Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Sekretarz Stanu USA Marco Rubio udzielił w piątek komentarza po spotkaniu w Paryżu z europejskimi i ukraińskimi liderami.

„Nie będziemy kontynuować tego przedsięwzięcia tygodniami i miesiącami. Musimy więc teraz bardzo szybko ustalić, a mówię o kwestii dni, czy jest to wykonalne w ciągu najbliższych kilku tygodni” – powiedział Rubio.

„Prezydent jest o tym przekonany. Poświęcił temu wiele czasu i energii... To jest ważne, ale dzieje się wiele innych naprawdę ważnych rzeczy, które zasługują na równie dużą, jeśli nie większą uwagę”.

Jaki jest kontekst?

Administracja Donalda Trumpa od tygodni prowadzi negocjacje z Ukrainą i Rosją w sprawie zakończenia rosyjskiej inwazji. W czwartek europejscy i ukraińscy politycy spotkali się w Paryżu z sekretarzem stanu USA Marco Rubio i specjalnym wysłannikiem ds. Ukrainy Stevem Witkoffem. Jak podaje CNN, strona amerykańska i ukraińska przeprowadziła „doskonałą wymianę zdań” ze swoimi brytyjskimi, francuskimi i niemieckimi odpowiednikami. Podczas spotkania omawiano także opracowany przez USA zarys planu pokojowego, który miał zostać „przyjęty z entuzjazmem”. Nie podano jednak szczegółów tego planu. Późnym wieczorem 17 kwietnia Ukraina i Stany Zjednoczone podpisały memorandum potwierdzające zamiar sfinalizowania i zawarcia umowy o dostępie USA do ukraińskich zasobów naturalnych. Do podpisania właściwej umowy może dość w następnym tygodniu, w czwartek 24 kwietnia.

Steve Witkoff spotkał się także w ubiegłym tygodniu z Władimirem Putinem. Żądania Rosjan pozostają od lat niezmienne. Kreml chce m.in. uznania aneksji pięciu ukraińskich terytoriów oraz gwarancji, że Ukraina nie wejdzie do NATO oraz żadne siły NATO nie będą stacjonować w Ukrainie.

Tymczasem rosyjskie ataki nie ustają. Rano 18 kwietnia rosyjska armia ostrzelała trzema rakietami Charków. Władze lokalne informują o 103 osobach rannych, wśród nich jest ośmioro dzieci. Cztery osoby trafiły do szpitala i są w stanie ciężkim, jedna osoba zginęła. Doszło też do dronowego ataku na Sumy. Jedna osoba zginęła, jedna odniosła obrażenia. Również dziś Centrala Koordynacyjna ds. Traktowania Jeńców Wojennych poinformowała, że Ukraina sprowadziła m.in. z rosyjskich kostnic kolejne 909 ciał ukraińskich żołnierzy, którzy zginęli na różnych odcinkach frontu. Prezydent Ukrainy podpisał ustawy o kontynuacji stanu wojennego oraz mobilizacji na kolejne 90 dni, do 6 sierpnia 2025 roku. Wcześniej za tym zagłosowała Rada Najwyższa Ukrainy.

Przeczytaj teksty OKO.press na podobny temat:

Nie wiadomo, co w niej jest. Tymczasem w Paryżu delegacja amerykańska – z Rubio, Witkoffem i Keithem Kellogiem spotykała się w sprawie Ukrainy z prezydentem Francji. Ten zaś przed i po spotkaniu rozmawiał z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim, a na koniec powiedział, że „dyskusje na temat tego, jak osiągnąć zarówno zawieszenie broni, jak i pełny i trwały pokój” w Ukrainie były „pozytywne i konstruktywne”. Zadowolenie Paryża z amerykańskich propozycji potwierdził też Departament Stanu USA. W komunikacie mowa jest o tym, że Rubio przekazał Francuzom to samo, co Ławrowowi.

Następnie Trump ogłosił, że spodziewa się odpowiedzi Moskwy w sprawie zawieszenia broni w Ukrainie „w najbliższych dniach”. Nie wykluczył możliwości wprowadzenia dodatkowych środków handlowych, jeśli nie spotka się to z żadną reakcją. Ogłosił tez, że umowę o wykorzystaniu surowców Ukrainy zawrze 24 kwietnia (wcześniej Ukraińcy i Amerykanie mówili, że umowa może być podpisana nawet 17 kwietnia – nadal nie wiadomo, co w niej jest)

Premierka Włoch Giorgia Meloni, która pojechała do Trumpa do Waszyngtonu, by załagodzić napięcie z Europą, zdołała go tymczasem namówić na podróż do Rzymu „w najbliższym czasie”. Trump był z wizyty zadowolony, chwalił Meloni i obiecywał, że „na 100 procent” zawrze porozumienie w sprawie ceł z Unią Europejską. Do przekonywania Trumpa włoska polityczka użyła jego własnego hasła. Powiedziała, że chce „ponownie uczynić Zachód wielkim”. A przed podróżą do Waszyngtonu omówiła szczyt z przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulą von der Leyen.

Jaki jest kontekst?

Dyplomacja rosyjska gra na konflikt między UE a USA i wykorzystać to także w wojnie najeźdźczej w Ukrainie. Używa do tego także zbliżającej się 80. rocznicy zdobycia Berlina (twierdzi np. że „Eurofaszyzm, podobnie jak 80 lat temu, jest wspólnym wrogiem Moskwy i Waszyngtonu”.)

Moskwa obstaje też twardo przy swoich warunkach w sprawie Ukrainy: ma się ona zrzec w całości zaanektowanych przez Rosję, ale nie zdobytych w całości regionów. Aby to było możliwe, musi wyłonić władze sprzyjające Rosji. Jakakolwiek obecność wojsk zachodnich w Ukrainie jest niedopuszczalna. 17 kwietnia rzeczniczka MSZ Rosji pogroziła nowemu rządowi Niemiec, że przekazanie Ukrainie systemu Taurus będzie równoznaczne z przystąpieniem Niemiec do wojny.

Dotychczasowe zabiegi Trumpa, by na froncie w Ukrainie ogłosić choć rozejm, nie przyniosły skutków. Trump przyjmuje rosyjski punkt widzenia, powtarzając ciagle, że to Ukraina winna jest wojny, bo „z silniejszym się jej nie zaczyna” (ostatni jednak w jego retoryce zaszła delikatna zmiana: to nie Ukraina winna jest wonie, ale poprzednik na stanowisku prezydenta USA Joe Biden). Moskwa tymczasem cały czas powtarza, że nie zgadza się na zamrożenie konfliktu na linii frontu. Zaproponowała natomiast „rozejm na ostrzał obiektów energetycznych” – bo ukraiński ostrzał dronowy bardzo jej pod tym względem szkodzi. Ukraina, skoro nie ma rozejmu, ostrzału nie przerwała – jego skala jest ogromna. Wedle oficjalnych danych w ciągu jednego dnia siły rosyjskie „zestrzeliwują” ponad 200 ukraińskich dronów nad Rosją.

Putin ogłosił jednak moratorium na ostrzał obiektów energetycznych w Ukrainie. Ostrzeliwał po prostu inne cele w Ukrainie. 18 kwietnia to moratorium jednak mija i Moskwa grozi zmianą zasad wojny.

Co się wydarzyło?

Kancelaria Prezydenta o decyzji głowy państwa poinformowała w komunikacie z 17 kwietnia 2025 roku. Uchwaloną przez Sejm nowelę kodeksu karnego Andrzej Duda postanowił odesłać do Trybunału Konstytucyjnego w trybie tzw. kontroli prewencyjnej. Oznacza to, że podpis pod ustawą uzależnił od oceny TK ws. konstytucyjności nowych przepisów.

W zmianach chodziło o dopisanie w kodeksie nowych grup chronionych przed przestępstwami z nienawiści. Ścigane z urzędu miałyby być przestępstwa motywowane niechęcią do osób o danej orientacji seksualnej, płci, wieku czy niepełnosprawności.

Ustawa została przyjęta przez Sejm 6 marca 2025 roku, a następnie przegłosowana w Senacie. Teraz jednak ruch Andrzeja Dudy zamrozi ją lub zablokuje. Bo wątpliwe, by zdominowany przez sędziów z nadania PiS TK orzekł o zgodności tej ustawy z konstytucją. O ile w ogóle się nią zajmie.

Trybunał prowadzi szczątkową działalność, chyba że w grę wchodzą przepisy ważne dla politycznych interesów PiS. W grudniu 2024 roku rząd Koalicji 15 października wydał uchwałę, w której zobowiązał się do niepublikowania wyroków TK – m.in. ze względu na to, że zasiadają w nim tzw. dublerzy, czyli osoby nieuprawnione do orzekania. W marcu 2025 rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości UE ocenił, że polskiego Trybunału nie można uznać za "niezawisły, bezstronny i ustanowiony zgodnie z prawem sąd w rozumieniu prawa Unii”.

Uzasadnienie opublikowane na stronie prezydenta liczy aż 40 stron. Duda przekonuje, że przepisy należy skontrolować pod kątem ich zgodności z art. 54 Konstytucji, czyli swobody wyrażania poglądów.

Jaki jest kontekst?

Przypomnijmy, że nowela kodeksu, przygotowana przez resort sprawiedliwości Adama Bodnara, zakładała uzupełnienie w przepisach dotyczących trzech przestępstw motywowanych uprzedzeniami, czyli:

• stosowania przemocy lub groźby (art. 119 kk);
• nawoływania do nienawiści (art. 256 kk);
• publicznego znieważenia lub naruszenia nietykalności cielesnej (art. 257 kk).

Do tej pory na podstawie tych przepisów karano sprawców, którzy dopuszczali się przestępstw na tle rasowym, narodowym, etnicznym, politycznym lub wyznaniowym. Ministerstwo zamierzało poszerzyć katalog przesłanek chronionych o:

• orientację seksualną,
• płeć,
• wiek,
• i niepełnosprawność.

Znieważanie, stosowanie gróźb i przemocy wobec osób LGBT, osób z niepełnosprawnościami czy kobiet miało być ścigane z urzędu i karane surowiej. Długo wyczekiwana nowela zmierzała do realizacji wyborczych obietnic Koalicji 15 października. Pod koniec toku prac z katalogu przesłanek usunięto „tożsamość płciową”, bo według ministerstwa miała ona wzbudzać „wątpliwości interpretacyjne”. Chodziło najpewniej o wątpliwości najbardziej konserwatywnych koalicjantów, czyli PSL.

Blokada noweli przez Andrzeja Dudę nie dziwi o tyle, że prezydent w przeszłości sam pogardliwie wypowiadał się na temat osób LGBT+.

Co się wydarzyło?

Komunikat o najnowszych prezydenckich podpisach opublikowano na stronie Kancelarii Prezydenta w środę 16 kwietnia 2025. KPRP informuje, że nowela ustawy o ustroju sądów powszechnych, uchwalona przez Sejm 6 marca 2025 roku, zmienia przesłanki delegowania sędziów do pełnienia obowiązków w innych sądach. A także formy odwołania z takiej delegacji.

Zmiany wejdą w życie 14 dni po dacie ogłoszenia ustawy. Zakładają doprecyzowanie warunków delegacji – m.in. konieczność wykazania uzasadnionych potrzeb danego sądu, przydatności danego sędziego do prowadzenia spraw z zakresu, na który jest zapotrzebowanie, oraz jego generalnej oceny zawodowej i doświadczenia.

Z kolei odwołanie z delegowania orzeczniczego będzie teraz wymagało uzasadnienia decyzji przez Ministra Sprawiedliwości. Obowiązkiem będzie też podawanie do publicznej wiadomości zarówno informacji o delegacjach dla sędziów, jak i o ich odwoływaniu z delegacji. Pozostałe przepisy dotyczą dodatków dla sędziów na delegacji do sądów wyższego rzędu (obecnie dostają je tylko sędziowie delegowani do równorzędnych jednostek).

Resort sprawiedliwości zapewniał, że ustawa „poprawi przejrzystość i niezależność wymiaru sprawiedliwości”. Bo zwiększy „transparentność procedur kadrowych w wymiarze sprawiedliwości oraz zapewni dostęp do informacji o zmianach personalnych związanych z delegacjami sędziów”. Nowe dodatki ministerstwo przedstawiło jako zachętę do podejmowania wyzwań przez sędziów, co często wiąże się z pracą z dala od miejsca zamieszkania.

Ustawa ma też dostosować stan prawny w Polsce do wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 2021 roku. TSUE orzekł wtedy, że działający w Polsce system wskazujący na patologie systemu delegacji dla sędziów jest dysfunkcyjny i może zagrażać niezależności sędziowskiej. Trybunał zwrócił uwagę na całkowitą arbitralność i uzależnienie od dowolnej decyzji Ministra Sprawiedliwości.

Jaki jest kontekst?

Zmiany oprotestowali politycy Prawa i Sprawiedliwości. W Sejmie razem z Konfederacją 6 marca zagłosowali przeciwko wprowadzeniu tych przepisów. Jak argumentowali? Chodziło przede wszystkim o nowe dodatki, które PiS uznał za „ordynarny skok na kasę”.

„To jest ustawa, która tworzy korpus podnóżków Bodnara, korpus sędziów wiernych Bodnarowi, wiernych władzy wykonawczej, którzy będą gotowi być delegowani do sądów. [...] Chcecie stworzyć korpus podnóżków Bodnara, sędziów na telefon, sędziów na pstryknięcie palca, którymi będziecie mogli ręcznie sterować w sądownictwie” – mówił z sejmowej mównicy Michał Woś, relacjonując stanowisku klubu PiS.

Protestowała też niekonstytucyjna Krajowa Rada Sądownictwa. Zaapelowała do Andrzeja Dudy o zawetowanie ustawy lub odesłanie jej do Trybunału Konstytucyjnego. W piśmie do prezydenta członkowie neo-KRS stwierdzili, że przepisy dotyczące dodatków dla sędziów „mogą stać się narzędziem nacisku”.

Najbardziej niepokojące dla Rady było zachowanie prerogatywy Ministra Sprawiedliwości do odwoływania sędziów z delegacji nawet z dnia na dzień (a dodanie jedynie wymogu uzasadnienia). „Taki przepis jest jawnym naruszeniem zasady niezawisłości sędziowskiej, zapisanej w art. 173 i 178 Konstytucji RP, oraz standardów międzynarodowych, w tym orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE” – pisała do prezydenta neo-KRS.

Protesty były o tyle kuriozalne, że w czasach rządów Zjednoczonej Prawicy system delegacji regularnie wykorzystywał minister Zbigniew Ziobro. Karał w ten sposób nieposłusznych sędziów i nagradzał zaufanych. KRS ani rządzący PiS nie zgłaszali wtedy uwag do tego procederu.

Ustawa to mały sukces Koalicji 15 października, której jak dotąd nie udało się odwrócić naruszających praworządność „reform” sądownictwa z czasów rządów Ziobry. Kluczowym problemem pozostaje niekonstytucyjny skład KRS, ignorowany przez Andrzeja Dudę, który powołuje z jej udziałem kolejnych neosędziów. Do tego dochodzi uwiąd Trybunału Konstytucyjnego, któremu szefuje obecnie zaufany człowiek Ziobry, Bogdan Święczkowski.

Co się wydarzyło?

Prokuratura wszczęła dochodzenie wokół wydarzeń w Oleśnicy (woj. dolnośląskie). Europoseł i kandydat w wyborach prezydenckich wczoraj (16 kwietnia) wdarł się do tamtejszego szpitala, by „obywatelsko zatrzymać” jedną z lekarek – Gizelę Jagielską.

Ginekolożka wykonuje legalne zabiegi aborcji. Stała się rozpoznawalna w wyniku artykułu „Gazety Wyborczej” z marca tego roku, w którym opisano przypadek aborcji w późnym stadium ciąży – w 37. tygodniu.

Znany z ultrakonserwatywnych poglądów Braun uznał, że Jagielska jest morderczynią i na tej podstawie pojawił się 16 kwietnia w Oleśnicy, by ją zatrzymać. Towarzyszył mu poseł Roman Fritz. Jagielska relacjonowała, że Braun „wtargnął do działu administracyjnego” szpitala, „zagrodził jej drogę i zamknął w pomieszczeniu administracyjnym, nie pozwalając mi wykonywać obowiązku lekarza przez ponad godzinę”. Zajściu miały towarzyszyć kierowane do lekarki wyzwiska.

Prokuratura rejonowa w Oleśnicy informuje, że w śledztwie zbada kilka wątków:

• pozbawienia wolności lekarki „poprzez uniemożliwienie jej opuszczenia gabinetu i wykonywanie obowiązków zawodowych” (art. 189 § 1 kk);
• naruszenia nietykalności cielesnej poprzez jej popychanie „podczas i w związku z” pełnieniem zawodu lekarza w publicznym szpitalu (art. 222 § 1 k.k.);
• znieważenia Gizeli Jagielskiej „słowami powszechnie uznanymi za obelżywe”, podczas i w związku z pełnieniem przez nią zawodu lekarza w publicznym szpitalu (art. 226 § 1 k.k.);
• pomówienia Jagielskiej „o takie postępowanie, które może narazić ją na utratę zaufania potrzebnego dla wykonywania zawodu lekarza” (art. 212 § 1 k.k.);
• narażenia pacjentek na oddziale ginekologiczno-położniczym szpitala Oleśnicy „na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, poprzez uniemożliwienie Gizeli Jagielskiej opieki medycznej nad nimi” (art. 160 § 1 k.k.).

Jaki jest kontekst?

Jeszcze w dniu zajścia głos zabrał m.in. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasz Siemoniak. Napisał na platformie X, że „każdy kto grozi lekarzom i dezorganizuje pracę szpitala, poniesie surowe konsekwencje swoich czynów”. Zawiadomienie do prokuratury na zachowanie Brauna złożyła wicemarszałkini Senatu (i jego kontrkandydatka w wyborach prezydenckich) Magdalena Biejat z Nowej Lewicy.

Incydent z Braunem w Oleśnicy to pokłosie głośnego artykułu „Gazety Wyborczej”, który opisywał przerwanie ciąży w 37. tygodniu. Zabieg wykonała właśnie Gizela Jagielska. Był legalny, a decyzja o terminacji ciąży zapadła z uwagi na zagrożenie dla zdrowia fizycznego i psychicznego ciężarnej. Dramatyczną historię pani Anity, która wg doniesień „Wyborczej” tygodniami otrzymywała sprzeczne diagnozy dotyczące poważnej wady genetycznej płodu, można przeczytać tutaj.

Po publikacji artykułu Gizela Jagielska i szpital w Oleśnicy stali się przedmiotem nagonki środowisk antyaborcyjnych – ale nie tylko. Decyzję o aborcji w tak późnym stadium ciąży zdaje się kwestionować także prokuratura, która na podstawie artykułu „Wyborczej” wszczęła śledztwo w tej sprawie.

Po decyzji prokuratury kolektyw Legalna Aborcja opublikował komentarze prawników. Adwokat Jerzy Podgórski stwierdził, że jeśli zapadła w oparciu o sam fakt, że do aborcji doszło późno, to może to sugerować, „że prokurator nie zna przepisów ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży”. Zdaniem prawnika może to także "wskazywać na dowolne i subiektywne nadinterpretowanie tych przepisów przez prokuratora, co dodatkowo wzmacniałoby wątpliwości dotyczące jego bezstronności”.