Ewa Negrusz-Szczęsna: Premier Tusk zauważył, że za samospaleniem męża stała także miłość

Kiedy w 9. minucie swego wystąpienia premier Donald Tusk zaczął mówić o Piotrze Szczęsnym, zadzwoniłem do Ewy Negrusz-Szczęsnej, żony Piotra ,„Szarego Człowieka”, który 19 października 2017 roku przed Pałacem Kultury puścił z głośnika ich ulubioną piosenkę zespołu Chłopcy z Placu Broni i przy słowach „Wolność kocham i rozumiem, wolności oddać nie umiem”, oblał się łatwopalnym płynem i podpalił. W telefonie usłyszałem płacz.

Godzinę później, pod koniec exposé Tuska, rozmawiamy z Ewą Negrusz-Szczęsną i ich synem Krzysztofem Szczęsnym. Poznaliśmy się 20 października 2017 roku, kiedy przyszli do naszej redakcji (była też córka Piotra, Zofia) prosto z policji, gdzie składali wyjaśnienia. Wybrali OKO.press do przekazania opinii publicznej opowieści o tym, co się wydarzyło i jak to przeżywają.

Piotr Pacewicz, OKO.press: Ponad 7 minut swojego wystąpienia Donald Tusk poświęcił pani mężowi.

Ewa Negrusz-Szczęsna: Pełne zaskoczenie, że coś takiego się wydarzyło. Ogromne, niespodziewane, ogromne. Jak zresztą pan słyszał, gdy rozmawialiśmy wcześniej, no, wzruszenie, płacz. Już zanim padło nazwisko męża i zanim pan premier zaczął odczytywać manifest Piotra, poczułam, że być może mówi o nim.

Dla mnie to było tym ważniejsze, że pan premier Tusk zrobił to z wyczuciem, z szacunkiem, w sposób bardzo godny. I mocno podkreślił fragment listu mojego męża, na który kładł także nacisk ksiądz Adam Boniecki we wspaniałej homilii podczas mszy pogrzebowej.

Oczywiście to są zupełnie różne sytuacje, ale obaj zwrócili uwagę na to, co często umyka z przesłania Piotra. Jego samobójstwo było aktem protestu, twardego protestu, najmocniejszego, na jaki może zdobyć się człowiek,

„Proszę was jednak, pamiętajcie, że wyborcy PiS to nasze matki, bracia, sąsiedzi, przyjaciele i koledzy. Nie chodzi o to żeby toczyć z nimi wojnę (tego właśnie by chciał PiS) ani nawrócić ich (bo to naiwne), ale o to, aby swoje poglądy realizowali zgodnie z prawem i zasadami demokracji. Być może wystarczy zmiana kierownictwa partii”.

Właśnie. Uwypuklenie tego fragmentu na sali sejmowej, w obecności wielkiego klubu PiS, na czele z Jarosławem Kaczyńskim, w exposé, którego słuchali wyborcy także tamtej partii, ogromnie mnie ucieszyło. Poza tym, że na pewno wiele osób po raz pierwszy usłyszało o tym, co się wydarzyło na Placu Defilad, sześć lat temu.

Śmierć Piotra Szczęsnego była do tej pory rozumiana jako akt protestu, desperacji, rozpaczy. W drastycznym fragmencie, którego Tusk nie cytował, Piotr podkreślał: „Chciałbym żeby Prezes PiS oraz cała PiS-owska nomenklatura przyjęła do wiadomości, że moja śmierć bezpośrednio ich obciąża i że mają moją krew na swoich rękach”.

Tak, to było twarde oskarżenie, ale też akt miłości wobec ojczyzny, akt obrony wolności, wezwanie, by odsunąć od władzy rządy PiS, ale pojednać się z ich wyborcami. Ksiądz Adam Boniecki podkreślał, że

Piotr stał się postacią publiczną, odebrał sobie życie w taki sposób, żeby dowiedziało się o tym jak najwięcej osób. Liczył na wstrząs, jaki wywoła, co nie do końca się potwierdziło. Wypowiedź pana premiera to też oddanie sprawiedliwości decyzji Piotra.

Córka [Zofia Szczęsna] napisała mi wiadomość: „To wspaniałe usłyszeć manifest Taty z ust osoby, która rządzi krajem!”.

Któryś z posłów PiS krzyknął do Tuska: „Chyba się popłaczesz”

Ewa Negrusz-Szczęsna: I pan premier odpowiedział, że „nie, nie popłaczę się, jestem poruszony”, a pan marszałek Hołownia mówił coś o poszanowaniu majestatu śmierci, chyba tak, o ile dobrze pamiętam, bo byłam tak roztrzęsiona, że mogło mi coś umknąć. No cóż, takim komentarzem poseł wydał samemu sobie świadectwo.

Ale gdyby odbić się od tej chamskiej odzywki pytaniem, czy po słowach Tuska jakoś inaczej myśli pani o swoim mężu? Poza wzruszeniem rzecz jasna.

Piotr Szczęsny dzięki panu premierowi wrócił do życia publicznego. Jego obywatelska rola została przywrócona, wzmocniona. Ale dla mnie osobiście, jako żony Piotra, nie zmieniło się nic.

Nadal jest tak, jak mąż napisał w liście do nas, że po prostu przeprasza nas za to, co zrobił, ale – jak to ujął – ma nadzieję, że wolna Polska wam to wynagrodzi. Więc muszę powiedzieć, że

Krzysztof Szczęsny: Ja podobnie. Plus to, że jako bardziej pesymistyczna osoba, boję się, jak to wszystko się skończy. Ten rząd ma przecież małe szanse, żeby rozwiązać, zwłaszcza w 100 dni, wszystkie problemy, o których mówił Tusk.

„Mam żal za to, co zrobił, w jakiej sytuacji nasza rodzina jest i będzie” – mówił pan w naszej pierwszej rozmowie. To się zmienia?

Trochę tak się zmienia, oczywiście. Byłem pierwszą osobą, która została obarczona wiadomością o samobójstwie taty. Miałem prawo do takiej reakcji. Z upływem lat przyszło, nie wiem, jak to nazwać, może nie zrozumienie, to by było za dużo powiedziane... W jakiś sposób sobie z tym radzę. Ale przemówienie Tuska nie ma tu żadnego wpływu, jest bez związku. To raczej źródło dodatkowego stresu, bo znów jestesmy na celowniku mediów, nawet jeśli to jest życzliwy celownik, jak OKO.press.

Słowa mojego ojca pojawiają się od czasu do czasu w wypowiedziach polityków, nie mamy na to wpływu, co i jak jest cytowane. Żaden z polityków nigdy nas nie pytał o zgodę. Jeżeli jest to zrobione w sposób godny i z szacunkiem, to oczywiście dobrze, należy to robić. Gorzej, gdy wypowiedzi są lekceważące, co także się zdarzało. Tym razem także nikt nas nie uprzedził.

Nie oglądałem exposé na żywo, akurat wtedy wykopałem samochód z zaspy śnieżnej i tylko w radio słyszałem fragmenty, ale myślę, że

Nowy rząd nie sprosta oczekiwaniom, które sformułował pana ojciec?

Trudno, żeby sprostał. No bo jakby? Takie jest życie, taka jest polityka. Taka jest pragmatyka, że jak przychodzi co do czego, to zawsze każda władza, coś co się ma za uszami. Nikt nie będzie idealny. Tusk na pewno nie będzie idealny, więc taki zgrzyt się pojawi prędzej czy później.

Ewa Negrusz-Szczęsna: A jeszcze nie wiadomo, jakie miny czekają na nowych ministrów, bo PiS wiele rzeczy ukrywał. Boję, że coś, że coś takiego wyjdzie, z czym będzie sobie trudno poradzić. Obym się myliła.

Ale trzeba tu podkreślić, że Piotr nie miał złudzeń wobec polityki. Pisał, że ma nadzieję, że jego śmierć wstrząśnie sumieniami, że społeczeństwo się obudzi. I potem, żeby nie liczyć zanadto na polityków

„I nie będziecie czekać, aż wszystko zrobią za was politycy – bo nic nie zrobią!”.

To były przecież gorzkie słowa. Zobaczymy, jak politycy sprostają tym wszystkim wyzwaniom. Miejmy nadzieję, że jakoś to udźwigną.

Przesłanie Piotra jest aktualne w takim znaczeniu, że nie można zostawić kraju tylko w rękach polityków. To jest nasze zadanie jako społeczeństwa obywatelskiego i wszystkich organizacji, które powstały w proteście przeciwko PiS.

Krzysztof Szczęsny: Żeby patrzeć każdej władzy na ręce. Każdej. A nawet, powiedziałbym, że

Jak Piotr Szczęsny przeżywałby ten dzień?

Ewa Negrusz-Szczęsna: Ogromnie by się cieszył, wręcz widzę jego uśmiechniętą twarz. Radowalibyśmy się razem z wyborów 15 października. Bo właśnie o tym myślał, o tym marzył, tego chciał i do tego obywateli wzywał. To są dni wielkiej radości, jestem pewna, że także Piotr, który skądś tam patrzy na nas, się cieszy.

Gdyby Piotr żył, to nowa ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego [Agnieszka Buczyńska] miałaby w nim partnera do rozmów. Byłby wspaniałym doradcą ze względu na swoje ogromne, wieloletnie doświadczenie w tej dziedzinie. No cóż, tak smutno można powiedzieć, że Piotr wytrzymał tylko dwa lata rządów PiSu.

Sześć lat później to samo powiedzieli wyborcy.

Jestem ogromnie wdzięczna, że przez te sześć lat społeczeństwo obywatelskie nie zapomniało o Piotrze. Powstało kilka upamiętnień zarówno z inicjatywy np. Komitetu Obrony Demokracji, jak samorządów.

W rocznice jego śmierci, w wielu miastach odczytywano ten list, który dziś usłyszeliśmy w Sejmie. Trudno mi tu wymienić wszystkich z imienia i nazwiska, którzy nieśli pamięć o Piotrze, którzy demonstrowali, dbali o miejsce samospalenia Piotra. Wszystkim, wszystkim ogromne podziękowania!

Manifest Piotra Szczęsnego i jego list do mediów

Przypomnimy dwa dokumenty (plus dwie dodatkowe uwagi), które zostawił po sobie Piotr Szczęsny. Pierwszy został zacytowany – niemal w całości – przez Donalda Tuska, drugi jest bardziej osobistym głosem do mediów

MANIFEST PIOTRA SZCZĘSNEGO: A ja wolność kocham ponad wszystko, dlatego postanowiłem dokonać samospalenia i mam nadzieję, że moja śmierć wstrząśnie sumieniami i że nie będziecie czekać, aż wszystko zrobią za was politycy – bo nic nie zrobią!

Oto pełna treść listu rozdawanego przez Piotra 19 października 2017 pod Pałacem Kultury

1. „Protestuję przeciwko ograniczaniu przez władzę wolności obywatelskich.
2. Protestuję przeciwko łamaniu przez rządzących zasad demokracji, w szczególności przeciwko zniszczeniu (w praktyce) Trybunału Konstytucyjnego i niszczeniu systemu niezależnych sądów.
3. Protestuję przeciwko łamaniu przez władzę prawa, w szczególności Konstytucji RP. Protestuję przeciwko temu, aby ci, którzy są za to odpowiedzialni (m.in. Prezydent) podejmowali jakiekolwiek działania w kierunku zmian w obecnej konstytucji – najpierw niech przestrzegają tej, która obecnie obowiązuje.
4. Protestuję przeciwko takiemu sprawowaniu władzy, że osoby na najwyższych stanowiskach w państwie realizują polecenia wydawane przez bliżej nieokreślone centrum decyzyjne związane z Prezesem PiS, nieponoszące za swoje decyzje odpowiedzialności. Protestuję przeciwko takiej pracy w Sejmie, kiedy ustawy tworzone są w pośpiechu, bez dyskusji i odpowiednich konsultacji, często po nocach, a potem muszą być prawie od razu poprawiane.
5. Protestuje przeciwko marginalizowaniu roli Polski na arenie międzynarodowej i ośmieszaniu naszego kraju.
6. Protestuję przeciwko niszczeniu przyrody, szczególnie przez tych, którzy mają ją chronić (wycinka Puszczy Białowieskiej i innych obszarów cennych przyrodniczo, forowanie lobby łowieckiego, promowanie energetyki opartej na węglu).
7. Protestuję przeciwko dzieleniu społeczeństwa, umacnianiu i pogłębianiu tych podziałów. W szczególności protestuję przeciwko budowaniu „religii smoleńskiej” i na tym tle dzieleniu ludzi. Protestuję przeciwko seansom nienawiści, jakimi stały się „miesięcznice smoleńskie” i przeciwko językowi nienawiści i ksenofobii wprowadzanemu przed władze do debaty publicznej.
8. Protestuję przeciwko obsadzaniu wszystkich możliwych do obsadzenia stanowisk swoimi ludźmi, którzy w większości nie mają odpowiednich kwalifikacji.
9. Protestuję przeciwko pomniejszaniu dokonań, obrzucaniu błotem i niszczeniu autorytetów, takich jak np. Lech Wałęsa, czy byli prezesi TK.
10. Protestuję przeciwko nadmiernej centralizacji państwa i zmianom prawa dotyczącego samorządów i organizacji pozarządowych zgodnie z doraźnymi potrzebami politycznymi rządzącej partii.
11. Protestuję przeciwko wrogiemu stosunkowi władzy do imigrantów oraz przeciw dyskryminacji różnych grup mniejszościowych: kobiet, osób homoseksualnych (i innych z LGBT), muzułmanów i innych.
12. Protestuję przeciwko całkowitemu ubezwłasnowolnieniu telewizji publicznej i niemal całego radia i zrobieniu z nich tub propagandowych władzy. Szczególnie boli mnie niszczenie (na szczęście jeszcze nie całkowite), Trójki – radia, którego słucham od czasów młodości.
13. Protestuję przeciwko wykorzystywaniu służb specjalnych, policji i prokuratury do realizacji swoich własnych (partyjnych bądź prywatnych) celów.
14. Protestuję przeciwko nieprzemyślanej, niekonsultowanej i nieprzygotowanej reformie oświaty.
15. Protestuję przeciwko ignorowaniu ogromnych potrzeb służby zdrowia.

Protestów pod adresem obecnych władz mógłbym sformułować dużo więcej, ale skoncentrowałem się na tych, które są najbardziej istotne, godzące w istnienie i funkcjonowanie całego państwa i społeczeństwa.

Nie kieruję żadnych wezwań pod adresem obecnych władz, gdyż uważam, że nic by to nie dało.

Wiele osób mądrzejszych i bardziej znanych ode mnie, podobnie jak wiele instytucji polskich i europejskich wzywało już te władze do różnych działań i niezmiennie te apele były ignorowane, a wzywający obrzucani błotem.

Natomiast chciałbym żeby Prezes PiS oraz cała PiS-owska nomenklatura przyjęła do wiadomości, że moja śmierć bezpośrednio ich obciąża i że mają moją krew na swoich rękach.

I nie dajcie się zwieść temu, że co jakiś czas działalność władz uspokaja się i daje pozór normalności (jak choćby ostatnio) – za kilka dni, czy tygodni znowu będą kontynuować ofensywę, znowu będą łamać prawo. I nigdy nie cofną się i nie oddadzą tego, co już raz zdobyli.

Wprawdzie to już dość wyświechtane powiedzenie, ale bardzo tutaj pasuje: Jeśli nie my, to kto? Kto jak nie my, obywatele ma zrobić porządek w naszym kraju? Jeśli nie teraz, to kiedy?

Przede wszystkim wzywam, aby przebudzili się ci, którzy popierają PiS – nawet jeśli podobają się wam postulaty PiS-u, to weźcie pod uwagę. że nie każdy sposób ich realizacji jest dopuszczalny. Realizujcie swoje pomysły w ramach demokratycznego państwa prawa, a nie w taki sposób jak obecnie.

Tych, którzy nie popierają PiS, bo polityka jest im obojętna albo mają inne preferencje, wzywam do działania – nie wystarczy czekać na to co czas przyniesie, nie wystarczy wyrażać niezadowolenia w gronie znajomych, trzeba działać. A form możliwości jest naprawdę dużo.

Nie chodzi o to żeby toczyć z nimi wojnę (tego właśnie by chciał PiS) ani „nawrócić ich” (bo to naiwne), ale o to, aby swoje poglądy realizowali zgodnie z prawem i zasadami demokracji. Być może wystarczy zmiana kierownictwa partii.

Ja, zwykły, szary człowiek, taki jak wy, wzywam was wszystkich – nie czekajcie dłużej. Trzeba zmienić tę władzę jak najszybciej, zanim doszczętnie zniszczy nasz kraj; zanim całkowicie pozbawi nas wolności.

A ja wolność kocham ponad wszystko. Dlatego postanowiłem dokonać samospalenia i

Obudźcie się! Jeszcze nie jest za późno!”

2. List do mediów: Dlaczego tak radykalnie? Bo sytuacja jest dramatyczna

„Można oczekiwać, że PIS będzie się starał pomniejszyć mój protest i będzie szukał na mnie »haków«. Postanowiłem mu to ułatwić i wskazać pierwszy punkt zaczepienia (inne będą sobie musieli wymyślić).

Ale takich osób jak ja jest w Polsce kilka milionów i jakoś funkcjonują w sposób mniej więcej normalny, często nawet nie wiadomo o ich chorobie.

Zresztą sformułowanie „choroba psychiczna” odnosi się również np. do takich dolegliwości jak bezsenność, czy jąkanie się, więc niekoniecznie musi być związane z niepoczytalnością. To, co na pewno jest związane z moją chorobą, to problemy ze snem i łaknieniem, zmniejszenie energii, tendencja do odkładania wszystkiego na później (prokrastynacja) i że widzę rzeczywistość w bardziej czarnych barwach niż większość „normalnych” ludzi.

Cóż mogę jeszcze dodać – poglądy takie jak ja wyraża wiele osób z mojego otoczenia, publicystów, czy polityków, więc nie wynikają one z mojego spaczonego odbioru rzeczywistości.

A dlaczego tak radykalna forma protestu?

Bo sytuacja jest dramatyczna. Nie chodzi o to, że rząd popełnia mniej czy więcej błędów (każdy rząd to robi) ale, że

Do „Listu do mediów” dołączone były także poniższe dwa fragmenty:

Fragment 1: Tak mało zrobiłem do tej pory dla Ojczyzny

Urodziłem się w 1963 r., dlatego jestem w tej dobrej sytuacji, że pamiętam PRL, pamiętam „Solidarność”, odzyskiwanie niepodległości i kształtowanie się naszej demokracji. Dzięki temu mogę lepiej ocenić to, co się teraz dzieje.

Kiedy wybuchła „Solidarność” byłem jeszcze w liceum. I w tym liceum z kolegami zakładaliśmy Samorządne Zrzeszenie Uczniowskie, bo nie było wszak „Solidarności” dla niepełnoletnich uczniów.

13 grudnia [1981 – red.] byłem już studentem i nie spałem do południa tylko roznosiłem pierwsze ulotki.

W czasie stanu wojennego robiłem to, co miliony innych ludzi w Polsce – roznosiłem ulotki, chodziłem na demonstracje, słuchałem Wolnej Europy, zapalałem świeczki w oknach.

4 czerwca 1989 z radością wziąłem udział w pierwszych, częściowo wolnych wyborach i potem we wszystkich następnych.

Fragment 2: Wstydzę się tłumacząc, że Polska to nie to samo, co polski rząd

Wstydzę się, że mam prezydenta, który jest prezydentem tylko swojej partii i jej zwolenników, i który łamie konstytucję (zawetowanie dwóch niekonstytucyjnych ustaw, aby zaproponować dwie inne, ale nadal niekonstytucyjne ustawy nie jest odkupieniem win).

Wstydzę się, że mam premier, która realizuje wydawane jej „po linii partyjnej” polecenia.

Wstydzę się, że znowu muszę używać pojęcia „nomenklatura” i sformułowania „partia i rząd” tak jak w czasach PRL.

Wstydzę się widząc, jak opluwani są ludzie, którym należy się szacunek za to, co zrobili dla wolnej Polski.