Kościół pomaga uchodźcom z Ukrainy? Tak, ale bardziej rękami (i portfelami) wiernych niż biskupów

W ostatnich dniach duże emocje wywołuje dyskusja o tym, czy Kościół pomaga uchodźcom z Ukrainy.

„Ktoś widział Jędraszewskiego? Kolega Cyryla od szczucia na »tęczową zarazę«. Zaginął od wybuchu wojny. Pomaga modlitwą?” – pytał na Twitterze poseł PO Michał Szczerba.

„Nie słyszałam o żadnym instytucjonalnym, zorganizowanym wsparciu [Kościoła dla uchodźców z Ukrainy – red.]. Podobnym do pomocy niesionej przez NGO’s czy samorządy” – pisała posłanka PO Joanna Kluzik.

„Ile miejsc dla naszych sióstr i braci z Ukrainy udostępnił kościół katolicki? Księża mają mieszkania, gosposie, wszystko jest niemalże gotowe” – to poseł Lewicy Tomasz Trela.

Z kolei episkopat przekonuje, że „nie ma chyba parafii”, która by nie pomagała. „Cieszę się, że i parafianie, i kapłani włączają się tak licznie w pomoc uchodźcom z Ukrainy” – mówił 15 marca przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski, abp Stanisław Gądecki po obradach KEP dotyczących wojny.

To jak to w końcu jest – Kościół pomaga, czy nie pomaga? A jeśli pomaga, to skąd to oburzenie?

Po pierwsze Caritas

Kościół w Polsce praktycznie od początku rosyjskiej inwazji wysyła pomoc do Ukrainy oraz pomaga Ukrainkom i Ukraińcom, którzy uciekli do Polski. Przeglądając strony internetowe diecezji oraz katolickie media widać, że pomoc ma charakter masowy i obejmuje w mniejszym lub większym stopniu wszystkie 41 diecezji.

Być może słowa rzecznika Konferencji Episkopatu Polski, ks. Leszka Gęsiaka, że „nie ma chyba parafii, domu zakonnego, seminarium i domu rekolekcyjnego w Polsce, który nie otworzyłby swoich podwoi dla tych, którzy przyjeżdżają” pachną megalomanią (i tak nie można ich zweryfikować), to jednak pomoc Kościoła dla uchodźców jest faktem.

Przede wszystkim pomaga Caritas. Trudno się dziwić, bo to największa kościelna organizacja charytatywna, która – ze wszystkich podmiotów kościelnych – jest najbardziej doświadczona i najlepiej przygotowana do tego zadania.

Caritas Polska, który podlega Konferencji Episkopatu Polski, poinformował, że do Ukrainy wysłał już 150 tirów z pomocą, głównie żywność, środki higieniczne, odzież i śpiwory. Organizacja przygotowała też 2 tys. miejsc dla dzieci z niepełnosprawnościami i sierot, z czego 650 z nich znalazło już dom w Polsce. Na przejściach granicznych Caritas prowadzi też Namioty Nadziei z gorącymi posiłkami i rzeczami niezbędnymi do przetrwania zimnych nocy na granicy.

Osobno działają także Caritasy diecezjalne podległe poszczególnym biskupom. Szczególnie aktywne są te w diecezjach graniczących z Ukrainą. Na przykład przemyski Caritas oprócz pomocy na przejściach granicznych dostarcza także posiłki do punktów recepcyjnych i ośrodka dla cudzoziemców w Przemyślu.

Parafie ruszają z pomocą

Pomagają także poszczególne parafie. Większość diecezji na swoich stronach internetowych chwali się pomocą dla uchodźców organizowaną przez proboszczów i parafian, a także przez zakony. Można znaleźć tam dziesiątki takich wpisów:

• „Parafia św. Karola Boromeusza na Starych Powązkach przyjęła pod swój dach rodziny z Ukrainy, zapewniając im zamieszkanie i utrzymanie”;
• „Parafia w Łowyniu przyjęła rodzinę ukraińską na probostwie”;
• „Proboszcz parafii w Wilkowicach przyjął kolejnych uchodźców – do wcześniej przyjętych przybyszów z Ukrainy doszły jeszcze dwie matki i troje dzieci”;
• „Dom parafialny w Żabnie jest zamieszkany przez 30 kobiet z dziećmi i emerytka”.

Większość parafii organizuje zbiórki darów oraz zbiórki pieniędzy na rzecz Caritas, a także na utrzymanie uchodźców w parafiach. Co ważne, równie wiele wpisów (lub nawet więcej) dotyczy tego, jak parafia pomogła zorganizować noclegi i pomoc w domach swoich parafian:

• „Parafia Matki Bożej Królowej Polski (Warszawa Marymont) zawiązała Grupę Pomocy Uchodźcom. Organizuje dla nich mieszkania oraz pomoc materialną dla Ukraińców, ale też i dla tych, którzy otwierają dla nich swoje domy. Na terenie parafii zamieszkały już 32 osoby”;
• „Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Giewartowie przyjęła już dwie grupy ukraińskich rodzin z Żytomierza (kilkadziesiąt osób). Cześć zamieszkała w pokojach parafialnych, część w domach parafian, a pozostali wyruszyli w dalszą drogę do swoich bliskich. Parafia zadbała o integrację gości z lokalną społecznością”;
• „W parafii pw. św. Maksymiliana Kolbe w Strykowie przyjęto do tej pory 22 osoby z Ukrainy do domów naszych parafian”;
• „W Łomiankach do dziś schroniło się 1,2 tys. osób z Ukrainy – głównie matki z dziećmi. Za pośrednictwem Dekanalnego Centrum Pomocy Uchodźcom działającego przy kościele św. Małgorzaty udało się zakwaterować ponad 1200 uchodźców w rodzinach, w każdej z łomiankowskich parafii”.

Z drugiej strony na palcach jednej ręki można znaleźć informacje o tym, jak pomagają inne podmioty kościelne, np. kurie, seminaria czy ośrodki rekolekcyjne. A także poszczególni biskupi.

Ale o tym za chwilę.

Kościół silny parafianami

Jeśli chodzi o pomoc dla uchodźców, to tak, Kościół pomaga, ale Kościół rozumiany jako wspólnota wiernych wraz z ich proboszczami, a nie hierarchowie stojący na jego czele. Zakwaterowanie i zbiórki na uchodźców, darowizny na Caritas – to wszystko zasilane jest przede wszystkim z portfeli wiernych.

Widać także, że parafie koordynują pomoc, a także zachęcają do niej wiernych. I to także bardzo cenne działanie. Bez tego zapewne spora część wiernych tak ochoczo nie przyjęłaby uchodźców pod swój dach, ani nie wsparłaby ich materialnie.

W styczniu tego roku CBOS opublikował wyniki badania dotyczącego stosunku do lokalnych parafii. Wynika z niego, że 58 proc. Polek i Polaków jest przywiązanych do swojej parafii. „Z miejscową parafią częściej czują się związani starsi badani, mieszkający w mniejszych miejscowościach oraz słabiej wykształceni, a ponadto częściej praktykujący, o niższych dochodach na osobę w rodzinie” – czytamy w raporcie z badania.

37 proc. badanych odpowiedziało twierdząco na pytanie, czy zdarza im się dobrowolnie i bezpłatnie pracować na rzecz kościoła i parafian ze swojego osiedla lub wsi. Pomoc najuboższym jest także wskazywana jako jedna z głównych działalności parafii.

Mimo że zaufanie do Kościoła spada, lokalna parafia wciąż pełni ważną funkcję społeczną. Szczególnie dla osób, które w czasie obecnego kryzysu być może mają mniejszą możliwość kontaktu lub mniej ufają NGO’som kojarzonym z pomocą i wspieranym np. przez młodsze bardziej wykształcone osoby z dużych miast.

Starsza praktykująca osoba przywiązana do swojej parafii na wsi chętniej przekaże pomoc dla uchodźców za pośrednictwem proboszcza niż NGO’sa, o którym można dowiedzieć się głównie z internetu i przez internet przekazać darowiznę. To po prostu zupełnie inna pomocowa bańka.

Biskup dogląda i dziękuje za pomoc

Przejdźmy do biskupów. Działania niektórych spośród nich warto odnotować i docenić:

• abp Marek Jędraszewski przyjął uchodźców do Pałacu Arcybiskupów Krakowskich (nie podano ilu);
• także biskup tarnowski Andrzej Jeż przyjął uchodźców do swojej rezydencji w Tarnowie;
• decyzją abp. Józefa Kupnego ponad 100 ukraińskich uchodźców zamieszkało w hotelu im. Jana Pawła II we Wrocławiu;
• abp Stanisław Gądecki odwiedził uchodźców umieszczonych w ośrodkach prowadzonych przez archidiecezję poznańską, a metropolita katowicki, abp Wiktor Skworc spotkał się z Ukraińcami mieszkającymi w Domu św. Marcina i w seminarium duchownym.

Nie mamy zbiorczych danych, ile takich inicjatyw podjął Kościół na poziomie kurii. Każdy z 41 biskupów ordynariuszy sam decyduje czy i jak ma pomagać jego diecezja.

Z informacji na stronach diecezji i w katolickich mediach

wyłania się jednak obraz hierarchów, którzy bardziej doglądają pomocy udzielanej przez podległe im parafie oraz zachęcają i dziękują za nią z ambon, niż sami w niej uczestniczą. Trochę jak rząd, który niedawno chwalił się tym jak Polska pięknie pomaga uchodźcom siłami wolontariuszy i tysięcy oddolnych inicjatyw.

Być może stąd biorą się pytania i oburzenie części społeczeństwa dotyczące roli Kościoła w obecnej sytuacji. Wydaje się bowiem, że w czasie, gdy tysiące Polek i Polaków przyjmuje uchodźców pod swój dach, działa w wolontariacie i wspiera Ukraińców finansowo, biskupi mogliby zrobić więcej – realnie i symbolicznie.

Nie ma informacji o tym, żeby jakiś biskup przekazał cały swój pałac na rzecz uchodźców czy że przelał znaczną kwotę ze swoich prywatnych oszczędności, albo że przekazał swoje limuzyny do przewożenia ludzi z granicy. Nie słychać o tym, żeby któryś z hierarchów oddał diecezjalną nieruchomość rodzinom z Ukrainy albo żeby spółki, których właścicielami są diecezje, przekazały swoje zyski na rzecz uchodźców. Biskupi nie wydają także odgórnych zarządzeń dotyczących przyjmowania uciekinierów przez parafie lub inne podległe im podmioty, a jedynie zachęcają do takiej pomocy.

Kilku biskupów odwiedziło uchodźców w kościelnych ośrodkach i ściskało ręce, ale żaden z nich – dla przykładu – nie przerzuca paczek z pomocą, ani nie wydaje osobiście posiłków.

15 marca Konferencja Episkopatu Polski zakończyła obrady, których głównym tematem była wojna w Ukrainie. Biskupi dyskutowali o pomocy, jaką świadczy Caritas oraz poszczególne parafie.

„Wielu uciekających znalazło schronienie w polskich rodzinach, w ośrodkach diecezjalnych i parafialnych, żeńskich i męskich wspólnotach zakonnych” – podsumowali biskupi. „Za to wielkie dobro i spontaniczną pomoc biskupi wyrażają wszystkim, którzy je okazali, wielką wdzięczność” – czytamy w komunikacie wydanym po obradach.

---