Idzie Wielkanoc i na stole jajka. Czy ich jedzenie jest zdrowe? I co z tym cholesterolem?

Jak Wielkanoc, to jajka. Nie może ich zabraknąć w koszyku ze święconką ani na stole. Są symbolem odrodzenia, a dla chrześcijan zmartwychwstania Chrystusa.

Kulinarnie kurze jaja mają długą historię. Kury, pierwotnie dziko żyjące w lasach tropikalnych południowo-wschodniej Azji i Indii, udomowiono około 7,5 tysiąca lat przed naszą erą. Około drugiego tysiąclecia p.n.e. zaczęto hodować je w dolinie Indusu, pięć wieków później w Sumerze i Egipcie.

Stamtąd rozpowszechniły się w całej Europie. Jaja cenili też starożytni Grecy, choć kury zaczęli hodować około 800 roku p.n.e. Rzymianie nie wyobrażali sobie bez nich uczty, którą zaczynali właśnie od jajek.

Jajka uważano za tak pożywne, że w średniowiecznej Europie często zabraniano ich podczas postu, co niekoniecznie miało religijne uzasadnienie. Przerwa w wybieraniu jaj pozwalała odetchnąć kurom (które często swoje jaja zjadają).

Co ciekawe, kury jadano rzadko, bo w przeszłości cenniejsze były jako źródło jaj. Wszystko zmieniła hodowla przemysłowa, która rozwinęła się w XX wieku. Z początkiem tego stulecia na jednego mieszkańca Ziemi przypadały statystycznie dwie kury – było ich ponad 15 miliardów (z tego jedna trzecia w Chinach).

Cholesterol w diecie nie jest najważniejszy

Przez wieki jajka doceniano za ich pożywność. Są bogatym źródłem białka, tłuszczów i witamin (głównie A i D). Jedno ważące 50 gramów jajko dostarczy organizmowi około 75 kilokalorii (mają zatem około 150 kcal/100 gramów) i 6 gramów białka.

Dostarczy nam też około 5 gramów tłuszczów. I tu zaczyna się dylemat. Jeść jajka, bo są zdrowe, czy też unikać, bo to „bomba cholesterolowa”. Rzeczywiście jaja zawierają cholesterol – w jednym jest go przeciętnie 375 miligramów. W przeciętnym steku, dla porównania, około 80 miligramów.

Jednak związek między spożyciem cholesterolu a jego poziomem we krwi nie jest wcale oczywisty. Nasze organizmy stale produkują (i zużywają) cholesterol. Ten krążący w naszych organizmach jest produktem przemiany tłuszczów w wątrobie.

Jest wiele powodów, dla których można mieć wysoki cholesterol.

Skąd się bierze za wysoki cholesterol

Nadmierna ilość cholesterolu we krwi jest, według współczesnej wiedzy medycznej, wynikiem czynników genetycznych i środowiskowych. Do tych drugich należą masa ciała, dieta oraz stres. Nawet samotność podwyższa poziom cholesterolu, wynika z badań.

Przegląd badań opublikowany w 2016 roku pokazuje, że związek między spożyciem cholesterolu a jego poziomem we krwi jest niepewny. Kolejny przegląd badań opublikowany w 2020 roku uznał, że związek między spożyciem cholesterolu a jego poziomem we krwi istnieje, ale jest raczej słaby.

Umiarkowane spożycie jajek, na przykład jednego dziennie, raczej nam nie zaszkodzi. Tak przynajmniej wynika z badań prowadzonych na 125 tysiącach pracowników służby zdrowia przez Harvard Medical School (wydział medycyny Uniwersytetu Harvarda).

To samo badanie sugeruje, że liczbę spożywanych jajek powinny jednak ograniczać osoby z chorobami serca i cukrzycą.

Co podniesie cholesterol bardziej niż jajko

Badacze z Harvardu dodają, że tłuszcze nasycone zawarte w maśle, żółtych serach, bekonie czy tłustych wypiekach podniosą nam poziom cholesterolu znacznie bardziej niż jajka. Jest też wiele badań dowodzących, że poziom cholesterolu podnoszą także spożywane w nadmiarze węglowodany, zwłaszcza cukry proste.

Jajko zawiera 0,5 grama węglowodanów, 5 gramów tłuszczu i 75 kcal. Jeden pączek dostarcza około 50 gramów węglowodanów, 13 gramów tłuszczu i około 350 kilokalorii. Pączek dostarczy zatem niemal trzy razy tyle tłuszczów i prawie cztery razy tyle kalorii, co jajko.

Jest dość prawdopodobne, że po zjedzeniu pączka nasza wątroba wyprodukuje znacznie więcej cholesterolu, niż pojawi się we krwi po zjedzeniu jajka. I raczej właśnie takim jedzeniem – przetworzonym, pełnym cukru i tłuszczu – powinniśmy się martwić.

Choć, oczywiście, codziennie jedzenie jajecznicy z kilku jaj usmażonej na maśle będzie jednak przesadą. Cholesterol wtedy raczej wzrośnie. Tyle że nie będzie to wyłącznie z powodu cholesterolu zawartego w jajkach, lecz raczej z powodu ogólnie zbyt tłustej diety.

Cykl „SOBOTA PRAWDĘ CI POWIE” to propozycja OKO.press na pierwszy dzień weekendu. Znajdziecie tu fact-checkingi (z OKO-wym fałszometrem) zarówno z polityki polskiej, jak i ze świata, bo nie tylko u nas politycy i polityczki kłamią, kręcą, konfabulują. Cofniemy się też w przeszłość, bo kłamstwo towarzyszyło całym dziejom. Rozbrajamy mity i popularne złudzenia krążące po sieci i ludzkich umysłach. I piszemy o błędach poznawczych, które sprawiają, że jesteśmy bezbronni wobec kłamstw. Tylko czy naprawdę jesteśmy? Nad tym też się zastanowimy.