Olaf Scholz spotkał się z polskim premierem 12 grudnia 2021 już cztery dni po zaprzysiężeniu. Jeszcze szybsza była ministra spraw zagranicznych Annalena Baerbock, która w Warszawie pojawiła się 10 grudnia w dwa dni po objęciu urzędu i podobnie jak jej przełożony wcześniej odwiedziła tylko stolicę Francji oraz nieformalną stolicę Unii Europejskiej i NATO.
Szybkie wizyty w Polsce to już tradycja niemieckiej dyplomacji. Helmut Kohl w 1989 roku odwiedził nasz kraj niecały miesiąc po zaprzysiężeniu rządu Tadeusza Mazowieckiego. Angela Merkel po objęciu urzędu kanclerza w 2005 roku odbyła tylko dwie wizyty bilateralne – w Paryżu i Londynie – zanim zawitała do Warszawy. W 2018 roku, gdy rozpoczynała swoją czwartą kadencję, a w Polsce rządziło już Prawo i Sprawiedliwość, Warszawa była już druga na liście – zaraz po Paryżu. Znaczenie Warszawy na dyplomatycznej mapie, którą posługują się niemieccy politycy, jest jasne: wizyty inauguracyjne w stolicach zachodniego i wschodniego sąsiada Niemiec to symbol przezwyciężenia podziału Europy po upadku muru berlińskiego.
Jest jednak jeszcze jeden, bardziej pragmatyczny powód. Decydenci w Berlinie mają świadomość, że strona polska jest wrażliwa na symboliczne gesty. Brak szybkiej wizyty mógłby zostać w Warszawie potraktowany jako afront. Do tego to kolejna okazja do symbolicznego aktu posypania głowy popiołem za zbrodnie popełnione przez Niemców w czasie drugiej wojny światowej. Wieńce na Grobie Nieznanego Żołnierza złożyli zarówno Baerbock, jak i Scholz.
Z perspektywy Berlina poświęcenie kilku godzin na ten rytuał nie jest przesadnie drogą inwestycją. Jednocześnie cechą rytuałów jest powtarzalność – każda kolejna ceremonia do złudzenia przypomina poprzednią. Choć premier Morawiecki ogłosił, że wraz ze zmianą rządu w Niemczech otwieramy nowy rozdział w relacjach polsko-niemieckich, to śledząc tą podwójną wizytę, zamiast poczuć wiatr odnowy miało się wrażenie déjà vu.
Kanclerz Scholz w Warszawie, czyli kurtuazja i długo, długo nic
Relacja polsko-niemieckie od lat stoją w miejscu, więc role poszczególnych aktorów są już z góry szczegółowo rozpisane.
Najpierw na scenę weszli szefowie dyplomacji Zbigniew Rau i Annalena Baerbock. Polski minister zaczął od nietaktu, wytykając niemieckiej minister brak doświadczenia, a następnie rozpoczął dwudziestominutowy wykład, zupełnie jakby chciał wcielić w życie rady m.in. ambasadora Przyłębskiego mówiące, że niemieckich polityków trzeba wyposażyć w odpowiednią wiedzę na temat Polski.
Baerbock cierpliwie wysłuchała profesorskiego wykładu, stwierdzając, że czasem lepiej słuchać niż samemu mówić. To formułka, którą niemieccy politycy wykorzystują, aby zasygnalizować chęć wczucia się w polską wrażliwość, ale tym razem można było ją odczytać także jako ironiczną ripostę na zdecydowanie zbyt długą wypowiedź Raua. Następnie przeszła do programu obowiązkowego. Wygrzebała z życiorysu polskie akcenty, podkreśliła odpowiedzialność Niemiec za drugą wojnę światową, wyraziła solidarność z Polską, tam, gdzie to oczywiste (prowokacja białoruskiego dyktatora Łukaszenki), a krytykę wyraziła w sposób łagodny i zawoalowany (dopuszczenie pomocy humanitarnej do potrzebujących na granicy).
Dwa dni później Olaf Scholz i Mateusz Morawiecki odegrali podobne przedstawienie – z tą różnicą tym razem obyło się bez uszczypliwości. Choć podobnie jak dla Baerbock również dla Scholza był to debiut w nowej roli, gładko wszedł w buty Angeli Merkel. Usłyszeliśmy więc wyświechtane formułki o tym, że mimo wielkiego cierpienia, jakie Niemcy zadały Polsce, obydwa kraje łączą teraz przyjacielskie relacje. Premier Morawiecki rzucił kilka pustych słów o chęci współpracy obydwu państw dla dobra Unii Europejskiej, a wspomnianą przez niego 40-rocznicę ogłoszenia stanu wojennego niemiecki kanclerz wykorzystał do pokłonienia się przed walką Polaków o demokrację.
Ta dyplomatyczna kurtuazja to oczywiście nic zdrożnego. Problemem jest natomiast to, że nie kryje się za nią nawet zalążek pozytywnej agendy polsko-niemieckiej na kolejne lata.
Zabrakło nawet śladowych pomysłów na przezwyciężenie rozbieżności pomiędzy obydwoma rządami. W teorii winą za ten stan rzeczy można by obarczyć polityków po obydwu stronach Odry. W praktyce na obecnym chłodnym status quo dużo bardziej korzysta Berlin niż Warszawa.
Z politycznego punktu widzenia Polska pod rządami PiS jest w dużej mierze bezzębna. Nie tylko nie stanowi przeciwwagi wobec Niemiec na forum unijnym, ale nie jest w stanie wywrzeć istotnego nacisku na Berlin na płaszczyźnie dwustronnej.
Dlatego Berlin może pozwolić sobie na to, aby wysłuchać cierpliwie litanii polskich pretensji – i tych realnych jak w sprawie Nord Stream 2, jak i tych sztucznie skonstruowanych na potrzeby polityki wewnętrznej jak kwestia reparacji wojennych – i ją zwyczajnie zignorować.
W czasie wizyty w Warszawie Scholz zbył kwestię Nord Stream 2 m.in. tłumaczeniami, że Niemcy w ciągu najbliższego ćwierćwiecza mają zamiar odejść od paliw kopalnych, co ma samoistnie rozwiązać problem. Pytanie o reparacje skontrował natomiast trącącym populizmem wyjaśnieniem, że Niemcy wpłacają znaczące kwoty do budżetu unijnego, z którego następnie korzystają inne państwa.
Można się na to obruszać i w przypadku NS2 będzie to oburzenie słuszne, ale nie sposób nie dostrzec, że polski rząd nie tylko nie ma żadnych pomysłów, ani chyba także woli, aby ten impas przełamać.
Zamiast zaufania bajdurzenia o IV Rzeszy
Ta polityczna indolencja sprawia, że rząd w Warszawie nie jest w stanie przekuć na bliższą współpracę bijącej kolejne rekordy wymiany handlowej między Polską a Niemcami, ani też zadbać o zredukowanie asymetrii w owych relacjach gospodarczych.
Oczywiście, na kwitnących mimo pandemii stosunkach gospodarczych korzystają obydwie strony. Polska jest w pierwszej piątce najważniejszych partnerów handlowych Niemiec (w tym roku wartość wzajemnej wymiany handlowej może przekroczyć nawet 135 miliardów euro) i stanowi ważną część zaplecza niemieckiej machiny gospodarczej.
Ale ambicją rządzących w Polsce powinno być podjęcie wysiłku na rzecz osiągnięcia lepszej pozycji w łańcuchu wartości i strategiczne powiązanie interesów gospodarczych obydwu państw. A do tego potrzeba dobrej atmosfery politycznej i wzajemnego zaufania, a nie bajdurzenia o IV Rzeszy, którymi uraczył nas niedawno Jarosław Kaczyński.
Skoro Warszawa nie zabiega o zmianę korzystnego dla Berlina status quo, ten dba tylko o to, aby wzajemne relacje się nie pogorszyły.
Niemieccy politycy wiedzą, że ciężar historii sprawia, że w relacjach z Polską muszą ważyć słowa. Dlatego wzorem swojej poprzedniczki Scholz przyjął wstrzemięźliwą postawę w sprawie praworządności, wyrażając nadzieję, że Komisja Europejska i rząd w Warszawie znalazły pragmatyczne rozwiązanie sporu.
I właśnie pragmatyczna jest także polityka Berlina wobec Warszawy. Pozwala bowiem niewielkim wysiłkiem zabezpieczyć niemieckie interesy, unikając eskalacji w relacjach z rządem Prawa i Sprawiedliwości. Ten z kolei zamiast poszukiwaniem pragmatycznych – z polskiej perspektywy – rozwiązań jest pochłonięty nieustannym wstawaniem z kolan.
Niemcy są po prostu pragmatyczni w polityce. Do podobnego pragmatyzmu wracają amerykanie po erze rządów niezrównoważonego emocjonalnie z przerośniętym ego pana Trumpa. Powiem więcej, mają w tyle głowy kształtując swoją politykę wobec Polski słowa Otto von Bismarcka cyt. „Dajcie Polakom rządzić, a sami się wykończą” Niestety znaczna część Polaków nie potrafi zrozumieć, że żadna Bruksela, Paryż, Berlin czy Londyn lub Waszyngton naszych problemów nie rozwiąże i nie wybierze za nas rządów. Natomiast jeśli dalej będziemy iść w obranym od 2015 roku kierunku może to w przyszłości wzorem minionych dekad zrobić za nas Moskwa. Czas zrozumieć, że obecne rządy, ich działanie: demontaż państwa prawa, oraz skłócenie z całym światem zewnętrznym to nasza, OBYWATELI ODPOWIEDZIALNOŚĆ. Odpowiedzialność tych którzy poszli i poparli w wyborach (nie tylko tych w 2015 roku, ale i kolejnych) obecnie rządzących i tych co zostali w domach dając im ciche przyzwolenie. Tak to rozumie cała demokratyczna wspólnota zachodu, która jedynie co może zrobić i powoli to robi np. UE w takiej sytuacji to zamkniecie bankomatów z euro. Natomiast moim zdaniem bardzo pobłażliwe traktowanie ekscesów rządu w Warszawie przez Niemców wynika głównie z tego, iż stanowimy dla gospodarki Niemiec dosyć poważne zaplecze warte rocznie ponad 150 mld euro. cdn
cd. Ciekawa natomiast będzie reakcja USA. Amerykanie raczej nie zrezygnują z lukratywnego sprzedawania Polsce złomu militarnego. Będą to musieli pogodzić z obroną swoich inwestycji w naszym kraju i głoszonymi publicznie wartościami. Choć mogą uznać, że dalszy transfer nowych technologii militarnych nad Wisłę staje się niezbyt bezpieczny i będzie embargo. Tak jak to ma miejsce w przypadku chociażby Turcji i Węgier. Reasumując niestety na naszych oczach sprawdza się diagnoza Normana Daviesa cyt. „Wydaje się, że kraj ten jest nierozerwalnie związany z niekończącą się serią katastrof i kryzysów, które – w sposób paradoksalny – stają się źródłem jego bujnego życia. Polska znajduje się bez przerwy na krawędzi upadku. Ale jakimś sposobem zawsze udaje jej się stanąć na nogi.” Problem tylko w tym, ile tym razem będzie to wstawania na nogi nas OBYWATELI kosztowało.
Fajnie się czytało, tyle że to brednie. To są brednie idealisty, który nie stał nawet koło realisty i to słowa człowieka który ma swoją wizję świata, ale jednocześnie ta wizja jest sprzeczna ze światem realnym.
Co do rozwiazan w sprawie NS2 to one sa w reslizacji. Wyglada na to ze sen. Cruz zmobilizowal odpowiednia wiekszosc w senacie do przyjecia ustawy narzucajacej wprowadzenie sankcji na NS2. Wiekszosci zdolnej odrzucic weto joe alzheimera.
Ta władza, plując na Merkel, wkrótce się przekona, że Scholz nie będzie tak spolegliwy jak ona, będąc z pochodzenia Polką. I jeszcze za nią zapłacze. Tak, niemiecka polityka jest bardzo programistyczna, stąd Nordstream. Wiedzą, że na tym zarobią. A gdzie w tym wszystkim Polska? Duży partner Niemiec? Może nie największy, ale się liczący. Tak, u nas jest mnóstwo zaangażowanych firm niemieckich. Ale nie poddadzą się wyimaginowanemu szantażowi. Dwa, może trzy lata, a znajdą się w Bułgarii czy Rumunii, A może gdzie indziej. Te firmy odnotują krótkotrwały spadek zysków. My? Trwałe bezrobocie.