Iustitia: Przywrócenie niezależności sądów wymaga uznania, że wybrani przez neo-KRS nie są sędziami

W Europejskim Centrum Solidarności Gdańsku trwa Nadzwyczajne Zebranie sędziów Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia, zwołane z okazji 31-lecia jej istnienia.

"Iustitia stoi obecnie przed historycznym wyzwaniem, jakim jest przywrócenie ładu konstytucyjnego w Polsce" - mówi prof. Krystian Markiewicz, prezes Iustitii.

Sędziowscy delegaci wybrani przez Oddziały Stowarzyszenia z całej Polski przyjęli w piątek, 17 września uchwałę, z której wynika jednoznacznie, że dla przywrócenia ładu konstytucyjnego i niezależności sądownictwa konieczne jest cofnięcie w jak najkrótszym czasie szkodliwych zmian w sądownictwie, również - tych personalnych.

Zarówno Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w szeregu orzeczeń, Europejski Trybunał Praw Człowieka, Sąd Najwyższy oraz Naczelny Sąd Administracyjny potwierdziły nieprawidłowości w zakresie zapewnienia niezależności sądów powstałe w wyniku zmian legislacyjnych przeprowadzanych ostatnio w Polsce.

Sędziowie podkreślają, że „Iustitia” przestrzegała o tym od 2017 roku.

Iustitia podkreśla, że "osoby, które uczestniczyły w wadliwych konkursach z udziałem neo-KRS nie zostały ważnie powołane na urząd sędziego. Nie nabyły one statusu sędziego, a zatem nie może być mowy o utracie tego statusu w ich wypadku."

"Oznacza to, że nie przejdą w stan spoczynku i nie otrzymają związanego z tym uposażenia." - tłumaczy sędzia Joanna Hetnarowicz -Sikora z zarządu Iustitii. - "Inne rozwiązanie byłoby oparte na bezprawiu, demoralizujące i nie do pogodzenia z poczuciem przyzwoitości. Nie miałoby też nic wspólnego z ochroną praw nabytych."

W uchwale Zebrania czytamy też, że sędziowie, jako odpowiedzialni za stosowanie prawa Unii Europejskiej w Polsce, powinni stosować na co dzień wyrok TSUE z 15-07-2021 r. w sprawie postanowienie zabezpieczające z 14-07-2021 r. jako bezpośrednio skuteczne. Oznacza to pomijanie zakwestionowanych przepisów tzw. ustawy kagańcowej.

Konkretne obowiązki związane z wykonaniem orzeczeń TSUE dotyczą m.in. neo-KRS, rzeczników dyscyplinarnych i prokuratury, sądów dyscyplinarnych oraz prezesów sądów. Podmioty te, wraz ze stojąca na czele Sądu Najwyższego Małgorzatą Manowską (przypomnijmy: jej status jako sędziego SN został podważony), uchylają się od pełnego wykonania ww. orzeczeń, nie dopełniając tym samym w sposób rażący swoich obowiązków.

Iustitia wzywa wszystkie zobowiązane organy do wykonania orzeczeń europejskiego trybunału - w tym do natychmiastowego zaprzestania działania Izby Dyscyplinarnej.

Sędziowie domagają się dopuszczenia do orzekania Pawła Juszczyszyna, Igora Tuleyi, Adama Synakiewicza, Piotra Gąciarka, Marty Pilśnik i innych sędziów bezprawnie odsuniętych od pracy.

Poniżej pełna treść Uchwały delegatów Iustitii.

Uchwała nr 5 z 18-09-2021 r. Nadzwyczajnego Zebrania Delegatów Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” w Gdańsku (uchwała jubileuszowa)

Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” działa już od ponad 30. lat. W tym czasie „Iustitia” stała się największym stowarzyszeniem sędziowskim w Polsce. Siłą naszego Stowarzyszenia jest przede wszystkim przywiązanie do zasad demokratycznego państwa prawa i solidarność.

Na tym fundamencie Stowarzyszenie zbudowało piękną historię, którą w znacznym stopniu współtworzyła wieloletnia Prezes Zarządu Maria Teresa Romer. Przez te wszystkie lata „Iustitia” stała się synonimem: obrony niezależności sądownictwa i niezawisłości sędziowskiej; działań na rzecz upowszechniania i ochrony wolności, praw oraz swobód obywatelskich; edukacji prawnej społeczeństwa; reprezentacji zawodowych i socjalnych interesów środowiska sędziowskiego.

Nasze Stowarzyszenie stoi obecnie przed historycznym wyzwaniem, jakim jest przywrócenie ładu konstytucyjnego w Polsce.

Zarówno Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w szeregu orzeczeń (wyrok z 19-11-2019 r. w sprawach C-585/18, C-624/18 i C-625/18; postanowienie z 14-07-2021 r. w sprawie C-204/21; wyrok z 15-07-2021 w sprawie C-791/19;), jak i Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 22-07-2021 r. (skarga nr 43447/19), potwierdziły nieprawidłowości w zakresie zapewnienia niezależności sądów powstałe w wyniku zmian legislacyjnych przeprowadzanych w Polsce, na które „Iustitia” wskazywała od 2017 r.

W uchwale z 23-01-2020 r. (BSA I-4110-1/20) połączonych Izb Sądu Najwyższego wskazano, że nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. (nieważność postępowania) zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek KRS ukształtowanej na postawie przepisów ustawy z 8-12-2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw. W przypadku osoby powołanej na urząd sędziego w sądzie powszechnym albo wojskowym Sąd Najwyższy wskazał, że powyższe skutki procesowe następują, jeżeli dodatkowo zachodzą warunki wskazane w drugiej tezie uchwały.

Z wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6-05-2021 r. w sprawach: II GOK 2/18, II GOK 3/18, II GOK 5/18, II GOK 6/18, II GOK 7/18 oraz z 13-05-2021 r. w sprawie II GOK4/18 wynika, że:

- musi być zapewniona kontrola sądowa nad uchwałami KRS w zakresie przedstawienia Prezydentowi RP wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego (art. 45 i 60 Konstytucji RP, art. 47 KPP);

- neo-KRS nie jest organem niezależnym i nie spełnia wymogów określonych w Konstytucji RP (art. 186 i 187 Konstytucji RP);

- Prezydent nie ogłosił ważnie konkursów na stanowiska sędziów SN i NSA, ponieważ nie uzyskał kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów, a tym samym konkursy są nieważne (art. 144 ust. 2 Konstytucji RP);

- Prezydent wręczył nominacje sędziowskie pomimo udzielonego zabezpieczenia i zadania pytania prejudycjalnego do TSUE przez NSA (II GOK 2/18; II GW 21/18).

Dla przywrócenia ładu konstytucyjnego, w szczególności niezależności sądów, niezbędne jest cofnięcie szkodliwych zmian w sądownictwie - również personalnych - w jak najkrótszym czasie.

Stowarzyszenie w pełni podtrzymuje stanowisko wyrażone w uchwale nr 4 z 17-04-2021 r. XXVI Zwyczajnego Zebrania Delegatów SSP „Iustitia”. Rozumiejąc potrzebę zachowania ciągłości państwa i pewności prawa oraz ładu społecznego, nie można pomijać konieczności przywrócenia społecznego zaufania do demokracji w ogóle, a do wymiaru sprawiedliwości w szczególności. Nie można aktów bezprawia, nawet jeżeli przyjmują pozór stanowienia albo stosowania prawa, uznawać za prawo. Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP). Dotyczy to także Prezydenta RP, a jego postanowienia dla ich ważności i skuteczności muszą mieć prawne umocowanie. Osoby powołane na stanowiska sędziowskie w wadliwej procedurze nie są sędziami w rozumieniu Konstytucji RP i prawa międzynarodowego (EKPCz, KPP).

Przywrócenie ładu konstytucyjnego w obszarze sądownictwa wymagać będzie w szczególności uznania stosunku służbowego na stanowiskach objętych w wyniku wskazanych wyżej aktów za nienawiązany. Nie stoi to na przeszkodzie przyjęciu, że zachowają moc orzeczenia wydane w postępowaniu karnym, administracyjnym i cywilnym z udziałem osób, które objęły stanowiska w sposób wadliwy, jednak z możliwością wznowienia postępowań indywidualnie inicjowanych - na podstawie obowiązujących przepisów w odpowiednich procedurach w określonym terminie i bezpłatnie.

Osoby, które uczestniczyły w wadliwych konkursach z udziałem neo-KRS nie zostały ważnie powołane na urząd sędziego. Osoby te nie nabyły statusu sędziego, a zatem nie może być mowy o utracie tego statusu w ich wypadku. Ponadto wygaszenie stosunku służbowego oznaczałoby, że de facto osoby te przechodziłyby w stan spoczynku z prawem do uposażenia. Byłoby to rozwiązanie destrukcyjne dla porządku prawnego, gdyż oparte na bezprawiu, a ponadto demoralizujące, nie do pogodzenia z poczuciem przyzwoitości i niemające nic wspólnego z ochroną praw słusznie nabytych, szczególnie w świetle trwających od kilku lat represji wobec sędziów walczących w obronie fundamentów państwa prawa.

W związku z wyrokiem TSUE z 15-07-2021 r. w sprawie C 791/19 oraz postanowieniem zabezpieczającym z 14-07-2021 r. w sprawie C 204/21 sędziowie, jako odpowiedzialni za stosowanie prawa Unii Europejskiej w Polsce, powinni te orzeczenia stosować na co dzień, jako bezpośrednio skuteczne. Zasada skutecznej ochrony sądowej praw, do której odnosi się art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, stanowi zasadę ogólną prawa Unii Europejskiej.

Wykonanie ww. orzeczeń oznacza przede wszystkim, że:

- Izba Dyscyplinarna powinna zaprzestać jakichkolwiek działań a jej decyzje (przyszłe i dotychczasowe) powinny stać się „nieistniejące" dla wszystkich sądów powszechnych i SN.

- Sprawy dyscyplinarne sędziów oraz wnioski o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej należy przekazać do Izby Karnej SN.

- Sędziowie bezprawnie odsunięci od orzekania powinni być do niego dopuszczeni przez prezesów sądów.

- Sędziowie sądów dyscyplinarnych wszystkich szczebli powinni powstrzymać się od orzekania do czasu zmiany przepisów przewidujących wyznaczanie sądów dyscyplinarnych przez Prezesa ID (wyznaczenie sądu naruszało prawo UE).

- Sędziowie sądów powszechnych powinni pomijać zakwestionowane przepisy tzw. ustawy kagańcowej i samodzielnie rozpatrywać zarzuty braku niezawisłości sędziego lub braku niezależności sądu. Oznacza to zaprzestanie przesyłania wniosków o wyłączenie sędziego z powodu wątpliwości co do prawidłowości powołania na stanowisko sędziowskie do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych.

Stowarzyszenie stoi na stanowisko, że w świetle wskazanych orzeczeń trybunałów europejskich i sądów krajowych analogiczne zastrzeżenia, jak w przypadku Izby Dyscyplinarnej, dotyczą także Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych.

Konkretne obowiązki związane z wykonaniem orzeczeń TSUE dotyczą m.in. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, KRS w obecnym składzie, rzeczników dyscyplinarnych i prokuratury, sądów dyscyplinarnych oraz prezesów sądów.

Podmioty te, na czele z Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego Małgorzatą Manowską, której status jako sędziego Sądu Najwyższego został podważony, uchylają się od pełnego wykonania ww. orzeczeń, nie dopełniając tym samym w sposób rażący swoich obowiązków.

Stowarzyszenie z przykrością stwierdza, że Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, najważniejszego organu władzy sądowniczej, stał się narzędziem w rękach władzy politycznej, realizującej plan przejęcia Sądu Najwyższego i podporządkowania go swojej woli. Dotyczy to m.in. chwiejnej postawy w zakresie dalszego działania Izby Dyscyplinarnej a także uchybień w toku procedury wyboru kandydatów na stanowisko Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracami Izby Cywilnej.

Mając powyższe na uwadze:

1. Wzywamy wszystkie zobowiązane organy do pełnego wykonania postanowienia TSUE z 14-07-2021 r. oraz wyroku tego Trybunału z 15-07-2021 r., w tym do natychmiastowego zaprzestania działania Izby Dyscyplinarnej a także dopuszczenia do orzekania Pawła Juszczyszyna, Igora Tuleyi, Adama Synakiewicza, Piotra Gąciarka, Marty Pilśnik i innych sędziów bezprawnie odsuniętych od pracy. Niewykonanie orzeczeń TSUE może spowodować nałożenie na Polskę kar pieniężnych, wypłatę odszkodowań przez Skarb Państwa i uruchomienie mechanizmu „pieniądze za praworządność”. Dodatkowo, może stanowić podstawę odpowiedzialności karnej funkcjonariuszy publicznych.
2. Wyrażamy najwyższy szacunek dla wszystkich sędziów, którzy nie bacząc na grożące im represje, stosują wskazane powyżej orzeczenia trybunałów europejskich i sądów krajowych, w szczególności odmawiając orzekania z osobami powołanymi w wadliwej procedurze lub stwierdzając nieważność orzeczeń wydanych przez te osoby. Deklarujemy wszelką dostępną pomoc dla represjonowanych sędziów, także finansową.
3. Z związku z dobiegającą końca kadencją neo-KRS apelujemy do organów władzy ustawodawczej i wykonawczej o jak najszybsze podjęcie prac nad nową ustawą o KRS oraz regulacją dotyczącą odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, spełniającą standardy wynikające z Konstytucji RP oraz prawa unijnego. Stosowne projekty zostały przygotowane przy udziale SSP „Iustitia” oraz Społecznej Komisji Kodyfikacyjnej i powinny być podstawą dalszych prac.
4. Traktując chlubną przeszłość naszego Stowarzyszenia jako zobowiązanie na przyszłość, zapewniamy, że będziemy nadal walczyć o sprawiedliwość i wolność dla wszystkich.