Ujawniamy raport KE na debatę o praworządności w Polsce 11.12. Źle, gorzej, fatalnie

11 grudnia 2018 nastąpi kolejna odsłona dialogu między polskim rządem a instytucjami UE dotyczącego praworządności w Polsce. W programie Rady do Spraw Ogólnych, czyli zebrania ministrów spraw zagranicznych i spraw europejskich z państw członkowskich UE, jest dyskusja o sytuacji w Polsce i na Węgrzech. Z tej okazji Komisja Europejska przygotowała podsumowanie, w jaki sposób Polska stosuje się - a raczej, jak się z uporem nie stosuje - do większości rekomendacji wydanych przez KE 20 grudnia 2017 roku. Komisja, jak widać, nie zapomina.

Archiwum Osiatyńskiego i OKO.press dotarły do 16-stronicowego dokumentu Komisji Europejskiej, w którym KE skrupulatnie odnotowuje rozwój wypadków w kluczowych kwestiach, takich jak:

• Sąd Najwyższy,
• KRS,
• sądy powszechne,
• postępowania dyscyplinarne wobec sędziów,
• skarga nadzwyczajna,
• sytuacja prezesów sądów,
• Trybunał Konstytucyjny.

To ważny dokument, ponieważ zawiera ocenę działań polskiego rządu po listopadowej nowelizacji ustawy o SN.

21 listopada polski parlament przyjął już siódmą w tym roku nowelizację ustawy o Sądzie Najwyższym. W ocenie Zespołu Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego ta nowelizacja narusza konstytucję. Eksperci prawa europejskiego, wskazują, że nowelizacja zawiera niezgodny z prawem Unii Europejskiej artykuł, który nakazuje SN umorzyć postępowania, w których SN skierował pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości UE. Prof. Ewa Łętowska wskazuje na przepisy, które kuszą sędziów SN do przejścia w stan spoczynku - zamiast siłą, rząd chce to osiągnąć przekupstwem.

Nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym, choć pełna pułapek - ma też m.in. zapobiec temu, by TSUE wypowiedział się o KRS - była jednak polityczną koncesją na rzecz Komisji Europejskiej.

Pierwsza strona dokumentu Komisji Europejskiej przygotowanego na Radę ds. Ogólnych 11 grudnia 2018 r.

Sąd Najwyższy

• Komisja uznaje nowelizację ustawy o SN z 21 listopada 2018 roku za krok w dobrym kierunku - jeśli chodzi o wątpliwości KE dotyczące przechodzenia sędziów SN 65+ w stan spoczynku,
• Ale Komisja krytykuje przyśpieszenie procesu nominowania nowych sędziów SN na podstawie nowelizacji ustawy z 20 lipca 2018 roku (którego nowelizacja z listopada nie zmienia), a zwłaszcza rolę nowej KRS w procesie naboru do SN: "W wyniku swojej nowej, upolitycznionej struktury, która narusza europejskie standardy niezależności sądownictwa, udział KRS w [procedurze naboru do SN - przyp. red.] nie stanowi już rzeczywistej gwarancji" poprawności procesu.
• KE odnotowuje, że 21 listopada 2018 NSA skierował do Trybunału Sprawiedliwości UE pytanie prejudycjalne dotyczące nowelizacji z 20 lipca 2018 roku. Pytanie dotyczy procedury naboru do SN.
• KE zauważa, że większość nowych sędziów SN zasiada w nowych Izbach - Dyscyplinarnej i Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, które budzą zaniepokojenie Komisji Weneckiej i Komisji Europejskiej.

KRS

• Komisja podtrzymuje obawy dotyczące składu i funkcjonowania KRS. Zauważa, że nie podjęto żadnych działań, które miałyby przywrócić do KRS osoby, które usunięto przed końcem ich czteroletniego mandatu, a nowy sposób naboru do KRS nie spełnia europejskiego standardu, że większość osób zasiadających w radach sądownictwa powinna być wybrana przez sędziów.
• Komisja krytykuje rolę, jaką upolityczniona KRS sprawuje w procedurze naboru sędziów do Sądu Najwyższego i wybór kandydatów z politycznego klucza do Izby Dyscyplinarnej spośród zaufanych prokuratorów Ministra Sprawiedliwości/Prokuratora Generalnego).
• Komisja odnotowuje też, że 17 września 2018 KRS została zawieszona w prawach członka Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa.
• Taki rozwój wypadków wskazuje na brak niezależności KRS oraz brak poparcia KRS ze strony sędziów.

Sądy powszechne

• Komisja podtrzymuje obawy dotyczące sądów powszechnych, sędziów i prezesów sądów.
• W ocenie Komisji, przekazanie KRS nadzoru nad kwestią przedłużania orzekania przez sędziów sądów powszechnych to krok w dobrym kierunku, ale nie spełnia swojej funkcji - czyli odpolitycznienia tego procesu - ponieważ KRS nie jest niezależna.

Postępowania dyscyplinarne

• Komisja podtrzymuje obawy dotyczące postępowań dyscyplinarnych, zwłaszcza sposobu powołania do Izby Dyscyplinarnej SN oraz wpływu Ministra Sprawiedliwości/Prokuratora na obsadzanie rzeczników dyscyplinarnych.
• Komisja zwraca uwagę, że Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 25 lipca 2018 w sprawie C-216/18 PPU § 67 podkreślił, że niezależność sądownictwa wymaga, aby system postępowań dyscyplinarnych zawierał zabezpieczenia przed użyciem go jako środka politycznej kontroli orzeczeń sądów.

Skarga nadzwyczajna

• W rekomendacji z 20 grudnia 2017 Komisja Europejska radzi usunięcie z polskiego systemu prawa instytucji skargi nadzwyczajnej. Komisja podtrzymuje swoje obawy co do tej instytucji, krytykuje możliwość rewidowania wyroków sądów wydanych w ciągu 20 lat. Komisja wyraża obawy, że może to doprowadzić do rewidowania prawomocnych orzeczeń polskich sądów, w których sądy stosowały prawo unijne, w tym pochodzące z orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE.

Prezesi sądów

• Komisja podtrzymuje krytykę czystki w sądach, czyli masowych odwołań prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych, które trwały przez pół roku, do lutego 2018. Komisja odnotowuje, że nie odnotowano żadnych działań naprawczych.

Trybunał Konstytucyjny

• Komisja Europejska w pełni podtrzymuje swoje obawy dotyczące sposobu obsadzenia, składu i funkcjonowania TK: "polskie władze nie podjęły żadnych kroków, aby przywrócić niezależność i legitymację Trybunału Konstytucyjnego".
• Żadna z rekomendacji KE nie została wprowadzona w życie. KE domagała się, aby w TK mogło zasiąść trzech sędziów nominowanych w październiku 2015, aby opublikować wyroki TK z 2016 roku (zostały opublikowane jako "rozstrzygnięcia TK wydane z naruszeniem przepisów", a nie jako wyroki TK) i aby Prezesa TK wybrać w zgodnej z prawem procedurze.

Jakich argumentów w sporze o praworządność używała wcześniej polska strona?

Archiwum Osiatyńskiego i OKO.press dotarły też do oficjalnego dokumentu, tak zwanego Aneksu do raportu przedstawionego przez polską delegację w czasie ostatniego wysłuchania w sprawie praworządności, które miało miejsce na Radzie ds. Ogólnych 18 września. Publikujemy 26 slajdów z prezentacji polskiej delegacji. Wyłania się z nich strategia argumentacyjna polskiego rządu. Będziemy informować, czy powtórzy się na wysłuchaniu 11 grudnia.

Argumenty polskiego rządu zaprezentowane we wrześniu nie przekonały zespołu Archiwum Osiatyńskiego ani redakcji OKO.press. Nie dziwimy się, że nie zrobiły wielkiego wrażenia na Komisji Europejskiej (co widać po ocenie wyrażonej w grudniowym dokumencie KE, który omówiliśmy wyżej). Polski rząd lubi podkreślać, jak wielkie uczynił ustępstwa, podczas gdy do listopadowej nowelizacji ustawy o SN były to ustępstwa kosmetyczne.

• We wrześniu rząd podkreślał, że mimo zwiększenia ilości miejsc w SN i naboru nowych sędziów, większość sędziów w SN jest ze starego naboru (komentarz AO i OKO.press: przedmiotem krytyki jest nie to, że zwiększa się liczbę sędziów w SN, ale to, że po pierwsze, pod pretekstem zmiany przepisów o przechodzeniu w stan spoczynku dokonana została czystka, a po drugie, że zachodzą nieprawidłowości w procedurze naboru do SN).
• Zaciekle bronił przenoszenia w stan spoczynku sędziów SN powyżej 65. roku życia, w tym Pierwszej Prezes (Komentarz AO i OKO.press: z czego w listopadzie się wycofał).
• Mówił, że "europejski standard" obsady rad sądownictwa istnieje tylko w teorii, a nie ma odzwierciedlenia w rzeczywistości. Podkreślał, że teraz KRS obraduje bardziej transparentnie, bo jej obrady są transmitowane. Wyraził też chęć koncesji w sprawie KRS (Komentarz AO i OKO.press: do 10 grudnia tych koncesji nie uświadczyliśmy).
• Próbował legitymizować instytucję skargi nadzwyczajnej względami sprawiedliwości społecznej i dodawał, że po nowelizacjach ustawy o SN próg wnioskowania o rewizję jest bardzo wysoki (Komentarz AO i OKO.press: polecamy poczytać analizę prof. Ewy Łętowskiej).
• Prezentował różowy, ale niezgodny z prawdą obraz TK, w którym Prezes jest wybrana legalnie, pominął kwestię manipulowania składami przez Julię Przyłębską.
• Próbował legitymizować postępowania dyscyplinarne tym, że na rzecznika dyscyplinarnego wybrano sędziego Piotra Schaba, o którym pozytywnie pisała "Gazeta Wyborcza". (Komentarz AO i OKO.press: polecamy list Komitetu Obrony Sprawiedliwości KOS do rzecznika Schaba).

Zachęcamy do lektury argumentów polskiego rządu i wyrobienia sobie opinii.

Pierwsza strona Aneksu do raportu polskiej delegacji na wysłuchanie 18 września 2018 r.

Slajdy prezentowane przez polską delegację na wysłuchaniu ws. praworządności 18 września 2018

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.