Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Amerykański portal Axios informuje, że Amerykanie wznowili negocjacje z Ukrainą dotyczące eksploatacji znajdujących się na ukraińskim terytorium złóż rzadkich minerałów. Administracja Donalda Trumpa miała zaprezentować Ukraińcom „znacząco poprawioną” wersję umowy na ten temat, lepiej wpasowującą się w ukraiński porządek prawny. Rosną szanse, że Ukraina zgodzi się na układ ze Stanami Zjednoczonymi.

„To są negocjacje, więc negocjujemy. Ukraina chce negocjować o minerałach, więc o tym dyskutujemy” – cytuje anonimowego urzędnika z Białego Domu portal Axios.

W czwartek 20 lutego doradca ds. bezpieczeństwa Mike Waltz powiedział dziennikarzom, że Zełenski powinien „wrócić do stołu” negocjacyjnego w tej sprawie.

Poprzednia wersja umowy została odrzucona przez Ukrainę w ubiegłym tygodniu. Wołodymyr Zełenski powiedział, że nie zawierała żadnych gwarancji bezpieczeństwa. W dodatku – jak informowały media – zakładała, że Stany Zjednoczone otrzymałyby 50 proc. z zysków z wydobycia ukraińskich surowców. Komentatorzy ostrzegali, że umowa w takim kształcie oznaczałaby „kolonizację gospodarczą Ukrainy przez Stany Zjednoczone”.

Jaki jest kontekst?

Negocjacje wokół umowy o ukraińskich złożach toczą się w pod ogromną presją.

Rząd USA wydaje się bliski wycofania wsparcia dla Ukrainy w toczącej się wojnie z Rosją. Administracja Donalda Trumpa wysyła przychylne sygnały reżimowi Władimira Putina i publicznie dezinformuje na temat sytuacji w Ukrainie. Samego Zełenskiego Trump i jego akolici nazwali ostatnio „dyktatorem”, niemal słowo w słowo powtarzając rosyjską propagandę.

Trudno powiedzieć, na ile Amerykanie robią to jedynie, by wymusić na Ukrainie ustępstwa gospodarcze. I czy Ukraina może zaufać Trumpowi, że po podpisaniu układu, faktycznie zdystansuje się od Putina.

Wołodymyr Zełenski jest w trudnym położeniu: jeśli nie podpisze umowy ze Stanami, którą Trump nazywa „najlepszą gwarancją bezpieczeństwa”, da Amerykanom argument, by zostawić Putinowi wolną rękę.

Co się wydarzyło?

Były minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro uchyla się od stawiennictwa przed sejmową komisją ds. Pegasusa. W związku z tym w czwartek 20 lutego Sejm miał zdecydować, czy zgodzi się na wniosek komisji ds. Pegasusa, by aresztować Ziobrę na 30-dni i w ten sposób zapewnić jego obecność na jej kolejnym posiedzeniu.

Były minister wkroczył na mównicę i wygłosił emocjonalne przemówienie, w którym oskarżył Donalda Tuska, że jego działania to „plucie Polakom w twarz„. Zapowiedział też, że premier za nie „będzie siedział”. W tym momencie z (prawie pustej) sali sejmowej rozległ się okrzyk „Brawo! Kula w łeb!". Krzyczał poseł Prawa i Sprawiedliwości Edward Siarka.

Zachowanie Siarki wzbudziło oburzenie polityków koalicji rządzącej. Europoseł Krzysztof Brejza, jeden z głównych poszkodowanych w aferze Pegasusa, napisał na portalu X, że zawiadomi prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez Siarkę, a do Jarosława Kaczyńskiego zwróci się z żądaniem o wyrzucenie go z klubu PiS.

Sam Siarka tłumaczył – również na portalu X – że cytował tylko klasyka, Władysława Broniewskiego. „...Za tę dłoń podniesioną nad Polską – kula w łeb!„ Tym, którzy nie znają poezji Broniewskiego, wyjaśniam, że moje pokolenie recytowało ten tekst na szkolnych akademiach. W emocjach wracają znajome frazy, które mogą bulwersować. Przepraszam.” – napisał poseł.

Sprawy to jednak nie zamknie, bo Krzysztof Brejza już złożył zawiadomienie do prokuratury.

A Sejm zgodził się na uchylenie immunitetu – i tymczasowe aresztowanie – zarówno Ziobry, jak i jego byłego zastępcy Marcina Romanowskiego, który uciekł na Węgry przed zarzutami o nadużycia przy dysponowaniu środkami z Funduszu Sprawiedliwości.

Co się wydarzyło?

W czwartek 20 lutego w Kijowie doszło do spotkania Keitha Kellogga, specjalnego wysłannika USA do Ukrainy, z prezydentem Wołodymyrem Zełenskim. Strona ukraińska ze spotkaniem wiązała spore nadzieje. Kellogg do tej pory zdawał się bowiem bardziej przychylny Ukrainie i ostrzejszy wobec Rosji niż inni członkowie amerykańskiej administracji, z prezydentem Trumpem na czele.

Jak deklarowała strona ukraińska przed spotkaniem, jego celem było przedstawienie i głębsze wyjaśnienie Amerykanom perspektywy Ukrainy, w odpowiedzi na szokujące i zupełnie niezgodne z prawdą twierdzenia prezydenta Trumpa z wtorku i środy (18 i 19 lutego).

Podczas konferencji prasowej w Mar-a-Lago we wtorek 18 lutego, a następnie we wpisach na platformie Truth Social, prezydent USA stwierdził, że to Ukraina zaczęła wojnę z Rosją i nie skorzystała z wielu okazji, by ją zakończyć. Co więcej, nazwał prezydenta Zełenskiego „dyktatorem”, sugerując, że ten ma zaledwie 4 proc. poparcia i uzurpuje władzę, bo nie przeprowadza w Ukrainie wyborów. Prawdziwość tych twierdzeń weryfikowaliśmy tu i tu.

Strona ukraińska miała nadzieję, że po spotkaniu z Keithem Kelloggiem, który przed jego rozpoczęciem deklarował, że „zamierza słuchać”, a Amerykanie „są gotowi zapewnić to, co będzie potrzebne”, dojdzie do wspólnego oświadczenia, w którym będzie szansa na wyprostowanie rozpowszechnianej przez Donalda Trumpa dezinformacji. Mimo takich planów do oświadczenia nie doszło.

„Jesteśmy gotowi na mocne, skuteczne porozumienie"

Krótkie oświadczenie po spotkaniu opublikował jedynie prezydent Wołodymyr Zełenski. Jest utrzymane w koncyliacyjnym i pełnym szacunku wobec Amerykanów tonie. Ukraińcy wciąż liczą na poprawę relacji z Waszyngtonem.

„Ukraina jest gotowa na mocne, skuteczne inwestycje w porozumienie bezpieczeństwa z prezydentem Stanów Zjednoczonych. Zaproponowaliśmy najszybszą i najbardziej konstruktywną drogę do osiągnięcia rezultatów” – napisał Zełenski.

Podkreślił, że spotkanie z Kelloggiem było „produktywne” i że jest wdzięczny USA za dotychczasową pomoc.

„Jestem wdzięczny Stanom Zjednoczonym za całą pomoc i dwupartyjne wsparcie dla narodu ukraińskiego. To ważne dla nas i dla całego świata, żeby czuć było siłę Ameryki” – pisze ukraiński prezydent.

Dodał, że rozmowa dotyczyła sytuacji na froncie, efektywnych gwarancji bezpieczeństwa oraz kwestii bezpiecznego sprowadzenia do domu ukraińskich jeńców wojennych.

„Od pierwszej sekundy wojny, Ukraina chciała pokoju. Musimy i możemy doprowadzić do tego, by pokój był silny i trwały, tak by Rosja nigdy nie powróciła do wojny [...]. Nasza ekipa jest gotowa do pracy 24 godziny na dobę. Sukces łączy nas wszystkich. Mocne relacje amerykańsko-ukraińskie przysłużą się całemu światu” – napisał Zełenski.

Jaki jest kontekst?

Ostatni tydzień przyniósł znacznie pogorszenie relacji na linii USA-Ukraina i USA-Europa. Jest to spowodowane działaniami amerykańskiej administracji w kwestii potencjalnego zakończenia wojny w Ukrainie. USA rozmawiają z Rosją samodzielnie, ponad głowami zarówno Ukrainy, jak i Unii Europejskiej. Okazuje się, że Waszyngton może być gotowy na wszelkie koncesje wobec Rosji w celu zakończenia wojny i nie ma zamiaru brać pod uwagę kwestii europejskiego bezpieczeństwa.

Amerykanie zapowiadają:

• że są gotowi do zawarcia pokoju w Ukrainie, zupełnie nie uwzględniając stanowiska Kijowa w sprawie zachowania swojego terytorium sprzed 2014 roku i aneksji Krymu, czyli ponad głowami Ukrainy i UE;
• że domagają się od Ukrainy spłaty dotąd udzielonej pomocy poprzez podpisanie umowy na udostępnienie kluczowych zasobów naturalnych, w tym minerałów rzadkich;
• że nie zamierzają dalej wspierać ukraińskiego oporu wobec Rosji i wstrzymują pomoc wojskową dla Ukrainy;
• że wszelkie koszty wsparcia Ukrainy w rekonstrukcji i odbudowie oraz finansowanie ewentualnej misji stabilizacyjnej mają spaść na Europę.

Rozmowy Kellogga z Zełenskim dotyczyły m.in. odmowy przez Ukrainę podpisania umowy z USA na eksploatację zasobów naturalnych Ukrainy, w tym przekazania USA dostępu do ukraińskich złóż minerałów rzadkich. Ukraina nie zgadza się na podpisanie umowy, bo nie chce wyzbywać się swojego największego atutu, zanim nie dostanie od Amerykanów konkretnych gwarancji bezpieczeństwa.

W czwartek 20 lutego dziennik Financial Times ujawnił, że strona amerykańska blokuje też uzgodnienie treści oświadczenia grupy G7, które miało zostać opublikowane z okazji przypadającej na poniedziałek 24 lutego trzeciej rocznicy rosyjskiej inwazji na Ukrainę.

Amerykanie sprzeciwiają się użyciu określenia „rosyjska inwazja", które w jasny sposób wskazuje winnego wojny i było stosowane w oświadczeniach grupy do tej pory. W zamian proponują użycie określenia „konflikt ukraińsko-rosyjski”, które ma być bardziej neutralne, a stosowane jest przez kraje sprzeciwiające się uznaniu rosyjskiej odpowiedzialności za wojnę w Ukrainie, jak np. Chiny. USA zachowują się coraz wyraźniej, jak sojusznik Rosji Putina.

Co się wydarzyło?

Jak informowaliśmy wcześniej, w czwartek 20 lutego rezygnację z zajmowanego stanowiska złożyła Agnieszka Kwiatkowska-Gurdak, szefowa CBA w latach 2023-2025. Jej dymisja miała związek z przesłuchaniem przed sejmową komisją śledczą ds. afery Pegasusa 18 lutego. Zeznania i zachowanie Kwiatkowskiej-Gurdak wobec komisji jednoznacznie wskazywały, że nie zamierza ona współpracować z posłami nad wyjaśnieniem afery.

Na tę sytuację zareagował premier Tusk. Zażądał raportu od ministra-koordynatora służb specjalnych Tomasza Siemoniaka na temat działań CBA pod kierownictwem obecnej szefowej. W czwartek Agnieszka Kwiatkowska-Gurdak złożyła rezygnację ze stanowiska. A premier błyskawicznie ją przyjął.

Po południu Siemoniak poinformował, że od 21 lutego służbą kierować będzie Tomasz Strzelczyk. To wieloletni funkcjonariusz policji. Pracował m.in. w wydziałach zajmujących się zwalczaniem przestępczości gospodarczej. W CBA służy od 2015 roku, w delegaturach w Warszawie i Bydgoszczy. Był naczelnikiem w wydziale operacyjno-śledczym CBA w Warszawie.

Jednak na tym nie zakończyły się zmiany personalne w CBA. Z informacji OKO.press wynika, że minister Siemoniak wyciągnął konsekwencje wobec pięciu innych osób, zajmujących funkcje kierownicze w CBA.

To właśnie dyrektor tego departamentu odpowiadał za przygotowanie dokumentów na sejmową komisję śledczą. Wszyscy zostali zdymisjonowani za brak współpracy z komisją.

Jaki jest kontekst?

Agnieszka Kwiatkowska-Gurdak, zanim została szefową CBA, była naczelnikiem wydziału operacyjno-śledczego w delegaturze CBA w Bydgoszczy. Właśnie w tym wydziale prowadzone były m.in. sprawy dotyczące polityka KO Krzysztofa Brejzy. Był on jedną z ofiar inwigilacji, prowadzonej w 2019 roku za pomocą programu Pegasus, prawdopodobnie na zlecenie ówczesnych polskich władz. Brejzę, wtedy senatora KO, podsłuchiwano, gdy pełnił funkcję szefa kampanii wyborczej Koalicji Obywatelskiej.

Komisja śledcza, która zajmuje się aferą Pegasusa, wezwała szefową CBA, aby podczas przesłuchania przedstawiła informacje znajdujące się w dokumentach tej służby. Była także pytana o to, w jaki sposób ów nielegalny program do inwigilacji wykorzystywano w bydgoskiej delegaturze CBA.

Jednak Kwiatkowska-Gurdak na większość pytań parlamentarzystów nie odpowiedziała. Powoływała się na tajemnicę służbową, mimo że przed przesłuchaniem z tajemnicy zwolnił ją premier Tusk. Długo broniła się także przed ujawnieniem dokumentów operacyjnych. Gdy to w końcu zrobiła, okazało się, że zostały w taki sposób zanonimizowane, iż stały się w zasadzie nieprzydatne w sejmowym śledztwie.

Członkowie komisji krytycznie ocenili zachowanie Kwiatkowskiej-Gurdak. Ich zdaniem szefowa CBA nadinterpretowała prawo, aby nie przekazać komisji informacji, które posiada.

Przeczytaj więcej w OKO.press na ten temat

Co się wydarzyło?

„Dość gadania, czas działać! 1. Sfinansujmy naszą pomoc dla Ukrainy z rosyjskich zamrożonych aktywów. 2. Wzmocnijmy nadzór lotniczy, straż bałtycką i granice UE z Rosją. 3. Szybko przyjmijmy nowe zasady fiskalne, aby sfinansować bezpieczeństwo i obronę UE. Teraz!” – napisał na portalu X premier Donald Tusk, zwracając się do sojuszników.

Tweet premiera jest reakcją na rozmowy Rosji i USA oraz szczyt w Paryżu, który odbył się w poniedziałek 17 lutego. Celem spotkania miało być „zgromadzenie partnerów zainteresowanych pokojem i bezpieczeństwem w Europie”, a prace „mogą być następnie kontynuowane w innych formatach” – tak zapowiadał Pałac Elizejski.

Tusk już w środę komentował na X rosnące napięcie wokół rozmów USA i Rosji, z pominięciem Ukrainy. „Przymusowa kapitulacja Ukrainy oznaczałaby kapitulację całej społeczności Zachodu. Ze wszystkimi konsekwencjami tego faktu. I niech nikt nie udaje, że tego nie widzi” – wskazał szef polskiego rządu.

Napięcie wokół rozmów USA i Rosji oraz sytuacji w Ukrainie są w tym tygodniu najważniejszym tematem światowej polityki.

MSZ poinformował, że do USA poleciał minister Radosław Sikorski. Głównym punktem wyjazdu jest udział w sesji Rady Bezpieczeństwa i Zgromadzeniu Ogólnym ONZ, gdzie będzie przemawiał w imieniu UE. Spotka się również z sekretarzem stanu Markiem Rubio. Wśród tematów planowanego spotkania z Rubio mają być „Ukraina i stosunki euroatlantyckie”.

Jaki jest kontekst?

18 lutego 2025 szefowie dyplomacji USA i Rosji spotkali się w Rijadzie, gdzie mieli ustalić wstępny i ramowy, trzyetapowy plan pokojowy. Według planu najpierw powinno dojść do zawieszenia broni, później do wyborów prezydenckich w Ukrainie i wreszcie podpisania traktatu już z nowymi władzami w Kijowie.

Podczas konferencji prasowej tego samego dnia w Mar a Lago prezydent USA Donald Trump zarzucił ukraińskim władzom, że to one doprowadziły do wybuchu wojny oraz podważył legitymizację prezydenta Zełenskiego. Nazwał go również „dyktatorem". „Lepiej niech coś szybko zrobi, bo nie będzie miał już kraju” – napisał potem w swoich mediach społecznościowych.

Słowa Trumpa w sprawie Ukrainy wywołały lawinę komentarzy.

„Określanie prezydenta takiego kraju dyktatorem to straszny cynizm” — napisał Petr Pavel, prezydent Czech, w mediach społecznościowych. Do słów Trumpa odniósł się też kanclerz Niemiec Olaf Scholz. Podkreślił, że to Ukraina od trzech lat broni się przed „bezlitosną agresją ze strony Rosji”. Dodał, że odbieranie demokratycznej legitymizacji prezydentowi Zełenskiemu jest bardzo „niewłaściwe i niebezpieczne”.

Przeczytaj więcej w OKO.press na ten temat