Komisja Europejska optymistycznie ocenia naprawę praworządności w Polsce

Komisja Europejska po raz szósty opublikowała doroczny raport o stanie praworządności we wszystkich 27 państwach Unii Europejskiej i czterech państwach kandydujących: Albanii, Czarnogórze, Północnej Macedonii i Serbii.

Ocenia w nim niezawisłość sądów, zwalczanie korupcji, wolność i pluralizm mediów, mechanizmy kontroli i równoważenia (checks and balances), a od tego roku także przestrzeganie zasad wspólnego unijnego rynku.

Tegoroczne oceny są dla Polski umiarkowanie optymistyczne. Komisja dostrzega wolę zmian i pierwsze kroki w kierunku naprawy instytucji państwa prawa, ale jednocześnie wskazuje, że reformy są niepełne, a wiele kluczowych problemów pozostaje nierozwiązanych.

Polska chwalona (niekiedy na wyrost)

Komisja Europejska chwali „znaczne wysiłki na rzecz wprowadzenia" Planu Działania na rzecz odbudowy i wzmacniania praworządności, który minister sprawiedliwości Adam Bodnar przedstawił w lutym 2024 roku. Wymienia przygotowanie kilku ustaw i założeń. Żadna z tych ustaw nie została podpisana przez prezydenta Dudę: ani ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa, ani dwie ustawy reformujące Trybunał Konstytucyjny. Prezydent Duda odesłał je do rozpatrzenia przez Trybunał Konstytucyjny.

Komisja Europejska chwali „znaczne wysiłki na rzecz wprowadzenia" Planu Działania na rzecz odbudowy i wzmacniania praworządności, który minister sprawiedliwości Adam Bodnar przedstawił w lutym 2024 roku. Wymienia przygotowanie kilku ustaw i założeń. Żadna z tych ustaw nie została podpisana przez prezydenta Dudę: ani ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa, ani dwie ustawy reformujące Trybunał Konstytucyjny. Prezydent Duda odesłał je do rozpatrzenia przez Trybunał Konstytucyjny.

Komisja Europejska wymieniła, że rząd planuje reformę Sądu Najwyższego, w tym usunięcie dwóch dodanych za rządów PiS izb: Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz Izby Odpowiedzialności Zawodowej. Takie plany były w projekcie przedstawionym przed wyborami prezydenckimi przez ministerstwo sprawiedliwości.

Komisja, nieco na wyrost, chwali, że poczyniono duże postępy w rozdzielaniu funkcji ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego. Choć zaznacza, że ustawa jeszcze nie była głosowana w Sejmie.

Komisja Europejska wskazuje, że zaufanie do sądów jest niskie, ale przynajmniej efektywność sądów jest stabilna. Można dodać: sądy stabilnie wolno rozpatrują sprawy. Choć trzeba przyznać, że ministerstwo sprawiedliwości planuje różne praktyczne zmiany, które w średnim terminie mogą przyśpieszyć rozpatrywanie spraw. Chodzi o cyfryzację, zwiększenie liczby asystentów w sądach (co już ma miejsce), zmiany w procedurze karnej i cywilnej, reformę systemu biegłych sądowych.