Będzie strajk? Mniej niż połowa nauczycieli gotowa do powtórki z kwietnia, ale jest inny pomysł

Los jesiennego strajku w oświacie wciąż nie jest przesądzony. Formalnie od kwietnia 2019, gdy Związek Nauczycielstwa Polskiego autonomicznie podjął decyzję o zawieszeniu strajku, nauczyciele pozostają w sporze zbiorowym.

Aby reaktywować strajk nie trzeba ponownie przechodzić przez zawiłe i czasochłonne procedury, które narzuca ustawa o sporach zbiorowych. Według prawników ZNP wystarczyłoby przeprowadzenie akcji referendalnej, w której nauczycielki, nauczyciele i pracownicy niepedagogiczni odpowiadaliby na pytanie o chęć dołączenia do strajku.

Jednak z badania przeprowadzonego przez prof. Michała Bilewicza dla Ogólnopolskiego Międzyszkolnego Komitetu Strajkowego wynika, że nauczyciele nie są gotowi na powtórkę wiosennej mobilizacji.

Ten komunikat odczytały struktury związkowe. 26 sierpnia 2019 prezydium ZNP ogłosiło, że to nauczyciele zdecydują o formie jesiennego protestu. Ankiety w tej sprawie papierowo i elektronicznie trafią do 25 tys. placówek oświatowych w kraju. Głosować będą zarówno członkowie związków zawodowych, jak i nauczyciele oraz pracownicy niepedagogiczni niezrzeszeni w ZNP.

Jak mówi OKO.press Magdalena Kaszulanis, rzeczniczka ZNP, pomysłów na protest jest wiele: "Dziś możemy powiedzieć, że najmocniejszą propozycją jest strajk, a najłagodniejszą - manifestacja. Pomiędzy znajdziemy wiele innych wariantów".

Na stole wciąż leży też pomysł międzysektorowego protestu. Oprócz nauczycieli wzięliby w nim udział rezydenci, osoby z niepełnosprawnościami i ich opiekunowie. Te grupy własne akcje protestacyjne chcą rozpocząć w październiku 2019, także przed wyborami do Sejmu i Senatu.

Dlaczego nauczyciele nie chcą już strajkować?

43 proc. poparcie dla strajku w badaniu OMKS to najlepszy komentarz do wiosennych doświadczeń. To, co zniechęca nauczycieli do powtórki to:

Z badania zleconego przez OMKS wynika, że nie chodzi tylko o koszty finansowe. Lęk związany z utratą części pensji był najtrudniejszym elementem strajku, ale istotne były też koszty środowiskowe, czyli głównie presja otoczenia, której poddani byli strajkujący. Ponad połowa nauczycieli stwierdziła, że bardzo często stykała się z obraźliwymi wypowiedziami pod własnym adresem. Tylko 2 proc. stwierdziło, że nic takiego nie słyszało. Ważnymi "hamulcowymi" były też niedociągnięcia organizacyjne. Nauczycielom szybciej siadało morale, bo w doskwierała im zwyczajna nuda.

Ale to nie jedyne minusy wiosennej akcji protestacyjnej. To, co miało być jej największą siłą - newralgiczny dla szkolnego kalendarza termin obejmujący egzaminy i klasyfikację uczniów - szybko stało się batem. Nauczyciele padli ofiarą politycznego szantażu.

Niewątpliwie strajkującym udało się pokazać, że nauczyciele, walcząc o wyższe płace, walczą szerzej - o kształt polskiej edukacji. Ale strategia komunikacyjna nauczycieli trafiała głównie do mieszkańców dużych miast. I to nie tylko dlatego, że to duże miasta skupiają wyborców partii opozycyjnych.

Dla znacznej części rodziców, uczniów i szerzej - lokalnych społeczności obserwujących bezprecedensowy kryzys w oświacie - sens protestu nie był zrozumiały. Rząd umiejętnie wykorzystał fakt, że system wynagradzania nauczycieli w Polsce jest skomplikowany. W niezliczonej ilości konferencji, wywiadów i komunikatów prasowych słuchaliśmy o miliardach złotych dorzuconych do subwencji, podwyżkach sięgających 17 procent i uśrednionych wysokościach zarobków nauczycieli, którzy w teorii mają zarabiać nawet 6 tys. zł brutto.

Równolegle związki zawodowe i sami nauczyciele mówili o kwotach dwu/trzykrotnie niższych i opowiadali o pauperyzacji zawodu. Swoje historie przedstawiali pedagodzy z miast, którzy z trudem wiążą koniec z końcem. I jest to prawda, ale prawda o dużych miastach, w których koszty utrzymania często przekraczają zarobki, a nauczyciele odpływają ze szkół do innych sektorów.

I tych niuansów w opowieści o losie polskiego nauczyciela na pewno zabrakło.

Nie tylko pensje. ZNP tworzy "porozumienie dla edukacji"

ZNP jako formalny organizator strajku również podsumował kwietniowe doświadczenia. Po krytyce, która spadła na zarząd w związku z decyzją o zawieszeniu akcji protestacyjnej po 21 dniach protestu, teraz ZNP chce usprawnić komunikację i szerzej włączyć nauczycieli w proces decyzyjny.

- mówi OKO.press Kaszulanis.

Drugim filarem ma być zaangażowanie rodziców. "Chcemy przekonać ich, że mamy wspólny cel: lepszą szkołę dla dzieci i młodzieży. Współpraca z rodzicami będzie dominującym wątkiem debaty edukacyjnej, którą organizujemy 31 sierpnia w Warszawie" - dodaje rzeczniczka ZNP.

Sobotnie spotkanie ekspertów, związkowców i nauczycieli będzie punktem wyjścia do stworzenia szerokiego planu naprawy polskiej oświaty. O kierunku reformowania szkół na podstawie badań w 70 krajach opowie Adreas Schelicher, ekspert OECD, który prowadzi słynne testy kompetencji uczniów - PISA.

ZNP przedstawi też wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród nauczycieli i rodziców przez Polską Akademię Nauk. Kaszulanis: "Opowiemy o tym, co nam wszystkim w szkole się nie podoba i o jakiej szkole marzymy. O tym samym będziemy też debatować w panelach. Chcemy też zredagować projekt szerokiego porozumienia dla edukacji, pod którym podpis będzie mógł złożyć każdy, komu na sercu leży dobro polskiej szkoły. Wśród postulatów na pewno znajdą się:

• odchudzenie podstawy programowej;
• zwiększenie nakładów na edukację;
• poszerzenie autonomii szkół i nauczycieli".

Rząd pozoruje dialog ze środowiskiem oświaty

Pewne jest, że konfliktu nie rozwiążą negocjacje prowadzone z przerwami od stycznia 2019 roku. 21 sierpnia podczas kolejnej tury rozmów związków zawodowych z ministrem edukacji, temat wynagrodzeń w ogóle się nie pojawił. Zamiast tego Dariusz Piontkowski zaproponował debatę o nadmiernym obciążeniu nauczycieli obowiązkami administracyjnymi oraz zmianą systemu wynagrodzenia nauczycieli.