Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Koalicję rządową, która uzyskała wotum zaufania, utworzyło największe ugrupowanie Obywatele na rzecz Europejskiego Rozwoju Bułgarii (GERB) byłego premiera Bojko Borisowa oraz dwie mniejsze partie – lewicowa BSP oraz populistyczna Jest Taki Naród. Koalicyjny gabinet poparł odłam tureckiego Ruchu na rzecz Praw i Swobód (DPS) z jego byłym przywódcą Achmedem Doganem na czele.

Za rządem Rosena Żelazkowa wywodzącego się z GERB, zagłosowało 125 posłów w liczącym 240 miejsc Zgromadzeniu Narodowym (przeciw było 114 parlamentarzystów).

W skład 19-osobowego gabinetu wejdzie 11 ministrów z GERB, czterech z BSP i kolejnych czterech z Jest Taki Naród. Najważniejsze stanowiska w nowym rządzie obsadzili politycy GERB:

• Georg Georgijew – minister spraw zagranicznych
• Daniel Mitow – minister spraw wewnętrznych
• Atanas Zaprianow – minister obrony (pozostaje na stanowisku)
• Temenużka Petkowa – minister finansów
• Żeczo Stankow – minister energetyki

Premier Żelazkow nie wygłosił exposé. Zapowiedział, że program swojego rządu przedstawi za miesiąc. Wśród jego najważniejszych zadań jest przyjęcie budżetu oraz ustaw, które pozwolą otrzymać unijne dofinansowania.

Jaki jest kontekst?

GERB kilkukrotnie wygrywała wybory w ostatnich latach, ale nie była w stanie utworzyć stabilnej koalicji rządzącej. Przez to dochodziło do kolejnych, przedterminowych wyborów. W ciągu ostatnich czterech lat Bułgarzy szli do urn już siedem razy.

Ostatnie wybory w konstytucyjnym terminie odbyły się wiosną 2021 r. Doszło do nich po masowych protestach, które wybuchły w Bułgarii latem 2020 r. Rządzącego od 10 lat premiera Bojko Borisowa i jego partię oskarżano o korupcję.

Mobilizacja społeczna spowodowała powstanie nowych antyestablishmentowych partii, które zaczęły zdobywać mandaty w parlamencie, urywając większość GERB. Nowe partie zapowiadały rozliczenie rządzących, ale nie były w stanie zrealizować swoich postulatów i szybko traciły poparcie.

W ostatnich wyborach, które odbyły się 27 października 2024 roku, również zwyciężyło GERB. Do kolejnego zwycięstwa partię poprowadził były premier Bojko Borisow. Komentatorzy wkazywali, że jeśli rozmowy koalicyjne i tym razem zakończą się fiaskiem, dojdzie do kolejnych przedterminowych wyborów (już ósmych) w marcu 2025 roku.

Po dwóch miesiącach negocjacji udało się jednak znaleźć parlamentarną większość dla rządu, na którego czele stanął Rosen Żelazkow.

Inne teksty OKO.press na ten temat:

O śmierci reżysera poinformowała jego rodzina w mediach społecznościowych.

„Z głębokim żalem my, jego rodzina, ogłaszamy odejście człowieka i artysty, Davida Lyncha. Prosimy o zachowanie naszej prywatności. Świat stał się uboższy, gdy go już z nami nie ma. Ale, jak sam by powiedział: „Skup się na pączku, a nie na dziurze”.

To piękny dzień, pełen złotego słońca i błękitnego nieba aż po horyzont”.

Szerokiej publiczności Lynch był najbardziej znany jako twórca jednego z seriali telewizyjnych wszech czasów „Miasteczko Twin Peaks” z początku lat 90.

Wyreżyserował jednak kilkadziesiąt filmów, w tym „Mulholland Drive”, „Prostą historię”, „Zagubioną autostradę”, „Dzikość serca”, „Głowę do wycierania”, „Człowieka słonia” i „Blue Velvet”.

Zaczynał karierę jako malarz. Był też muzykiem, wydał album m.in. we współpracy z Lykke Li.

Co się wydarzyło

16 stycznia 2025 Bogdan Święczkowski, który przejął po Julii Przyłębskiej kierowanie tzw. Trybunałem Konstytucyjnym wydał oświadczenie w sprawie raportu dotyczącego działań prokuratury w czasach rządów PiS.

„W mojej ocenie przedstawiony opinii publicznej «raport» obarczony jest szeregiem błędów” – pisze Święczkowski.

Święczkowski twierdzi, że „Prokuratorem Krajowym nadal pozostaje Pan Dariusz Barski”, zaś „zarządzenia wydawane przez Pana Dariusza Korneluka jako Prokuratora Krajowego, w tym zarządzenie z sierpnia 2024 r. o powołaniu zespołu [prokuratorów, który przygotował raport], nie mają żadnej mocy prawnej”.

Podkreśla, że „jako prawnik, wieloletni prokurator, Prokurator Krajowy Pierwszy Zastępca Prokuratora Generalnego, a obecnie sędzia i Prezes Trybunału Konstytucyjnego z przykrością” stwierdza, że raport „świadczy o braku rzetelności jego autorów i nieznajomości przepisów kształtujących ustrój prokuratury”. Pisze też, że „biorąc pod uwagę, że „raport” sporządzony został przez prokuratorów, w tym członków Stowarzyszenia Prokuratorów „Lex Super Omnia”, dokument ten powinien spełniać minimalne kryteria obiektywności i staranności”.

Według Święczkowskiego raport „zawiera nieprawdziwe i pomawiające” go stwierdzenia. Twierdzi, że jako Prokurator Krajowy podejmował decyzje „na podstawie i w granicach prawa, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego oraz ustawy Prawo o prokuraturze, z uwzględnieniem hierarchicznej struktury organów prokuratury”.

Jaki jest kontekst

Święczkowski odnosi się do raportu ze śledztw z czasów PiS przygotowanego przez zespół 10 prokuratorów. Został on opublikowany we wtorek 14 stycznia 2025. Ma 291 stron.

„Jego lektura jest porażająca. Pokazuje, do jakiego upadku doprowadził prokuraturę Zbigniew Ziobro i jego ludzie.

Zlikwidowano praktycznie niezależność prokuratorów. Decyzje w wrażliwych śledztwach były konsultowane z przełożonymi, w tym z Prokuraturą Krajową” – pisali w OKO.press Dominika Sitnicka, Mariusz Jałoszewski i Maria Pankowska.

Chodzi m.in. o postępowania dotyczących mowy nienawiści, przyznawania dotacji organizacjom związanym z większością rządzącą, inicjowania postępowań karnych dla osiągnięcia celów politycznych, wykorzystywania prokuratury dla prywatnych celów kierownictwa prokuratury, służb specjalnych i przeciwników politycznych, obywateli występujących w obronie praworządności oraz postępowań wszczynanych celem represji wobec niezależnych sędziów i prokuratorów.

Cały tekst szczegółowo omawiający raport:

Prawo i Sprawiedliwość oraz Andrzej Duda twierdzą, że Dariusz Korneluk nie jest prokuratorem krajowym. Według nich pozostaje nim powołany przez Ziobrę Dariusz Barski. Wcześniej funkcję tę sprawował właśnie Bogdan Święczkowski, stał na czele Prokuratury Krajowej od 2016 do 2022 roku. Później trafił do TK.

Inne teksty OKO.press na ten temat

Co się wydarzyło

W czwartek 16 stycznia 2025 roku Sławomir Mentzen ogłosił, że Grzegorz Braun zostanie usunięty z partii. „Musimy się rozstać” – powiedział podczas konferencji prasowej. „Moja ocena sytuacji jest taka, że

ale jak zwykle bywa w tego rodzaju sytuacjach, to dopiero historia nas osądzi i stwierdzi, kto tak naprawdę popełnił błąd. W każdym razie my — jako Konfederacja — idziemy dalej, zachowujemy jedność, dalej będziemy budować jedyną alternatywę dla obecnego układu” – dodał Mentzen.

Jednocześnie Krzysztof Bosak zapowiedział, że do sądu partyjnego trafi wniosek o usunięcie Brauna z Konfederacji.

Sławomir Mentzen

Jaki jest kontekst

Czy to Konfederacja pozbyła się Brauna, czy Braun usunął się sam?

Pół roku temu Konfederacja zdecydowała, że jej kandydatem na prezydenta będzie Sławomir Mentzen. Oficjalnie Konfederacja liczy na wejście Mentzena do drugiej tury. Miałoby się to stać przede wszystkim dzięki kiepskiemu wynikowi kandydata PiS.

Mentzen wykorzystał to, że KO i PiS aż do listopada zastanawiały się, kto będzie ich kandydatem i zaczął kampanię wcześniej. Już latem jeździł po Polsce w ramach kolejnej odsłony akcji „Piwo z Mentzenem”, rozwiesił w Warszawie okazałe billboardy oraz intensywnie udzielał się w internecie.

To wszystko sprawia, że jego poparcie rośnie. Ostatnio według sondażu Opinia24 chciało na niego zagłosować 13,3 proc. pytanych.

Od początku decyzję o wyborze Mentzena krytykował Grzegorz Braun. Twierdził, że w obawie przed jego popularnością liderzy zablokowali pomysł przeprowadzenia w Konfederacji prawyborów. Krzysztof Bosak przedstawił na portalu X (dawniej Twitter) inną wersję wydarzeń.

Znany z rozpoczynania każdego publicznego wystąpienie słowami „Szczęść Boże” Braun był od dawna kulą u nogi Konfederacji. Partia stara się coraz bardziej przesuwać w kierunku centrum i zdejmować z siebie odium radykałów i kibolskich nacjonalistów. Braun w tym przeszkadza.

Jak pisała w kwietniu 2023 w OKO.press Anna Mierzyńska, „skrajnie prawicowy poseł Grzegorz Braun tylko pozornie został odsunięty w Konfederacji na boczny tor. Inwestuje w ludzi w terenie, pomagają mu księża, antyszczepionkowcy, krótkofalowcy”.

Wsławił się ugaszeniem za pomocą gaśnicy świec chanukowych w trakcie pierwszego posiedzenia nowego Sejmu. „Za karę” Braun został zesłany przez Konfederację do Parlamentu Europejskiego.

W środę wieczorem w serwisie internetowym Sprawki zapowiedział, że chce się ubiegać o prezydenturę. „Będę kandydował w tych wyborach, z Bożą i ludzką pomocą. To jest dobry projekt i dzięki temu będziemy mogli zwiększyć szanse na to, by w następnym parlamencie znalazła się reprezentacja polskich katolików” – powiedział Braun.

„Zapowiedź nieuzgodnionego startu w takiej sytuacji jest sabotażem trwającej kampanii kandydata Konfederacji” – skomentował dla Interii członek Rady Liderów Konfederacji Krzysztof Tuduj.

Kandydat Braun może pokrzyżować plany Mentzena. Zarówno część wyborców PiS-u (nieprzekonanych do Nawrockiego), jak i część wyborców Konfederacji (przywiązanych do Brauna lub zachęconych jego przykuwającymi uwagę inscenizacjami) może poprzeć Brauna. A to przekreśliło szanse Mentzena na drugą turę.

Więcej o konflikcie w Konfederacji oraz szansach prezydenckich Mentzena i Brauna mówimy wraz z Dominiką Sitnicką w najnowszym odcinku „Programu politycznego”. Już o godz. 18 na YouTubie, Spotify i Apple Podcasts.

Inne teksty OKO.press o Konfederacji

Co się wydarzyło

W czwartek 16 stycznia 2025 Prokurator Generalny Adam Bodnar przekazał do Marszałka Sejmu Szymona Hołowni wniosek o wyrażenie zgody przez Sejm na pociągnięcie Mateusza Morawieckiego do odpowiedzialności karnej. A także uchylenie mu immunitetu.

Zarzuty dotyczą przekroczenia uprawnień i podżegania organów władzy samorządowej do wykonania czynu zabronionego.

Morawiecki jest podejrzewany o złamanie następujących artykułów kodeksu karnego: art. 231 § 1, art. 231 § 1, art. 231 § 1, art. 18 § 2 kk w zw. z art. 107 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych.

Prokuratura zaznacza, że zgromadzony materiał dowodowy jest tak obszerny i wielowątkowy, że powołała zespół prokuratorów do prowadzenia śledztwa.

Według Prokuratury stan faktyczny stwarza prawdopodobieństwo, że Morawiecki, który jako premier powinien działać w ramach prawa, mimo braku kompetencji i negatywnych opinii prawnych „podjął działania mające na celu przygotowanie i przeprowadzenie wyborów na Prezydenta RP w dniu 10 maja 2020 r. w trybie wyłącznie korespondencyjnym”.

Aktualizacja

Marszałek Sejmu Szymon Hołownia powiedział dziennikarzom, że zobowiązał Kancelarię Sejmu, by zweryfikowała wniosek Prokuratury „w trybie ekspresowym”. „Jeżeli w poniedziałek to będę miał, to w poniedziałek skieruję to do komisji (regulaminowej, spraw poselskich i immunitetowych) i przewodniczący Jarosław Urbaniak (KO) zdecyduje, czy odłożyć na przykład sprawy, które miał rozpatrywać” – zapowiedział Hołownia. Według niego maksymalnym terminem rozpatrywania wniosku powinno być pierwsze posiedzenie Sejmu w lutym (5–7 lutego).

Jaki jest kontekst

Chodzi o tzw. wybory kopertowe, które miały się odbyć w czasie pandemii Covid-19 w 2020 roku. Agnieszka Jędrzejczyk podsumowała w OKO.press ustalenia komisji śledczej powołanej właśnie w tej sprawie:

„Na życzenie Kaczyńskiego, któremu o możliwości przeprowadzenia wyborów kopertowych opowiedział Adam Bielan, PiS w trzy godziny przyjął ustawę w Sejmie. A dopiero potem zdał sobie sprawę, że jest ona technicznie niewykonalna. Jednak ponieważ wola Kaczyńskiego obowiązywała, funkcjonariusze państwa PiS dalej te wybory przygotowywali, a o problemach Kaczyńskiego nie informowali. Skupiali się na tym, by winę za oczywiste niepowodzenie zwalić na kogoś innego. Marnowali przy tym zasoby państwowe i ryzykowali bezpieczeństwem obywateli (dostarczając np. Poczcie Polskiej bazę PESEL z danymi 30 mln obywateli). Kaczyński więc przez cały miesiąc nie zdawał sobie sprawy, co się dzieje.”

Jaka była rola Morawieckiego?

Agnieszka Jędrzejczyk: „Komisja pokazała, że najwierniejszym z wiernych był wobec Kaczyńskiego premier Morawiecki. Żeby skłonić PWPW i Pocztę do działania bez ustawy, wydał rozporządzenie o przygotowaniach do wyborów kopertowych. Nie miał do tego żadnej podstawy. Więc po prostu na podstawie woli Kaczyńskiego odebrał PKW obowiązek organizowania wyborów. Owszem, potwierdziły to sądy. Jednak dopiero komisja pokazała, że Morawiecki nie miał innego wyjścia: nie mógł, tak jak wicepremier Sasin i minister spraw wewnętrznych Kamiński spychać odpowiedzialności na kogoś innego, bo nad nim nie było nikogo poza Kaczyńskim. Ale to także znaczy, że Morawiecki był premierem-wydmuszką. I godził się na taką sytuację.

W efekcie Morawiecki złamał więc prawo i od tego momentu mógł tylko liczyć, że jakimś cudem wymiar sprawiedliwości go nie rozliczy z tego”.

W OKO.press opublikowaliśmy mnóstwo tekstów na ten temat. Znajdziesz je tutaj. Oto niektóre z nich:

Nasze teksty o wyborach kopertowych