Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Wyższy rangą amerykański dyplomata, którego nazwiska nie ujawniono, w środę 12 lutego spotkał się z prezydentem Białorusi, Aleksandrem Łukaszenką – donosi „New York Times”. Do spotkania doszło w Mińsku. To pierwsze spotkanie przedstawicieli amerykańskiej dyplomacji z przywódcą Białorusi od pięciu lat. Administracja demokraty Joe Bidena nie utrzymywała relacji dyplomatycznych z Białorusią w związku z konsekwentnym łamaniem przez białoruski reżim praw człowieka oraz bezwzględną uzurpacją władzy.

Jak ustalił „New York Times”, spotkanie było częścią „specjalnej operacji” Amerykanów na Białorusi. Jej elementem było przede wszystkim przejęcie trójki więźniów politycznych, w tym jednego obywatela USA, których Białoruś zdecydowała się uwolnić.

Z doniesień dziennika wynika też, że Amerykanie rozmawiali z białoruskim prezydentem na temat większej umowy dotyczącej uwolnienia części więźniów politycznych i poluzowania represji stosowanych przez reżim Łukaszenki, w zamian za zniesienie części amerykańskich sankcji na Białoruś. Chodzi m.in. o rozluźnienie sankcji na eksport produkowanych w Białorusi składników do nawozów sztucznych.

Poproszony o komentarz do sprawy Franak Wiaczorka, szef kancelarii Swietłany Cichanouskiej, liderki białoruskiej opozycji, przebywającej ze względów bezpieczeństwa poza Białorusią, powiedział, że Cichanouska jest wdzięczna prezydentowi Trumpowi za działania na rzecz uwolnienia białoruskich więźniów politycznych. Podkreślił jednak, że kluczowe jest, by jakiejkolwiek osłabienie sankcji na białoruski reżim nastąpiło, dopiero gdy Łukaszenka zaprzestanie represji i wypuści wszystkich więźniów politycznych, w tym liderów białoruskiej opozycji.

Jaki jest kontekst?

Białoruś to jeden z najgorszych reżimów autokratycznych na świecie. W więzieniach przetrzymywanych jest ponad 1,2 tysiąca działaczy opozycji. W ostatnich miesiącach uwolnionych zostało około 200 osób, ale w tym samym czasie dokonano setek nowych aresztowań – wynika z przytoczonych przez „New York Times” danych organizacji prawnoczłowieczej Wiasna.

„New York Times” podkreśla, że spotkanie na szczeblu dyplomatycznym między przedstawicielem administracji USA a białoruskim prezydentem to oznaka dążenia nowej amerykańskiej administracji do odmrożenia stosunków dwustronnych. Według informatorów dziennika USA zależy na odciągnięciu Białorusi z orbity Rosji.

Christopher W. Smith, zastępca asystenta amerykańskiego sekretarza stanu, powiedział po spotkaniu z Łukaszenką, że operacja uwolnienia trójki więźniów oraz nawiązanie rozmów z przywódcą Białorusi to „wielkie zwycięstwo” administracji Trumpa. Uznał je za wyraz skuteczności strategii „osiągania pokoju poprzez siłę”.

Rozmowy z Łukaszenką to kolejny przejaw tego, że nowa amerykańska dyplomacja nie ma problemu dogadywać się z autokratami i dyktatorami. Przykładem osiągnięte bez udziału Ukraińców wstępne porozumienie między USA a Rosją ws. rozmów pokojowych mających zakończyć wojnę w Ukrainie.

Co się wydarzyło?

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski wziął udział w konferencji bezpieczeństwa w Monachium. Drugiego dnia konferencji Zełenski wygłosił przemówienie. Podobnie jak inni uczestnicy wydarzenia, odniósł się do najważniejszego tematu: ogłoszonego przez Amerykanów, bez porozumienia z Ukrainą, planu rozpoczęcia rozmów z Rosją w sprawie zakończenia wojny w Ukrainie.

Zełenski podkreślił, że „Ukraina nigdy nie zaakceptuje umów zawartych bez jej udziału” oraz przestrzegł przed wiarą w deklaracje prezydenta Putina, jakoby Rosja miała chcieć pokoju.

„Tylko w tym roku Rosja planuje utworzenie 15 nowych dywizji armii. To jest 150 tysięcy kolejnych żołnierzy, więcej niż mają niektóre europejskie armie. Rosja co tydzień otwiera nowe centra rekrutacji, a Putina na to stać, bo wysokie ceny ropy pozwalają mu wciąż ignorować świat. Mamy dane wywiadowcze mówiące o tym, że w tym roku, pod fałszywym pretekstem ćwiczeń wojskowych, Rosja planuje umieścić swoje oddziały na Białorusi. Dokładnie w ten sposób przygotowano siły do rozpoczęcia pełnoskalowej inwazji na Ukrainę trzy lata temu (...). Czy tak zachowuje się ktoś, kto chce zakończenia wojny i rozpoczęcia rozmów pokojowych? (...) Putin to kłamca” – przestrzegał Zełenski.

„Europa bez USA musi być zjednoczona”

Prezydent Ukrainy odniósł się też do zapowiedzi wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych J.D. Vance’s, który w piątkowym przemówieniu mówił, że „relacja USA z Europą ulega zmianie” i Europa musi przejąć większą odpowiedzialność za bezpieczeństwo na kontynencie.

“Te czasy, kiedy Ameryka stała po stronie Europy, dlatego, że robiła to od zawsze, minęły„ – zauważył Zełenski. Dodał, że ”Ameryka owszem, potrzebuje Europy jako rynku zbytu, ale niekoniecznie jako sojusznika".

Podkreślił jednak, że jak mówi sam Donald Trump, „nie ważne, w jakiej rodzinie przyjdziesz na świat, najważniejsze, jaką rodzinę zbudujesz”.

"Musimy zbudować możliwie jak najmocniejszą relację ze Stanami Zjednoczonymi. Ale musimy ją zbudować wspólnie, jako Europejczycy, a nie jako osobne narody. To dlatego Europa potrzebuje wspólnej, europejskiej polityki zagranicznej i skoordynowanej dyplomacji. Koniec tej wojny [wojny Rosji przeciwko Ukrainie – red.] może być naszym pierwszym wspólnym sukcesem w tej nowej rzeczywistości” – apelował prezydent Ukrainy.

„Europa ma wszystko, czego potrzeba”

Zełenski podkreślił, że ewentualne zmniejszenie zaangażowania Amerykanów w Europie stanowi zagrożenie i głęboko zmienia sytuację bezpieczeństwa. Podkreślił jednak, że Europa ma „wszystko, czego potrzeba”, by poradzić sobie w nowej sytuacji. Niezbędna jest jednak do tego jedność i trzymanie ustalonych priorytetów, a nie zmiana kierunku polityki zagranicznej przy każdej zmianie rządu w którymś z 27 państw członkowskich. Wspomniał też o konieczności budowy wspólnej europejskiej armii.

“Europa musi zacząć działać w taki sposób, by nikt nie mógł traktować jej jak popychadła (...). Dzisiaj wydaje się, że najsilniejszym członkiem NATO jest Putin, bo to on decyduje o tym, kto może, a kto nie może wejść do NATO (...)" – stwierdził Zełenski w odniesieniu do ostatnich zapowiedzi amerykańskich, z których wynika, że Amerykanie nie zgodzą się na członkostwo Ukrainy w NATO.

Podkreślił, że jego zdaniem przyszedł czas na utworzenie sił zbrojnych UE i zaproponował, że gdyby Ukraina była w NATO, ukraińska armia mogłaby być bardzo mocnym i doświadczonym partnerem. "Najwyższy czas zrobić to, o czym przywódcy europejscy mówią już od jakiegoś czasu (...). Po to, żeby przyszłość Europejczyków zależała tylko od nich samych (...). Stany Zjednoczone muszą widzieć, w którą stronę zmierza Europa tak, by same chciały stać razem z silną Europą. Trzeba stworzyć sytuację, w której nasi partnerzy nie mają wyboru, muszą szanować siłę Europy (...). Tego się nie da osiągnąć bez wspólnej europejskiej armii” – mówił Zełenski.

„Przedstawienie Putina”

Prezydent Ukrainy podkreślił też, że o sile Europy i Ukrainy przesądzi to, czy przedstawiciele państw europejskich i Ukrainy zasiądą przy negocjacyjnym stole w sprawie zakończenia wojny w Ukrainie. A jak powiedział Zełenski, z jego rozmów z prezydentem Trumpem wynika, że USA nie zamierzają zaprosić UE do tego stołu.

„Działając na rzecz pokoju, Ukraina nigdy nie zaakceptuje umowy zawartej bez naszego udziału. To samo powinno dotyczyć Europy (…). Musicie być przy stole, bo podejmowane decyzje będą dotyczyły całej Europy (...). Jeśli zostaniemy pozbawieni tego udziału, przegramy” – powiedział Zełenski.

Zwrócił uwagę na to, że zapowiedzi Amerykanów dotyczące warunków ewentualnych rozmów pokojowych – nie dla Ukrainy w NATO, mowa o koncesjach terytorialnych – są na rękę tylko Putinowi.

„[Putin — red.] chce rozmów jeden na jeden z USA (...), dąży do tego, by prezydent Trump stanął 9 maja na Placu Czerwonym w Moskwie [podczas obchodów 80. rocznicy zakończenia II wojny światowej — red.]. Nie jako szanowany przywódca, lecz jako rekwizyt w jego przedstawieniu. Ale my nie potrzebujemy takich przedstawień. Potrzebujemy prawdziwego sukcesu i prawdziwego pokoju” – mówił Zełenski.

Prezydent Ukrainy podkreślił, że Ukraina nie zrezygnuje z ambicji dołączenia do NATO.

Jaki jest kontekst?

Trwająca w sumie trzy dni konferencja bezpieczeństwa w Monachium to wydarzenie coroczne, które w tym roku ma szczególne znaczenie. Odbywa się bowiem zaledwie kilka dni po tym, jak prezydent Donald Trump zapowiedział porozumienie z Władimirem Putinem w sprawie rozmów pokojowych dotyczących wojny w Ukrainie. Członkowie amerykańskiej administracji dali jasno do zrozumienia, że Ukraina nie ma szans na wejście do NATO oraz że osiągnięcie pokoju będzie wiązało się z utratą przez Ukrainę terytoriów zaanektowanych przez Rosję. Chodzi o Krym, Ługańsk i Donieck.

W piątek 14 lutego, podczas pierwszego dnia konferencji, głos zabrał wiceprezydent USA J.D. Vance oraz szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen. W sobotę przemawiał między innymi kanclerz Niemiec Olaf Scholz oraz prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski. Więcej w relacjach OKO.press:

Co się wydarzyło?

Kanclerz Niemiec Olaf Scholz wystąpił na konferencji bezpieczeństwa w Monachium. Scholz odniósł się do najważniejszego tematu: ogłoszonego przez Amerykanów bez porozumienia z Ukrainą planu rozpoczęcia rozmów z Rosją w sprawie zakończenia wojny w Ukrainie. Kanclerz Niemiec wyraźnie podkreślił, że dla bezpieczeństwa międzynarodowego w regionie kluczowe jest utrzymanie suwerenności Ukrainy. Dodał, że ani Niemcy, ani Europa, nie zgodzą się na pokój dyktowany ponad głowami Ukraińców.

„Wygranie tej wojny przez Rosję i upadek Ukrainy nie doprowadzi do pokoju, lecz do dalszej destabilizacji Europy i całego regionu. Pokój może być osiągnięty tylko, jeśli utrzymana zostanie pełna suwerenność Ukrainy. Dlatego nie poprzemy pokoju dyktowanego [przez innych – red.]” – powiedział Scholz, który tego samego dnia odbył spotkanie bilateralne z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim (na zdjęciu powyżej obaj podczas spotkania).

Konieczne dalsze wsparcie Ukrainy

Kanclerz Niemiec zaapelował też o dalszą współpracę Europy i Stanów Zjednoczonych w sprawie wspierania Ukrainy. Dodał, że o ile w liczbach absolutnych pomoc amerykańska dla Ukrainy była większa niż europejska, to w przeliczeniu na odsetek PKB, pomoc udzielona Ukrainie przez Niemcy jest czterokrotnie wyższa niż amerykańska.

Podkreślił też, że niezbędne jest dalsze „dzielenie tego ciężaru”, bo nawet jeśli dojdzie do zawarcia pokoju, Ukraina będzie potrzebowała pomocy w odbudowie i utrzymywaniu armii zdolnej odstraszyć sąsiadującego z nią agresora.

“Finałem jakiegokolwiek porozumienia pokojowego musi być gwarancja, że Ukraina będzie dysponować siłami zbrojnymi zdolnymi odstraszyć kolejny rosyjski atak. To będzie ogromne wyzwanie finansowe i logistyczne, któremu Ukraina nie będzie w stanie sprostać sama. Dlatego wsparcie europejskie, transatlantyckie i ze strony naszych międzynarodowych partnerów, będzie wciąż niezbędne” – podkreślał Scholz.

„Nigdy więcej faszyzmu”

Kanclerz Niemiec w swoim wystąpieniu w dość subtelny sposób wbił także kilka szpil Amerykanom. Wyszedł od podziękowania wiceprezydentowi J.D. Vance’owi za wizytę w obozie koncentracyjnym w Dachau i wypowiedziane tam przez niego słowa o konieczności zapewnienia, że tragedia II wojny światowej „już nigdy więcej się nie powtórzy”. Scholz zacytował wiceprezydenta, by dodać:

“Nigdy więcej faszyzmu, nigdy więcej rasizmu, nigdy więcej agresywnych wojen” – powiedział, podkreślając, że tragedia II wojny światowej to efekt terroru narodowego socjalizmu.

Jego nawiązanie do „agresywnych wojen” można odczytać nie tylko jako nawiązanie do rosyjskiej wojny w Ukrainie, ale też do zapowiedzi Donalda Trumpa i osób z jego administracji dotyczących ewentualnego użycia siły wobec Grenlandii, Kanady lub Panamy, by osiągnąć amerykańskie cele. Scholz wyraźnie uderza w takie traktowanie zasad prawa międzynarodowego.

„Ci, którzy chcą zmieniać granice przy użyciu siły, narażają na szwank cały światowy porządek. Granice nie mogą być zmieniane przy użyciu siły. Ta zasada obowiązuje wszystkich, zawsze i wszędzie” – mówił w swoim wystąpieniu.

Ochrona demokracji

W kontrze do wypowiedzi bliskiego współpracownika Trumpa, Elona Muska, który dysponując gigantyczną widocznością na platformie X, wyraźnie popiera Alternatywę dla Niemiec przed przyszłotygodniowymi wyborami federalnymi w Niemczech i twierdzi, że Niemcy powinni już „przestać przepraszać za zbrodnie swoich dziadków”, Scholz podkreślił też, że:

„To »nigdy więcej« to historyczne zadanie, misja, którą Niemcy powinni żyć codziennie jako demokracja liberalna”.

Scholz niebezpośrednio odniósł się też do piątkowych wypowiedzi J.D. Vance'a, który jako największe zagrożenie dla Europy uznał nie agresywne działania Rosji na kontynencie, lecz „cenzurę”. Jako przykład cenzury wymienił działania mające na celu powstrzymanie wpływów obcych państw na europejskie procesy wyborcze, czy próby regulacji działania wielkich platform technologicznych i mediów społecznościowych.

“Współczesne europejskie demokracje ufundowane są na wynikającej z historii świadomości, że demokracje mogą zostać zniszczone przez radykalnych antydemokratów. To dlatego budujemy instytucje, które mają nasze demokracje chronić, oraz tworzymy zasady, które nie ograniczają naszych wolności, ale chronią je. Ta idea ochrony demokracji przed jej wrogami to coś, co zawsze łączyło transatlantycką społeczność” – mówił Scholz.

Kanclerz Niemiec sprzeciwił się też próbom wpływu na odbywające się 23 lutego wybory federalne w Niemczech oraz podkreślił, że zasada »nigdy więcej« jest nie do pogodzenia z chęcią głosowania na Alternatywę dla Niemiec. Politycy AfD wielokrotnie bowiem umniejszali rozmiarom historycznej odpowiedzialności nazistów za zbrodnie podczas II wojny światowej.

Jaki jest kontekst?

Trwająca w sumie trzy dni konferencja bezpieczeństwa w Monachium to wydarzenie coroczne, które w tym roku ma szczególne znaczenie. Odbywa się bowiem zaledwie kilka dni po tym, jak prezydent Donald Trump zapowiedział porozumienie z Władimirem Putinem w sprawie rozmów pokojowych dotyczących wojny w Ukrainie. Członkowie amerykańskiej administracji dali jasno do zrozumienia, że Ukraina nie ma szans na wejście do NATO oraz że osiągnięcie pokoju będzie wiązało się z utratą przez Ukrainę terytoriów zaanektowanych przez Rosję. Chodzi o Krym, Ługańsk i Donieck.

W piątek 14 lutego, podczas pierwszego dnia konferencji, głos zabrał wiceprezydent USA J.D. Vance oraz szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen. Więcej w relacjach OKO.press:

Co się wydarzyło?

Iair Horn, Sagui Dekel-Chen oraz Sasza Alexander Trupanow to kolejne trzy osoby uwolnione z hamaskiej niewoli w ramach obowiązującego od 19 stycznia zawieszenia broni między Izraelem a Hamasem – poinformował izraelski dziennik Haaretz. Zakładnicy zostali uwolnieni w sobotę 15 lutego. Hamas przekazał ich pracownikom Czerwonego Krzyża, którzy przewieźli uwolnionych do bazy wojskowej Re'im na południu Izraela.

Dekel-Chen, Trupanow oraz Horn zostali porwani z kibucu Nir Oz przy granicy z Gazą – informuje Reuters. Jeden na czterech mieszkańców osady został uprowadzony albo zabity podczas ataku.

Trupanow został porwany razem z mamą, babcią i dziewczyną, które zostały uwolnione w listopadzie 2023 podczas krótkiego zawieszenia broni. Podczas ataku 7 października hamasowcy zabili też jego ojca, Vitalego. Iair Horn został porwany razem z bratem, Eitanem, który wciąż jest przetrzymywany w Gazie.

W zamian za uwolnienie kolejnych trzech izraelskich zakładników Hamas oczekuje uwolnienia dziś przez Izrael 369 Palestyńczyków odsiadujących w Izraelu rozmaite wyroki, w tym dożywocia — informuje dziennik Haaretz.

Jaki jest kontekst?

Uwolnienie kolejnych trzech zakładników przez Hamas to krok w kierunku ocalenia kruchego porozumienia o wstrzymaniu walk między Hamasem a Izraelem, które obowiązuje od 19 stycznia. Niewiele brakowało, by w zeszłym tygodniu zawieszenie broni zostało zerwane, gdyż obie strony oskarżały się o łamanie jego postanowień. Hamas oskarżał Izrael o wstrzymywanie pomocy humanitarnej do Gazy, a Izrael oskarżał Hamas o wstrzymywanie akcji wymiany zakładników.

Oliwy do ognia dolał także prezydent Donald Trump, który 5 lutego, w obecności premiera Benjamina Netanjahu, przedstawił plan wysiedlenia Palestyńczyków ze Strefy Gazy i uczynienia z tego terenu turystycznej riwiery, co oburzyło środowiska palestyńskie.

Zawieszenie broni zostało ustalone na 42 dni, ale dziś mija nieformalny termin uwolnienia wszystkich izraelskich zakładników narzucony Hamasowi przez prezydenta Donalda Trumpa. Trump zapowiedział, że izraelscy zakładnicy mają zostać uwolnieni do soboty 15 lutego, a jeśli to się nie stanie, premier Izraela Benjamin Netanjahu ma prawo zerwania umowy i kontynuowania walk.

Jak dotąd w ramach obowiązującego od 19 stycznia zawieszenia broni Hamas uwolnił dopiero 19 osób. Na terenie Gazy przebywa wciąż jeszcze 73 izraelskich zakładników, przy czym połowa z nich prawdopodobnie już nie żyje.

Co się wydarzyło?

W USA znów można pobrać TikToka po tym, jak prezydent Donald Trump opóźnił wprowadzenie zakazu dla chińskiej aplikacji.

Służący do tworzenia krótkich filmów wideo TikTok, z którego korzysta prawie połowa Amerykanów, przestał działać w USA w styczniu 2025 roku.

19 stycznia, a więc na dzień przed zaprzysiężeniem Donalda Trumpa na drugą kadencję, weszło w życie prawo, które nakłada na chińskiego właściciela TikToka, firmę ByteDance, obowiązek sprzedaży aplikacji ze względu na bezpieczeństwo narodowe Stanów Zjednoczonych pod groźbą zdelegalizowania platformy na terenie USA.

Tuż po zaprzysiężeniu, prezydent Trump podpisał jednak zarządzenie wykonawcze, które opóźniło wprowadzenie zakazu o 75 dni, umożliwiając TikTokowi tymczasowe kontynuowanie działalności w USA.

Mimo to, Google i Apple nie przywróciły od razu chińskiej aplikacji do swoich sklepów. Zrobiły to dopiero 13 lutego, czyli po niespełna 30 dniach od decyzji Trumpa.

Zdaniem analityków, technologiczni giganci mogli czekać na zapewnienie ze strony nowej administracji, że nie zostaną pociągnięci do odpowiedzialności za hosting lub dystrybucję wciąż balansującej na krawędzi legalności aplikacji.

Jaki jest kontekst?

Według firmy Sensor Tower, w 2024 roku w USA pobrano TikToka 52 miliony razy, czyniąc go drugą najczęściej pobieraną aplikacją przez amerykańskich użytkowników.

Ustawa nakładająca na ByteDance obowiązek sprzedaży amerykańskich aktywów TikToka pod groźbą zakazu funkcjonowania aplikacji w USA, została podpisana przez prezydenta Joe Bidena w kwietniu 2024 roku. Powodem były obawy, że Chiny mogą wykorzystywać popularną aplikację do szpiegowania amerykańskich użytkowników.

Stany Zjednoczone nigdy nie zakazały żadnej dużej platformy mediów społecznościowych, a uchwalona w zeszłym roku ustawa dała rządowi szerokie uprawnienia do zakazywania innych należących do Chin aplikacji lub zabiegania o ich sprzedaż.

Donald Trump powiedział, że rozmawiał z wieloma osobami zainteresowanych wykupem amerykańskich aktywów TikToka, a wprowadzony przez niego w styczniu 75-dniowy termin warunkowego zezwolenia na działalność aplikacji w USA, może zostać przedłużony.

Inne teksty OKO.press na podobny temat: