"Nie zarzucamy Ministerstwu Sprawiedliwości działań nielegalnych, natomiast twierdzimy, że te wydatki są niecelowe i nierzetelne" - mówili kontrolerzy Najwyższej Izby Kontroli podczas czwartkowego posiedzenia sejmowej komisji finansów.

Specjalne posiedzenie komisji dotyczyło nieprawidłowości stwierdzonych przez NIK w Funduszu Sprawiedliwości. Zwołano je na wniosek posłów PO.

Izba już drugi rok z rzędu oceniła negatywnie działanie Funduszu Sprawiedliwości.

Posiedzenie trwało ok. trzech godzin (w trakcie była przerwa), jednak niewiele z niego wynikło. Po jednej serii pytań posłów opozycji i częściowej odpowiedzi przedstawicieli ministerstwa, posłanka PO chciała zadać kolejne pytania. Wtedy przerwał jej oburzony przewodniczący Andrzej Szlachta z PiS. Stwierdził, że odpowiedzi zostały udzielone i kolejnych pytań nie będzie, po czym zakończył nagle posiedzenie komisji.

Ministerstwo Sprawiedliwości nie ma sobie w sprawie Funduszu Sprawiedliwości nic do zarzucenia. Za to kieruje zarzuty pod adresem Najwyższej Izby Kontroli.

W piśmie adresowanym do przewodniczącego komisji finansów, wiceminister sprawiedliwości Marcin Romanowski stwierdza, że rzetelność i wiarygodność kontrolerów NIK "budzi poważne obawy". Co więcej, zdaniem wiceministra "tezy i stanowiska" zawarte w raporcie NIK "kwestionują obiektywizm przeprowadzanej kontroli i wiarygodność jej wyników".

Wcześniej raport NIK próbował ośmieszyć i sprowadzić do absurdu portal wPolityce.pl, kontrolowany przez braci Grzegorza i Jarosława Biereckich, SKOKi oraz Jacka i Michała Karnowskich. Przychodzi on zawsze z odsieczą Ziobrze i jego ludziom, gdy tylko ktoś krytykuje ich działania.

NIK kontra Ziobro

Dodatkowe posiedzenie komisji finansów zwołano w związku z miażdżącymi dla ministerstwa Ziobry wynikami kontroli NIK.

W ramach corocznej analizy wykonania budżetu państwa, NIK przeprowadził kilkaset kontroli instytucji, które wydają publiczne pieniądze - wśród nich również Ministerstwo Sprawiedliwości i nadzorowany przez ten resort Fundusz Sprawiedliwości.

Przypomnijmy, Fundusz przyznaje dotacje organizacjom pozarządowym, a po zmianach wprowadzonych przez Ziobrę w 2017 roku także podmiotom publicznym (uczelnie, CBA, sądy, OSP itd.). Oficjalnie pieniądze idą przede wszystkim na pomoc ofiarom przestępstw.

Od roku ujawniamy na portalu OKO.press, że jest inaczej. Miliony złotych trafiają do organizacji bez żadnego doświadczenia, stworzonych naprędce, za to często powiązanych z Solidarną Polską (której szefuje Ziobro) i PiS.

O nieprawidłowościach wskazanych przez NIK pisaliśmy już dwa tygodnie temu. Teraz Izba opublikowała już kompletny, szczegółowy raport z kontroli, zawierający więcej szczegółów, które jeszcze bardziej obnażają niegospodarność ministerstwa i brak kontroli nad wydatkami z Funduszu.

Fundusz od wszystkiego

Jak obliczył NIK, w 2018 roku na działalność organizacji niosących pomoc pokrzywdzonym Fundusz Sprawiedliwości przekazał tylko 25 mln zł. Ponad dwa razy więcej - aż 61 mln zł zostało rozdysponowanych na "przeciwdziałanie przyczynom przestępczości".

Finansowanie tej drugiej kategorii działań z pieniędzy Funduszu wprowadził w 2017 roku Zbigniew Ziobro. Jest ona bardzo szeroka i w praktyce - jak stwierdza NIK - może być z niej finansowane właściwie wszystko. Przykłady z 2018 roku:

• publikacje o "ochronie trwałości małżeństwa i rodziny w prawie rozwodowym Peru”;
• wyposażenie antywłamaniowe i przeciwpożarowe obiektów sakralnych;
• konferencje naukowe o perspektywach współpracy Grupy Wyszehradzkiej.

Co ciekawe, w ramach przeciwdziałania przyczynom przestępczości dotację (NIK nie wymienia kwoty ani nazwy projektu) otrzymał także Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, czyli jednostka naukowo-badawcza podległa ministrowi Ziobro. Jej dyrektorem do niedawna był obecny wiceminister sprawiedliwości Marcin Romanowski.

NIK stwierdził także, że ministerstwo nie wykorzystało przysługujących mu uprawnień do przeprowadzenia kontroli, na co dokładnie te pieniądze są wydawane.

Wyjaśnimy to na konkretnym przykładzie.

Kontrola? Wystarczy "wzajemne zaufanie"

Ministerstwo Sprawiedliwości przekazało 1 mln 364 tys. zł na zorganizowanie w Krakowie dwudniowej konferencji „Forum Prawo Dla Rozwoju - Law 4 Growth” - 5 i 6 października 2018.

W programie było kilkanaście paneli tematycznych o „bezpieczeństwie, gospodarce i wartościach”. Wśród panelistów specjalni goście, m.in.: Zbigniew Ziobro, Beata Szydło, Beata Kempa, Marek Kuchciński i Jacek Sasin. Oprócz polityków - eksperci, również ci związani z PiS.

Koszty imprezy robią wrażenie:

• wynajem sali kongresowej - 250 tys. zł,
• catering - 250 tys. zł,
• bankiet - 200 tys. zł,
• obsługa rejestracji - 45 tys. zł,
• tłumaczenia - 40 tys. zł,
• zakwaterowanie gości - 30 tys. zł,
• wynagrodzenie prelegentów - 50 tys. zł,
• i zakup materiałów promocyjnych oraz reklamowych - 50 tys. zł.

Wydarzenie zorganizowała Fundacja Wyszehradzka. Została ona założona w 2017 roku. Jej szefem był 25-letni wtedy Alan Paczuszka. Przed kongresem nie miała doświadczenia w organizowaniu tego typu imprez.

NIK zarzuca ministerstwu m.in.:

• brak rzetelnych i niezwłocznych działań w związku z tym, że fundacja nie wywiązywała się z rozliczania wydatków zgodnie z umową,
• brak informacji o wykorzystaniu pieniędzy,
• oraz że znaczna część imprezy nie ma nic wspólnego z przeciwdziałaniem przestępczości (np. sesje „Szanse gospodarcze Trójmorza”, „Rodzina jest najważniejsza”, „Tożsamość narodowa fundamentem Europy”), a ministerstwo nie zareagowało (mimo, że przedstawiciele resortu wiedzieli jaki jest program kongresu, bo w nim uczestniczyli).

Dopiero w trakcie kontroli NIK resort wszczął postępowanie administracyjne, które miało sprawdzić nieprawidłowości związane z organizacją "Forum Prawo dla Rozwoju".

Resort Ziobry, odnosząc się do zarzutów NIK, stwierdził, że wydatki na imprezę były "bezpośrednio skorelowane z rangą konferencji". Tłumaczy, że

Tłumaczenie jest dość zaskakujące, biorąc pod uwagę dotychczasowe podejście rządu do organizacji pozarządowych i relacje z większością z nich.

W czwartek na posiedzeniu Sejmu, do zarzutów NIK w sprawie dużych i niekontrolowanych kosztów imprezy odniósł się także wiceminister sprawiedliwości Michał Wójcik.

Wzburzony przemawiał: "Państwo byście chcieli, żeby usiąść nad Wisłą, rozpalić ognisko, zaprosić gości i na patyki sobie wbić kiełbasy i smażyć. Natomiast to jest trzydniowa konferencja [w rzeczywistości dwudniowa - przyp. red.], tysiąc osób. No to przecież nic złego chyba nie jest, że te osoby również mogą skorzystać z lunchu".

Ziobro dotuje kogo chce

Kolejna seria zarzutów NIK związanych z Funduszem Sprawiedliwości, dotyczyła przekazywania pieniędzy instytucjom publicznym. W ramach 60 dotacji Zbigniew Ziobro przekazał im w 2018 roku z Funduszu 40 mln zł.

W tym wypadku stwierdzenie, że pieniądze przekazał Ziobro, nie jest określeniem publicystycznym - przyznanie ich było bowiem uznaniową decyzją ministra.

Ziobro działał na podstawie 11 paragrafu rozporządzenia z 13 września 2017 roku, które sam wydał. Zgodnie z tym przepisem, może on dotować uznaniowo projekty w "uzasadnionych okolicznościach".

Jak jednak wskazuje NIK:

• w resorcie nie wdrożono jednolitych, pisemnych procedur oceny i rozpatrywania wniosków;
• nie prowadzono ich formalnej ewidencji;
• minister nie przekazał do publicznej wiadomości (np. poprzez BIP) informacji o tym, że można się ubiegać o takie dotacje (ministerstwo tłumaczy się tym, że rozporządzenie ministra jest "elementem powszechnie obowiązującego aktu normatywnego" w związku z tym może się z nim zapoznać każdy obywatel);
• minister nie uzasadniał, jakie to szczególne okoliczności spowodowały przyznawanie dotacji.

Przykłady? Choćby 1,1 mln złotych na modernizację zaplecza sportowo-rekreacyjnego w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Raciborzu (dziwnym trafem był to okręg startującego wtedy w wyborach samorządowych ówczesnego wiceministra Michała Wosia), prawie 670 tys. złotych na prace naukowo-badawcze na UMK w Toruniu (Alma Mater obecnego wiceministra Marcina Romanowskiego).

NIK stwierdza wprost, że minister nie może "uznaniowo" przyznawać tych dotacji powołując się na rozporządzenie, którego jest autorem. Obowiązuje go bowiem art. 44 ust. 3 ustawy o finansach publicznych, zgodnie z którym wydawanie publicznych pieniędzy musi się odbywać "z zachowaniem zasad celowości i efektywności".

Kontrolerzy w raporcie dotyczącym Funduszu Sprawiedliwości alarmują, że

Bez doświadczenia, za to z koneksjami

NIK zwrócił także uwagę na to, co OKO.press opisuje od roku. Miliony złotych (także na pomoc ofiarom przestępstw) trafiają do organizacji bez żadnego doświadczenia, założonych nawet dwa dni przed ogłoszeniem konkursu. Wiele z tych NGO'sów ma za to powiązania z Solidarną Polską, PiS lub są to organizacje promujące katolickie wartości, walczące z "ideologią LGBT", aborcją i in-vitro.

Przypomnijmy: Marcin Romanowski, jeden z najbliższych doradców Ziobry i wiceminister sprawiedliwości to numerariusz Opus Dei, tajemniczej i kontrowersyjnej instytucji Kościoła Katolickiego. Pisaliśmy o nim w tekście "Numerariusz Opus Dei i twórca kuźni kadr Ziobry. Kim jest nowy wiceminister sprawiedliwości".

Podczas czwartkowego posiedzenia komisji finansów poseł PO Michał Szczerba pytał wiceministrów Romanowskiego i Wójcika także o dwie inne organizacje opisane przez OKO.press:

• Stowarzyszenie Patria Et Lex, które wygrało konkurs opiewający na 4 mln 137 tys. zł na pomoc pokrzywdzonym w Łodzi. Stowarzyszenie zostało zarejestrowane na początku 2018 roku, przed wygraniem konkursu Funduszu nie zrealizowało żadnego zadania publicznego. Jak sprawdziliśmy, na siedem osób związanych od początku ze stowarzyszeniem trzy to byli i obecni pracownicy biura poselskiego posła Tadeusza Woźniaka, jednego z liderów Solidarnej Polski;
• Fundację Ex Bono, która dostała 5 mln zł na pomoc pokrzywdzonym w Opolu oraz prawie 4 mln na pomoc w Tychach. Jak pisaliśmy, wcześniej zrealizowała jedynie jedno zadanie publiczne za 4 tys. złotych, połowa jej statutu była pisana jak pod linijkę Funduszu, a już po wygraniu konkursów na gwałt szukała pracowników (chociaż zgodnie z ogłoszeniem powinna mieć ich już w chwili składania oferty).

Jak stwierdził NIK, "w przypadku wszystkich otwartych konkursów (...) w 2018 roku nie wymagano od potencjalnych beneficjentów szczególnego doświadczenia w realizacji działań podlegających finansowaniu (...).

Podczas posiedzenia komisji finansów w czwartek dwaj wiceministrowie nie odnieśli się do tych zarzutów. Kilka godzin wcześniej z mównicy sejmowej wiceminister Wójcik skwitował przyznawanie milionów złotych organizacjom bez doświadczenia krótko:

"Pytacie, dlaczego organizacje-krzaki dostają dotacje z tego funduszu. Co to znaczy organizacje-krzaki?! Jeżeli spełnia wymogi formalne i merytoryczne to ma prawo dostać środki".