Ostatni dzień kampanii samorządowej

Andrzej Duda przebywa obecnie na Litwie, gdzie w Wilnie wziął udział w uroczystych obchodach 161. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego. W niedzielę rano miała miejsce wspólna konferencja prasowa prezydenta Polski z prezydentem Litwy Gitanasem Nausedą. Andrzej Duda został zapytany przez jednego z dziennikarzy o to, co sądzi na temat „zapowiedzi Brukseli potencjalnego ominięcia prezydenckiego weta wobec ustaw sądowniczych, które wymagane są do odblokowania 76 mld”.

„Swego czasu pan były premier, a obecnie eurodeputowany Leszek Miller powiedział z rozbrajającą szczerością, że najważniejszym kamieniem milowym (ws. KPO) jest zmiana władzy w Polsce. I o to chodziło Brukseli. Środowiska liberalno-lewicowe, które rządzą w Unii Europejskiej, to są koledzy partyjni z EPP premiera Donalda Tuska. Dla nich zwycięstwo Tuska w wyborach, do którego różnymi zabiegami jako tzw. ”zagranica„ udało się im doprowadzić, stanowi wystarczającą przesłankę, aby przestać blokować Krajowy Plan Odbudowy” – odpowiedział prezydent.

W pytaniu oraz odpowiedzi prezydenta pomieszane są dwie kwestie. Komisja Europejska przelała Polsce w grudniu 5 mld euro zaliczki z REPowerUE. Warunkiem jej otrzymania było zatwierdzenie rewizji polskiego KPO przez Radę UE przed końcem roku. Projekt rewizji wniósł jeszcze w sierpniu 2023 rząd Mateusza Morawieckiego. Dokument przechodził gruntowne poprawki i ostatecznie został zaakceptowany w listopadzie.

Otrzymanie tych środków nie oznacza jednak, że Polska wypełniła zobowiązania kamieni milowych dotyczące praworządności zawarte w KPO. Zaliczka z programu REPowerUE wypłacana jest niezależnie od tego. By sięgnąć po kolejne transze, rząd Polski będzie musiał wprowadzać w życie kwestie, do których się zobowiązano w KPO.

W ostatnich dniach Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, minister funduszy i polityki regionalnej poinformowała, że KE zamierza odblokować dla Polski także wypłaty z funduszy spójności na lata 2021-2027. Mowa o aż 76 miliardach euro. Ich wstrzymanie także miało związek z problemami z niezależnością sądownictwa. Jak podaje RMF FM – wniosek złożony przez Polskę jest jednak nadal analizowany.

„Nie pozwolę na weryfikację”

W dalszej części wypowiedzi prezydent stwierdził, że jest otwarty na propozycje zmian w sądownictwie, o czym informował premiera Donalda Tuska oraz wiceprzewodniczącą KE Verę Jourovą, z którą spotkał się kilka dni temu w Davos.

„Moje brzegowe zastrzeżenie jest jedno. Ja nie pozwolę na żadną weryfikację sędziów, którzy zostali powołani w ciągu ostatnich 8,5 roku, czyli w okresie mojej prezydentury, ludzi, którzy przeszli przez pełne postępowanie, jeżeli chodzi o wstąpienie do stanu sędziowskiego, czy o awans sędziowski” – zapowiedział Andrzej Duda.

„Zostali powołani przez Prezydenta RP, złożyli ślubowanie przed Prezydentem RP. Ja tych ludzi nie pozwolę w żaden sposób weryfikować, prześladować. Jest niestety grupa polityków, prawników, a właściwie sędziów-polityków i prawników-polityków, która chciałaby zwykłej zwierzęcej zemsty politycznej na tych ludziach. Ja nigdy na to nie pozwolę jako odpowiedzialny prezydent RP. Ci ludzie mają absolutnie pełny status sędziowski i dopilnuję, żeby tak pozostało”.

Co z neo-sędziami?

Prezydent Andrzej Duda skupił się w swojej wypowiedzi na kwestii prezydenckich powołań. Źródłem problemu statusu części sędziów w Polsce jest jednak sama procedura przed Krajową Radą Sądownictwa, która ukonstytuowała się w 2018 roku. O upolitycznieniu tego organu w ostatnich latach wielokrotnie orzekał TSUE, ETPCz, SN, NSA. Z powodu wadliwego ukształtowania, niezgodnego z polską Konstytucją oraz prawem unijnym, KRS w ocenie prawników wadliwe mogą być także nominacje sędziowskie.

Nowy rząd chce zająć się naprawą wymiary sprawiedliwości u źródła problemu. Minister sprawiedliwości Adam Bodnar przedstawił 12 stycznia założenia ustawy reformującej Krajową Radę Sądownictwa. Kwestia rozwiązania prawnego statusu sędziów, którzy byli powoływani po przejściu procedury przed tzw. neo-KRS będzie dopiero kolejnym krokiem rządu. W przestrzeni publicznej ścierają się dwie koncepcje – część środowiska prawniczego mówi o automatycznym cofaniu awansów osób, które w takiej procedurze uczestniczyły. Część postuluje, by dochodziło do indywidualnej weryfikacji i oceny zachowania poszczególnych sędziów.

To nie pierwszy raz, gdy prezydent daje się poznać jako ostry przeciwnik weryfikowania statusów sędziowskich. Na początku 2023 roku odmówił podpisania ustawy, która taką weryfikację częściowo umożliwiała, a która była efektem negocjacji rządu PiS i Komisji Europejskiej i miała pomóc w odblokowaniu KPO. Duda skierował projekt do TK, gdzie został zamrożony na wiele miesięcy. W grudniu 2023 TK Julii Przyłębskiej orzekł, że jest niezgodny z Konstytucją.

20 stycznia w sobotę „Superwizjer” TVN wyemitował reportaż „Spowiedź agenta Tomka”. Tomasz Kaczmarek był także gościem w studiu. W czasie rozmowy były agent CBA oraz były poseł PiS opowiadał o nadużyciach finansowych w służbach.

„Fundusz operacyjny, z którego korzystało Centralne Biuro Antykorupcyjne, również był wykorzystywany w sposób przestępczy. Pamiętam taką sytuację, tuż przed tym, jak pan Kamiński przestał był szefem służby. To była kwestia afery hazardowej. Na polecenie Kamińskiego i Wąsika pojechałem do Wiednia samochodem służbowym wraz z dwoma dyrektorami zarządu operacyjno-śledczego, panem Grzegorzem P. i Krzysztofem B., którzy również są skazani w aferze gruntowej razem z Kamińskim i Wąsikiem. Cel wizyty był pozorny, abyśmy odnaleźli fabrykę produkującą maszyny do gier losowych. To był tylko pretekst do tego, aby ci panowie zostali wynagrodzeni za swoje wierne działanie w postaci spędzania dwóch dni w domu publicznym w Wiedniu” – relacjonował były agent.

Do wydarzeń, o których opowiadał na antenie TVN Tomasz Kaczmarek miało dojść jesienią 2009 roku. Były agent stwierdził, że dostał polecenie służbowe, by zawieść Grzegorza P. i Krzysztofa B., bo jako funkcjonariusz pod przykryciem dysponował pieniędzmi na tzw. kontach legendowych. „Za ich pobyt w domu publicznym, hotelach, za posiłki, alkohol płaciłem pieniędzmi z funduszu operacyjnego” – powiedział.

Dodał też, że Maciej Wąsik i Mariusz Kamiński wiedzieli, co wydarzyło się w Wiedniu i na co wydano pieniądze, a operację finansowo rozliczyli kilka dni po tym, jak zostali odwołani ze stanowisk.

Czy prokuratura zajmie się zeznaniami agenta?

Agent Tomek zgłosił się do prokuratury w listopadzie 2023 roku, gdzie złożył zeznania na temat nadużyć w CBA. Chodziło między innymi o przekazywanie tajnych informacji dziennikarzom wspierającym Prawo i Sprawiedliwość i wykorzystywanie publikacji w operacjach specjalnych. Na antenie TVN Kaczmarek stwierdził, że nie wierzy, by prokuratura za kadencji Dariusza Barskiego, Prokuratora Krajowego odwołanego tydzień temu przez ministra sprawiedliwości Adama Bodnara, zajęła się rzetelnie tym śledztwem. Do tej pory umorzono już jedno postępowanie – związane m.in. z operacją wymierzoną w Aleksandra i Jolantę Kwaśniewskich dotyczącą willi w Kazimierzu.

Kaczmarek skomentował tę sprawę: „Bezpośrednio w rozmowie ze mną Maciej Wasik powiedział mi: nie podskakuj, zeznawaj jak to do tej pory, a ta sprawa zostanie umorzona przez naszego prokuratora”.

„Zdiagnozowaliśmy błędy, które uniemożliwiają wprowadzenie obligatoryjnego Krajowego Systemu e-Faktur w zakładanym terminie. Dlatego podjąłem decyzję o przeprowadzeniu zewnętrznego audytu informatycznego i przesunięciu terminu wdrożenia obowiązkowego KSeF. System nie wejdzie w życie w 2024 r. Wyniki audytu będą podstawą do wskazania nowego terminu” – powiedział na konferencji prasowej 19 stycznia minister finansów Andrzej Domański.

„Ten system powinien zabezpieczać możliwość działania, jeżeli te błędy się pojawią przede wszystkim u przedsiębiorcy. Żeby miał komfort (...) prowadzenia działalności gospodarczej to zabezpieczenie musi umożliwiać, że wystawi tą fakturę a ta faktura i tak trafi do systemu KSeF, a co za tym idzie – naszym priorytetem jest, aby przedsiębiorcy nie odczuli zbytnio przejścia na poziom na poziom e-faktur z faktur papierowych” – mówił na tej samej konferencji szef Krajowej Administracji Skarbowej Marcin Łoboda.

System już działa – ale dla chętnych

Krajowy System e-Faktur jest już dostępny dla chętnych od 1 stycznia 2022 roku. Od 1 lipca 2024 roku miał być obowiązkowy. Teraz wiemy już, że nie będzie.

Był to plan jeszcze poprzedniego kierownictwa Ministerstwa Finansów. W połowie 2023 roku urzędnicy ministerstwa mówili mediom, że system będzie „maszynką do zarabiania pieniędzy”. W ocenie skutków regulacji ustawy budżetowej zapisano jednak, że dzięki temu rozwiązaniu do budżetu wpłynie jedynie 0,9 mld zł. To stosunkowo niedużo, biorąc pod uwagę zeszłoroczne deklaracje. Ale to też ocena na jedynie pół roku działania, bo obowiązek miał ruszyć od lipca. Tych pieniędzy jednak nie będzie.

Co z dochodami z VAT?

Inflacja niższa niż zakładana przez rząd w budżecie może być ewentualnym problemem w przypadku dochodów z VAT. W planie budżetowym mamy zapisane 316 mld zł dochodów z VAT. To aż o 62 mld zł więcej niż prognoza wykonania budżetu za 2023 rok. Rząd liczy na silny wzrost konsumpcji, nowy system e-faktur, który ma obowiązywać od lipca i dalej uszczelniać system oraz na rezygnację z zerowego VAT na żywność.

Rząd PiS wielokrotnie chwalił się uszczelnieniem wpływów z VAT. I rzeczywiście w latach rządów PiS udało się znacznie zmniejszyć lukę VAT (różnica między przewidywanymi a faktycznymi wpływami z VAT) – z 24 proc. w 2015 roku do 5 proc. w 2022 roku. Częściowo jest to jednak jeszcze zasługa rządu PO-PSL, który wprowadził jednolity plik kontrolny.

Dalsze zmniejszanie luki możliwe?

Czy jest szansa na dalsze uszczelnianie ściągalności VAT i zmniejszanie luki, a, co za tym idzie – zwiększenie dochodów z VAT? Zapytaliśmy o to dr Grzegorza Poniatowskiego, dyrektora naukowego do spraw polityki fiskalnej w Center for Social and Economic Reaserch.

„Patrząc na nasze liczby – pogorszenie ściągalności w 2022 i 2023 po dłuższym okresie jej wzrostowego trenu – wydaje się, że ten potencjał jest” – przekonuje ekspert. I jednocześnie dodaje, że zwiększenie dochodów z VAT o planowane 62 mld zł wobec 2023 roku będzie sporym wyzwaniem.

„Jeśli spełnią się prognozy makroekonomiczne i podstawa opodatkowania wzrośnie w 2024 roku o około 10 proc., a od drugiego kwartału wróci VAT na żywność – do spełnienia założeń budżetowych będzie brakowało ponad 20 mld zł. To dużo w wartościach bezwzględnych i w odniesieniu do aktualnych dochodów. Uszczelnienie systemu o taką wartość w jeden rok to duże wyzwanie. KSeF na pewno mógłby w tym pomóc, ale pewnie nie w przypadku kiedy jego zbyte szybkie wprowadzenie spowodowałoby chaos”.

Premierowe spektakle Teatru TV – największej polskiej sceny teatralnej – jeszcze w połowie poprzedniej dekady gromadziły przed telewizorami ponad milion widzów. Dzisiaj Teatr Telewizji znajduje się w największej zapaści w swojej 70-letniej historii.

Spadła liczba premier i ich artystyczny poziom. Widownia skurczyła się do 200-300 tysięcy osób. Czołowi polscy twórcy teatralni przez ostatnie osiem lat bojkotowali Teatr TV z powodu propagandowego charakteru Telewizji Polskiej.

Kieruje teatrem w Kielcach

Michał Kotański stanie przed zadaniem odbudowania marki i oglądalności Teatru TV. Ma do tego kompetencje: jest reżyserem teatralnym i dyrektorem Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach.

Za jego kadencji świętokrzyska scena stała się ważnym punktem na teatralnej mapie Polski. To tu w koprodukcji z Teatrem Łaźnią Nową powstał spektakl „Jak nie zabiłem swojego ojca i jak bardzo tego żałuję” Mateusza Pakuły (premiera 27 stycznia 2023 roku), który zdobył Grand Prix 29. Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej oraz Grand Prix 16. Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Boska Komedia w Krakowie.

Ataki PiS

W 2022 roku kielecki teatr znalazł się na celowniku Zjednoczonej Prawicy. Mariusz Gosek z Solidarnej Polski domagał się odwołania Kotańskiego ze stanowiska w związku ze spektaklem „Ale z naszymi umarłymi” w reż. Marcina Libera, groteskową komedią grozy o pierwszej w Polsce apokalipsie zombi.

Zdaniem Goska spektakl „godził i obrażał uczucia wiernych i pamięć o zmarłych w katastrofie smoleńskiej”. W czerwcu 2022 roku pokazy spektaklu zostały odwołane. W rozmowie z Onetem Michał Kotański ujawnił, że był to wynik interwencji polityków PiS związanych z Kielcami: wiceminister kultury Anny Krupki i wiceministra spraw zagranicznych Piotra Wawrzyka:

„Politycy PiS używając teatru, chcieli rozgrywać swoje partyjne gierki oraz załatwiać prywatne interesy” – powiedział Kotański.

Miłość w czasach zarazy

We wrześniu 2023 roku, w szczycie kampanii wyborczej, w ramach organizowanego przez Kotańskiego V Kieleckiego Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego pokazano gościnnie spektakl „Spartakus. Miłość w czasach zarazy” Jakuba Skrzywanka z Teatru Współczesnego ze Szczecina.

Jego częścią są ceremonie teatralnych ślubów par nieheteronormatywnych, będące hołdem dla młodych, niebinarnych osób, które targnęły się na swoje życie z powodu homofobii. W Kielcach ślub na scenie zawarli politycy Nowej Lewicy Robert Biedroń i Krzysztof Śmiszek, a na widowni byli m.in. Włodzimierz Czarzasty i Joanna Scheuring-Wielgus.

17 stycznia 2024 roku Zarząd Województwa Świętokrzyskiego przedłużył umowę z Kotańskim. Reżyser będzie zatem równolegle z Teatrem TV kierował kieleckim teatrem do 31 sierpnia 2029 roku.

„' Dyrektor zrealizował cele, które przed nim postawiliśmy. Scena dramatyczna naszego teatru zaistniała poza granicami naszego kraju. Wkrótce otwarcie nowej, zmodernizowanej siedziby z jedną z najnowocześniejszych scen w kraju. Dyrektor włożył wiele starań, aby ten montaż finansowy na inwestycję się powiódł oraz jej realizacja się udała” – stwierdził marszałek Andrzej Bętkowski.

Więcej o planach nowego szefa Teatr TV napiszemy w OKO.press w najbliższych dniach.