Klimat i zapałka w hali. Co Jarosław Kaczyński wie o globalnym ociepleniu i czy ma rację?

16 marca na siedleckim wiecu poparcia dla kandydata na prezydenta Karola Nawrockiego Jarosław Kaczyński zapytany o Zielony Ład — unijny plan prośrodowiskowych i proklimatycznych zmian w gospodarce — odparł: „Nie ma żadnych dowodów, że to działalność człowieka powoduje zmiany klimatu”.

Czy ma rację?

Kaczyński spróbował też zobrazować wyborcom rolę dwutlenku węgla w atmosferze. ”To jest mniej więcej tak, jakby w wielkiej hali sportowej, takiej na 30-40 tysięcy ludzi, zapalić zapałkę. (...) Zgaśnie, zostawi tam trochę gazu, ale to nie ma żadnego znaczenia” – powiedział Kaczyński. Ta analogia również nie jest trafna, wyjaśniamy ją w dalszej części tekstu.

Dlaczego Kaczyński nie ma racji?

Wszystkie dane obserwacyjne potwierdzają bardzo szybki wzrost koncentracji gazów cieplarnianych – przede wszystkim dwutlenku węgla – w atmosferze.

Np. roczna emisja CO2 z wybuchów wulkanów wynosi zaledwie ok. 1 proc. emisji ze spalania węglu i innych paliw kopalnych.

Im więcej CO2, tym więcej ciepła z energii słonecznej, które Ziemia normalnie oddałaby w przestrzeń kosmiczną, zatrzymuje się w atmosferze. Można porównać to do coraz lepszej termoizolacji domu — z tą różnicą, że w domu zwanym Ziemią nie można wyłączyć kaloryferów, otworzyć okien, albo po prostu wyjść. Jedynym wyjściem jest obniżenie emisji.

Wzrostu temperatury nie tłumaczy także aktywność Słońca, ponieważ ta maleje i gdyby nie miliardy ton CO2 pompowane do atmosfery do roku, ocieplenie postępowałoby znacznie wolniej.

Naukowe podstawy efektu cieplarnianego spowodowanego rosnącą koncentracją gazów cieplarnianych, przede wszystkim CO2 w atmosferze opracowano już w połowie XIX w. Od tamtej pory koncentracja dwutlenku węgla nieustannie rośnie, osiągając w marcu 2025 roku poziom ponad 427 cząsteczek na milion (ppm).

Tempo wzrostu koncentracji dwutlenku węgla wynosi obecnie ok. 3 ppm rocznie, a więc 300 razy szybciej (sic!) niż przez 10 tysięcy lat od końca ostatniej epoki lodowej do progu ery przemysłowej.

Rok 2024 najcieplejszy

Według danych agencji Copernicus miniony rok okazał się nowym najcieplejszym rokiem w liczącej ok. 250 lat historii instrumentalnych i weryfikowalnych pomiarów temperatury na świecie. Był aż o 1,6°C cieplejszy od średniej z okresu przedindustrialnego (chodzi o lata 1850-1900).

W tabeli rekordowo ciepłych lat rok 2024 zastąpił więc rok 2023 i nie sposób wykluczyć, że – niestety – na szczycie utrzyma się krótko, aż zastąpi go właśnie rozpoczęty rok 2025.

Dlaczego w ogóle rosnąca koncentracja gazów cieplarnianych takich jak dwutlenek węgla (ale także innych np. metan), powoduje wzrost temperatury? W dużym skrócie chodzi o to, że cząsteczki tych gazów zbudowane są w sposób umożliwiający pochłanianie tzw. długofalowego promieniowania ziemskiego oraz „żyją” w atmosferze odpowiednio długo. Przykładowo cząsteczki CO2 utrzymują się w atmosferze ok. 100 lat. Całość wyjaśnienia możecie przeczytać w tym artykule portalu Nauka o klimacie.

Zapałka w hali, odc. 2

Jak się również okazuje, Jarosław Kaczyński przywiązany jest do metafory „zapałki zapalonej w wielkiej hali sportowej”. Mówił o niej już rok temu. Wtedy na łamach OKO.press rozłożył ją na czynniki pierwsze Michał Rolecki.

W ciągu życia Jarosława Kaczyńskiego poziom dwutlenku węgla w atmosferze wzrósł mniej więcej o jedną trzecią. Przez te 75 lat nie było żadnego wydarzenia naturalnego, które mogło uwolnić aż tyle dodatkowego dwutlenku węgla do atmosfery. Naukowcy szacują, że w 2019 roku ludzkość wypuściła w ciągu roku do atmosfery 40,9 gigaton (miliardów ton) dwutlenku węgla.

Czy rzeczywiście jest to odpowiednik gazów ze spalenia jednej zapałki w hali sportowej? By analogia prezesa miała sens, powinien był mówić raczej o… stu tysiącach. ”No ale to już nie brzmi tak chwytliwie, prawda?” – napisaliśmy rok temu, weryfikując tezę Kaczyńskiego.