„Nękanie i zastraszanie”. Komisarz Praw Człowieka Rady Europy o stygmatyzacji osób LGBT w Polsce

„Rosnąca do niedawna akceptacja dla osób LGBT i ich praw, wytraciła dynamikę a nawet jest w odwrocie” – pisze w memorandum z 3 grudnia 2020 Komisarz Praw Człowieka Rady Europy Dunja Mijatović. Dokument stanowi obszerne archiwum stygmatyzacji osób nieheteronormatywnych i transpłciowych w Polsce.

Pogarszającą się w ostatnich latach sytuację komisarz łączy z działalnością najwyższych urzędników państwowych, którzy „promują wrogie wobec tej grupy nastroje”. Wśród nich wymienia przede wszystkim prezydenta Andrzeja Dudę, który ubiegając się o reelekcję wielokrotnie sięgał po retorykę anty-LGBT w celu pozyskania głosów.

„Posługiwał się antagonizującym językiem i obiecywał bronić małżeństwa rozumianego wyłącznie jako związek mężczyzny i kobiety, a także kategorycznie odrzucał możliwość adopcji dzieci przez pary homoseksualne. Zapowiadał również wprowadzenie zakazu »propagowania ideologii LGBT« w instytucjach publicznych, mówiąc, że »jest ona gorsza od komunizmu«” – czytamy w dokumencie.

Komisarz dostrzega też negatywną rolę hierarchów Kościoła katolickiego, którzy straszą osobami LGBT, a także rekomendują ich leczenie.

Efektem homofobicznej retoryki nakręcanej przez osoby publiczne jest przede wszystkim

wzrost przemocy, a także pogarszający się stan zdrowia psychicznego społeczności, co w skrajnych przypadkach prowadzi do samobójstw.

„Polscy politycy powinni przestać stygmatyzować osoby LGBT” – apeluje komisarz.

Nie tylko słowa. Polska aktywnie wspiera homofobię

Publiczne wypowiedzi to nie wszystko. Komisarz wśród najważniejszych elementów tworzących atmosferę wrogości wymienia powstanie, bezprecedensowych na skalę świata, samorządowych uchwał anty-LGBT.

Jak czytamy w dokumencie, „podobne deklaracje to nie tylko puste słowa spisane na papierze – mają one bezpośrednie przełożenie na życie osób LGBT w Polsce”. Powodują „efekt mrożący”, który zniechęca instytucje publiczne do idei praw człowieka. Co więcej, media czy aktywiści krytykujący dokumenty, są przedmiotem „zwodniczych pozwów” lub kłamliwej nagonki. Komisarz dopatruje się w tym „oczywistej intencji zastraszenia lub uciszenia” sygnalistów.

W memorandum czytamy też o „publicznie finansowanej homofobii”. Wśród przykładów wymieniono: dotowany z Funduszu Sprawiedliwości program „Przeciwdziałania przestępstwom dotyczącym naruszenia wolności sumienia popełnianym pod wpływem ideologii LGBT”, a także rekompensatę od Ministra Sprawiedliwości dla Tuchowa, który po przyjęciu uchwały anty-LGBT stracił pieniądze w ramach unijnego partnerstwa miast.

Do stygmatyzacji przyczynia się też osobista działalność prokuratora generalnego Zbigniewa Ziobry, który włącza się do postępowań sądowych, w których osoby LGBT walczą o ochronę przed dyskryminacją lub broni tych, którzy złamali przepisy. Komisarz przywołuje głośną sprawę drukarza z Łodzi, w której prokuratura rękami upolitycznionego Trybunału Konstytucyjnego doprowadziła do zniesienia przepisu kodeksu wykroczeń, który chronił przed dyskryminacją w dostępie do usług. Przypomina też, że prokuratura postawiła w stan oskarżenia kierowniczkę sieci IKEA, która zwolniła pracownika za homofobiczny wpis na wewnętrznym forum firmy.

Komisarz odnotowała też, że prokuratorzy przyłączają się do postępowań o uzgodnienie płci, utrudniając osobom transpłciowym zmianę imienia, dokumentów i markera płci.

Opresja służb

„Stygmatyzującej retoryce często towarzyszy nękanie i zastraszanie aktywistów LGBTI przez organy ścigania i prokuraturę” – czytamy w memorandum. Komisarz przypomina m.in. zatrzymanie Elżbiety Podleśnej (za rozwieszenie plakatów z Tęczową Matką Boską), a także aktywistek „Stop Bzdurom”. Za najbardziej drastyczny przykład represji uznano wydarzenia z nocy 7 sierpnia, gdy na proteście w obronie Margot (wobec której zastosowano areszt tymczasowy), zatrzymano aż 48 osób.

„Niektóre zastosowane [wtedy] środki określono mianem poniżających, zaś w niektórych przypadkach kumulacja dolegliwości wypełniła znamiona nieludzkiego traktowania”

– zaznacza komisarz.

Efektem działań służb jest spadek zaufania do organów ścigania.

Przestępstwa motywowane nienawiścią nie są zgłaszane, bo ofiary obawiają się ignorancji ze strony policji, a czasem także szyderstw lub wtórnej wiktymizacji.

Komisarz z niepokojem przyjęła też informacje o brutalnych atakach na pokojowe Marsze Równości. Do szczególnej eskalacji doszło w 2019 roku w Białymstoku. Marsz został tam zakłócony przez agresywnych napastników, którzy wykrzykiwali homofobiczne obelgi i rzucali w uczestników petardami, butelkami, kamieniami i jajkami. Uczestnicy marszu, w tym osoba nieletnia, byli gonieni, napastowani i zmuszani do szukania schronienia.

---