"Drugie morderstwo Puszczy Białowieskiej". Lasy Państwowe kontra naukowcy w kolejnym sporze o Puszczę Białowieską
Spór o Puszczę Białowieską wszedł w nową fazę. Wcześniej osią konfliktu było pytanie: wycinać czy nie z powodu kornika? Dziś brzmi inaczej: czy sadzić drzewa w częściach Puszczy zniszczonych przez harwestery czy nie? Lasy Państwowe chcą naturze "pomóc" nasadzeniami. Część naukowców i Greenpeace przekonują: "To drugie, po wycince, morderstwo Puszczy"
"Aktywiści przekonują, że sztuczne odnowienie lasu, czyli sadzenie lub siew, wykonywane przez leśników jest ingerencją w naturalność Puszczy Białowieskiej. Uważają, że leśnicy powinni pozostawić powierzchnie pokornikowe i pozwolić, by odnowiły się same" - informują Lasy Państwowe. I proponują własne rozwiązanie: "My natomiast, mając na uwadze częstą zawodność i powolność wspomnianych procesów, proponujemy łączyć siły ludzkie (odnowienie sztuczne) z siłami natury (odnowienie naturalne) w myśl hodowli lasu wzorującej się na naturze i naśladującej ją".
Pobrzmiewają tu echa słów byłego ministra środowiska Jana Szyszki. Że działacze na rzecz ochrony środowiska naturalnego to "osoby o wielkim sercu", ale "małym rozumku". Naprzeciwko nich stoją zaś leśnicy, którzy fachową i niepodważalną wiedzę "wyssali z mlekiem pokoleń leśnych", jak ujął to kiedyś były szef Lasów Konrad Tomaszewski.
Obrońcy Puszczy Białowieskiej to nie są wyłącznie aktywiści. To również naukowcy.
Czwórka naukowców - dr hab. Przemysław Chylarecki (Muzeum i Instytut Zoologii PAN), dr hab. Anna Orczewska (Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski), prof. dr hab. Tomasz Wesołowski (Wydział Nauk Biologicznych, Uniwersytet Wrocławski) i dr Michał Żmihorski (Instytut Ochrony Przyrody PAN) - przedstawiła katalog argumentów za tym, że
"nasadzeń, zwłaszcza w drzewostanach ponad stuletnich, należy natychmiast zaprzestać".
Przeczytaj także:
Co planują Lasy?
Dlaczego LP nie chcą, by Puszcza Białowieska regenerowała się sama? Nieco upraszczając przekaz Lasów: bo w wielu przypadkach może sobie nie dać rady.
"Dlatego leśnicy naturze pomagają, nie rywalizują z nią, a ściśle z nią współpracują i naśladują" - czytamy. Jak tłumaczą, "przyśpieszają i usprawniają pewne procesy", które "może i tak by miały miejsce", ale musielibyśmy czekać na nie "wiele, wiele lat". "A przecież chcemy się cieszyć nowym pokoleniem lasu jeszcze za naszego życia, prawda?" - pytają retorycznie Lasy.
W 2018 r. LP planują odnowić ponad 106 ha lasu. Lasy zapewniają, że nie będą tworzyć monokultur (drzewostanów składających się z drzew jednego gatunku w takim samym lub zbliżonym wieku).
Ma zostać posadzonych kilkaset tysięcy sadzonek drzewek: dębów, sosny, świerka, lipy, klonu, jabłoni i gruszy. Rośliny mają być sadzone "w rządki" tylko tam, "gdzie jest to koniecznie". Planuje się w niektórych przypadkach zastosowanie grodzeń upraw leśnych.
"Sadzenie to w większości będzie wykonywane bez przygotowania gleby i zajmie do 30 proc. powierzchni odnawianej, pozostała część będzie przeznaczona do odnowień naturalnych" - informują Lasy.
Co na to naukowcy?
Nasadzenia niepotrzebnie przerywają proces, który zaczęła już natura
Badacze podkreślają, że proces samoodnowy i regeneracji Puszczy już się zaczął. "W miejscach wyciętych przez leśników świerków rosną już młode drzewka, które pojawiły się tam samoistnie – tak od tysiącleci regenerowała się Puszcza" - piszą.
Problem w tym, że w wyniku nasadzenia prowadzonych prowadzonych przez LP te drzewka zostaną wycięte albo zniszczone przez ciężki sprzęt.
"W efekcie, nasadzenia, zamiast przyspieszać regenerację lasu, znacząco ją opóźnią" - przekonują badacze.
W dodatku przygotowanie "pokornikowych" fragmentów Puszczy do nasadzeń oznacza zniszczenie ważnych i cennych przyrodniczo siedlisk.
"Nasadzenia wymagają uprzątnięcia leżących drzew, większych gałęzi, często też pniaków. [...] Tymczasem te elementy pełnią kluczową rolę dla chrząszczy, ptaków, ssaków, grzybów i innych organizmów" - piszą badacze.
Dlatego usuwanie obumarłych pni drzew dla celów nasadzeń nie tylko "pogłębia szkody przyrodnicze spowodowane wcześniejszą wycinką świerków". Ale również "opóźnia regenerację lasu i zagraża organizmom typowo leśnym".
Nasadzenia będą wymagały nieustannych ingerencji człowieka. Trzeba będzie np. kosić uprawy, by trawy nie uniemożliwiły wzrostu sadzonkom. To z kolei będzie generować koszty.
"Ingerencja w postaci nasadzeń jest więc nie tylko szkodliwa przyrodniczo, lecz również nieracjonalna ekonomicznie." - przekonują badacze. Tymczasem samoodnawianie się lasu nie kosztuje nic.
Nasadzenia to cios w naturalną odporność Puszczy
Weźmy świerki, które są celem kornika drukarza. Zginęło ich ok. 35 proc. podczas gradacji (masowego pojawienia się) tego chrząszcza. Te silne przetrwały i są źródłem kolejnych, bardziej odpornych pokoleń. "Wolne miejsce po słabych drzewach jest więc okazją do ekspansji młodego pokolenia najlepiej dostosowanych świerków" - piszą badacze.
Zaznaczają, że ta młoda, "pokornikowa" generacja wzmocniłaby Puszczę, przystosowując ją jednocześnie do zmian klimatycznych (ocieplania się klimatu), które uważa się za jedną z przyczyn gradacji. "Niestety, potomstwo najodporniejszych świerków zostanie zniszczone i zastąpione sadzonkami ze szkółki, które nie przeszły przez sito naturalnej selekcji egzekwowanej przez kornika" - piszą badacze.
"To oznacza, że nasadzenia znacznie obniżą odporność Puszczy" - dodają.
Nasadzenia to prymat ekonomii nad ekologią
Badacze widzą również zagrożenie dla Puszczy w tym, że LP planują sadzić gatunki atrakcyjne z punktu widzenia ekonomicznego ("produkujące dobre drewno"). To może niekorzystnie odbić się na kondycji przyrodniczej ostatniego nizinnego naturalnego lasy Europy.
"Leśnicy już zapowiedzieli, że będą sadzić dęby, świerki, sosny, lipy i klony, a nawet jabłonie i grusze. Nie planują jednak sadzić grabów i osik, bo te produkują słabe drewno. A to właśnie graby i osiki są kluczowe dla ptaków, z uwagi na często powstające w nich dziuple" - piszą.
Nasadzenia uproszczą też strukturę wiekową Puszczy Białowieskiej. Wynika to z tego, że naturalna regeneracja to proces wieloletni, w wyniku którego powstaje las, w którym żyją drzewa w różnym wieku. I - w konsekwencji - o różnej wysokości. A las powstały z sadzonek będzie składał się z drzew jednolicie wysokich.
"Takiego lasu unika wiele gatunków zwierząt, a gdy jest starszy staje się podatny na wichury i szkodniki. Dlatego nasadzenia zwiększają ryzyko szkód w przyszłości" - piszą naukowcy.
Grodzenie upraw zagraża zwierzętom
LP zapowiedziały również grodzenie części upraw, a te stanowią zagrożenie - niekiedy śmiertelne - dla zwierząt. Przede wszystkim dla saren i jeleni, które mogą zaplątać poroża w druciane siatki:
Ogrodzeń nie zauważają ptaki, które się w nie plączą. I giną. Według badań przytaczanych przez naukowców "kuraki leśne zderzają się z leśnymi siatkami bardzo często, a 30 proc. tych kolizji kończy się śmiercią ptaków". W siatki uderzają też sowy.
Turystom wstęp wzbroniony
Autorzy opracowania przypominają, że - zgodnie z Ustawą o lasach - nie można wchodzić na obszar upraw i szkółek leśnych do 4 m wysokości. Czyli danego fragmentu lasu nie można będzie penetrować przez ok. 10-15 lat.
"Jest to utrudnienie dla turystów i mieszkańców – spacerowiczów, grzybiarzy, przyrodników" - piszą.
Wreszcie najważniejszy argument: nasadzenia wchodzą w konflikt z postanowieniem Trybunału UE, który 20 listopada 2017 r. zabronił Polsce jakichkolwiek działań związanych z gospodarką leśną w Puszczy Białowieskiej.
"Nasadzenia realizowane w Puszczy Białowieskiej, będące w oczywisty sposób elementem aktywnej gospodarki leśnej, są jawnym naruszeniem tego postanowienia i narażają Polskę na dalszy konflikt z Komisją Europejską" - piszą badacze.
"Nie pozwólmy na powtórne zabicie Puszczy"
Greenpeace Polska przygotował petycję do ministra środowiska Henryka Kowalczyka. Czytamy w niej:
"Nie pozwólmy na powtórne zabicie Puszczy. Temu unikatowemu lasowi zagraża nie tylko cięcie, ale też sadzenie. Sztuczne odnawianie to zamienienie dzikiego lasu w uprawę drzew.
Nie ma znaczenia jakie drzewa zostaną posadzone, nie ma znaczenia czy w rządkach czy nieregularnie, bo zawsze to człowiek będzie wybierał i decydował, a nie natura. A to natura najlepiej wie co i gdzie powinno rosnąć".
Można ją podpisywać tu.
Dziennikarz i publicysta. W OKO.press pisze o ochronie przyrody, łowiectwie, prawach zwierząt, smogu i klimacie oraz dokonaniach komisji smoleńskiej. Stały współpracownik miesięcznika „Dzikie Życie”.
Dziennikarz i publicysta. W OKO.press pisze o ochronie przyrody, łowiectwie, prawach zwierząt, smogu i klimacie oraz dokonaniach komisji smoleńskiej. Stały współpracownik miesięcznika „Dzikie Życie”.
Komentarze