I po balu. Co osiągnęła polska prezydencja w UE?

Unia Europejska to związek 27 państw, które wspólnie tworzą i realizują jej agendę polityczną. W praktyce jest to zadanie niełatwe, wymagające mechanizmów równoważących interesy krajów największych, jak Niemcy czy Francja, oraz najmniejszych państw członkowskich, takich jak Malta, Luksemburg czy Cypr. Na przykład liczba deputowanych w Parlamencie Europejskim jest wprawdzie proporcjonalna do liczby mieszkańców każdego z krajów członkowskich, jednak kraje najmniejsze populacyjne są nadreprezentowane.

W pewnym sensie podobnie jest z rotującą prezydencją Rady Unii Europejskiej. Można by powiedzieć, że ma ona charakter przede wszystkim symboliczny, jednak każde z piastujących to stanowisko państw zobowiązane jest przygotować szczegółowy program i agendę. W rzeczywistości, państwo sprawujące tę funkcję na bezpośredni wpływ na Radę Unii Europejskiej, która obok Parlamentu Europejskiego sprawuje władzę ustawodawczą w UE. Prezydencja Rady ustala priorytety polityczne Unii oraz koordynuje prace nad ich realizacją, w tym mediowanie i negocjowanie wspólnych pozycji. Piastowanie tej funkcji to zatem rzadka okazja dla państwa członkowskiego, by przynajmniej spróbować wnieść na agendę tematy kluczowe z perspektywy krajowej i pożenić politykę europejską z interesami krajowymi.

W tym miejscu należy poświęcić chwilę na wyjaśnienie, czym jest Rada Unii Europejskiej, ponieważ często mylona jest z Radą Europy oraz Radą Europejską. Rada Europy to instytucja zupełnie niezwiązana z Unią Europejską, która skupia znacznie więcej państw kontynentu europejskiego oraz obserwatorów takich jak np. Kanada, USA czy Meksyk, a zajmuje się promocją demokracji, praw człowieka, praworządności oraz współpracą kulturalną. Rada Europejska natomiast to organ unijny, odpowiedzialny za wyznaczanie strategicznych kierunków i priorytetów Unii Europejskiej, uzgodnionych na tzw. szczytach. Członkami Rady Europejskiej są przywódcy wszystkich państw członkowskich, przewodniczący Rady Europejskiej i przewodnicząca Komisji Europejskiej. To właśnie funkcję przewodniczącego tego organu w latach 2014–2019 pełnił Donald Tusk.

W Radzie Unii Europejskiej natomiast zasiadają rządy państw członkowskich. Rada negocjuje i uchwala unijne prawo oraz budżet, zawiera umowy międzynarodowe w imieniu Unii oraz tworzy unijną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa, choć ta funkcja została nieco okrojona przez wprowadzenie w 1999 roku urzędu Wysokiego Przedstawiciela do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. W jej prace zaangażowani są także ministrowie odpowiedzialni za konkretne resorty, koordynując politykę państw członkowskich w konkretnych dziedzinach. Katalog zadań Rady Unii Europejskiej ma zatem doniosłe znaczenie dla decyzji podejmowanych w ramach wspólnoty, w tym stanowienia jej prawa.

Stąd rotacyjna prezydencja ma zapobiegać dominacji jednych państw przez drugie. Co sześć miesięcy kolejne państwo członkowskie przejmuje prezydencję. Kolejność jest zaplanowana z góry, a kolejne państwa współpracują ze sobą trójkami, dbając o ciągłość procesów legislacyjnych przez okres półtora roku. Pierwszy raz Polska sprawowała prezydencję w 2012 roku. Druga prezydencja Polski otworzyła trio z Danią i Cyprem.