Czarnek: „Dalej jest noc” to „antypolski szmatławiec”. My finansujemy badania polskiego bohaterstwa

W przeddzień obchodzonego 24 marca „Narodowego Dnia Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką” (tak się oficjalnie to święto nazywa) minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek był gościem „Rozmowy poranka” w Polskim Radiu 24 (całej rozmowy można odsłuchać tutaj, do czego zachęcamy osoby o mocnych nerwach).

Prowadząca rozmowę Dorota Kania poprosiła go najpierw o komentarz do głośnego wywiadu przewodniczącego PO Borysa Budki w „Gazecie Wyborczej” (19 marca).

„Borys Budka zapowiedział likwidację wydziałów teologii i historii, jak pan to skomentuje?”

- pytała Kania mijając się z prawdą, bowiem Budka wcale tego nie zapowiedział (mówił, że absolwentów tych kierunków jest jego zdaniem zbyt wielu, a to nie jest to samo, co „zapowiedź likwidacji wydziałów”).

Czarnek w odpowiedzi zarzucił Budce chęć „odcinania Polaków od ich korzeni”:

W tym duchu - katolicko-narodowego fundamentalizmu - prowadzona była także rozmowa o postawach Polaków wobec Żydów.

Powiemy naukowcom, jakie mają mieć wyniki

Obszerną wypowiedź ministra na ten temat warto przytoczyć w całości:

„Z całą pewnością brakuje nam jeszcze wiele rzeczy, jeśli chodzi o edukację (…) wydawało się, że tyle lat po II wojnie światowej, gdzie jak gdzie, ale w Polsce jest naukowo rozpoznana. To nieprawda, dlatego w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki wraz z panem profesorem Włodzimierzem Bernackim planujemy również zlecenie tego rodzaju badań polskim placówkom naukowym, tak żebyśmy pokazali Polakom prawdę o tamtej rzeczywistości, prawdę o tym, że niszczony był systemowo i systematycznie przez Niemców, nazistów niemieckich, austriackich, niszczony był naród żydowski i niszczony był naród polski, ale też prawdę o tym, że

W tej jednej wypowiedzi minister rozminął się z prawdą trzykrotnie.

• To nieprawda, że „ogromnie wielu Polaków” pomagało żydowskim sąsiadom - specjaliści uważają inaczej;
• To nieprawda, że w Polsce „jako jedynym kraju w Europie” za pomaganie Żydom groziła kara śmierci;
• To nieprawda, że historia II wojny światowej nie jest w Polsce „naukowo rozpoznana”.

Ilu Polakom pomagało „żydowskim sąsiadom”?

Pogląd, że Polacy masowo pomagali Żydom w czasie wojny to fundament narracji historycznej rządzącej prawicy. Powracał wielokrotnie, a OKO.press pisało o nim np. przy okazji bardzo podobnej wypowiedzi o. Tadeusza Rydzyka w listopadzie 2017 roku.

Zapytaliśmy wówczas o to prof. Barbarę Engelking, dyrektor Centrum Badań nad Zagładą Żydów w PAN i specjalistkę od historii tego zagadnienia. Według niej dominującą postawą w społeczeństwie polskim wobec Zagłady była obojętność, a pomagali bardzo nieliczni (całość rozmowy tutaj):

„«Sprawiedliwi» działali w absolutnej izolacji społecznej. Bali się przede wszystkim swoich sąsiadów Polaków.

(…) Myślę, że w 90 proc. wykrywano Żydów z donosu. Oczywiście zdarzało się, że Niemcy, np. tropiąc działania konspiracji polskiej, znajdowali Żydów. Ale to była zdecydowana rzadkość. (…) Podkreślam, że było tej pomocy bardzo mało i że nie spotykała się ze społeczną aprobatą”.

W grudniu 2019 roku pisaliśmy, że IPN - po wielkich staraniach - zdołał sporządzić listę imienną Polaków zabitych za pomaganie Żydom przez całą okupację (1939-1945). Do tego czasu udało się ustalić z pewnością, że okupanci zamordowali za to 341 osób, znanych z imienia i nazwiska. Ich prawdopodobna liczba była większa, chociaż trudno ją dokładnie określić.

Czy tylko w Polsce za pomoc Żydom groziła kara śmierci?

Nie. Takiej kary nie było na Zachodzie, ale Niemcy wprowadzili ją w różnych regionach okupowanej Europy Wschodniej.

- mówił w wywiadzie dla PAP historyk prof. Andrzej Żbikowski w październiku 2016 roku.

Brak w Polsce badań naukowych nad II wojną światową?

Minister Czarnek (który nie jest historykiem, tylko prawnikiem-konstytucjonalistą ze znikomym dorobkiem - o którym pisaliśmy tutaj) stwierdził, że w Polsce „II wojna światowa nie jest naukowo rozpoznana”.

To oczywista nieprawda: liczbę naukowych studiów na temat II wojny światowej można liczyć w tysiące. Znajdują się wśród nich wartościowe książki pisane jeszcze w czasach PRL - m.in. Tomasza Strzembosza i Tomasza Szaroty. Także w ostatnim dwudziestoleciu powstała gigantyczna literatura na ten temat, w szczególności dotycząca relacji polsko-żydowskich. Te było trudniej badać w PRL, m.in. z powodów cenzuralnych).

O co więc może chodzić ministrowi? Z kolejnej jego wypowiedzi wynika, że brakuje mu prac wychwalających polski heroizm, zwłaszcza bohaterstwo Polaków ratujących Żydów.

„Nam zabrakło w ostatnich dekadach porządnych badań naukowych (z naciskiem) nad drugą wojną światową, nad losami Polaków w czasie II wojny światowej, nad tymi heroicznymi postawami Polaków wobec swoich sąsiadów żydowskich. Tego nie ma jeśli chodzi o badania naukowe.

W tym fragmencie minister mówi, o co mu chodzi, wprost:

• Niezależne badania - ale nie takie, jak obejmujące drobiazgową historię 9 okupacyjnych powiatów dzieło wielu autorów i autorek „Dalej jest noc”, które minister nazwał „antypolskim szmatławcem”;
• Potrzeba badań o postawach heroicznych;
• Takie badania będą finansowane z grantów NCN (Narodowego Centrum Nauki, minister popełnił błąd w nazwie instytucji przyznającej granty).

OKO.press może zauważyć, że to szczególne podejście do nauki - politycy zamawiają u naukowców badania, których wyniki określają z góry. Zazwyczaj w nauce jest na odwrót - najpierw historyk prowadzi badania, a dopiero potem publikuje ich rezultaty. Minister jednak z góry wie, jakie powinny być wyniki badań historyków.

NCN jest (jak na razie) instytucją niezależną od ministra (każdego, nie tylko Czarnka), a granty przyznają w nim komisje ekspertów. Z tej zapowiedzi można wnioskować, że dni niezależności NCN są policzone. Może przy okazji przejęcia nad tą instytucją kontroli minister przynajmniej nauczy się jej poprawnej nazwy.