Nasz drogi IPN. Za co dostanie w 2019 roku aż 423 mln zł z naszych podatków?

W 2019 roku na IPN wydaliśmy 342 mln 143 tys. zł. Dwa lata temu, w styczniu 2018, OKO.press przeliczało na „ipeeny” inne pozycje w budżecie państwa.

IPN kosztował wówczas więcej niż utrzymanie m.in. Komendy Głównej Policji oraz tylko nieco mniej niż wszystkie wydatki na środowisko i tylko 3,7 raza mniej od wszystkich wydatków na mieszkalnictwo i budownictwo.

Jak jest w tym roku? Podobnie. Budżet IPN wzrósł.

W przeliczeniu na „ipeeny” (przypomnijmy, jeden to ubiegłoroczny budżet - 342 mln w zaokrągleniu) w 2019 roku wydaliśmy w złotówkach:

• 1,94 „ipeena” na całe Ministerstwo Sprawiedliwości (665 mln)
• 0,98 „ipeena” na Państwową Inspekcję Pracy (338 mln)
• 42,4 „ipeeeny” na całą administrację publiczną (14 mld 511 mln)
• 7,31 „ipeenów” na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego (2 mld 501 mln)

IPN jest więc drogą instytucją. Nie ma jeszcze jego sprawozdania finansowego - podobnie jak sprawozdania merytorycznego - za rok 2019, ale w 2018 roku na same wynagrodzenia pracowników wydał 178 mln złotych (oraz 35 mln na ich ubezpieczenia społeczne).

Co polski podatnik za to kupuje?

Archiwa. Ktoś ich musi pilnować, ale dlaczego IPN?

Najbardziej pożyteczna jest ta część działalność IPN, o której podatnicy najmniej słyszą. IPN ma pod opieką 90 tys. 286 metrów akt: gdyby ustawić teczki jedna za drugą, zajęłyby 90 kilometrów. To ogromny zasób archiwalny. Zawiera on nie tylko, ani nawet nie w większości, teczki agentów, ale także np. dokumenty dotyczące zbrodni niemieckich czy sowieckich.

Utrzymanie takiego wielkiego archiwum kosztuje majątek i musi tyle kosztować. Archiwum zajmuje się m.in. skanowaniem dokumentów, udostępnianiem ich w internecie, a przede wszystkim - udostępnianiem ich badaczom (ale też wielu innym zainteresowanym osobom).

Niestety, ze sprawozdania finansowego za 2018 roku nie byłem w stanie wyczytać, jaką część budżetu pochłania utrzymanie archiwum. Nawet wówczas, gdyby zlikwidować IPN - co jest m.in. postulatem wyborczym Lewicy i o czym mówił także wielokrotnie przewodniczący Platformy Obywatelskiej Grzegorz Schetyna - to część tych pieniędzy należałoby wydać na ochronę i udostępnianie akt.

Co jeszcze kupujemy za nasze 423 mln złotych?

Śledztwa i ekshumacje. Ktoś to musi robić

IPN ma także pion prokuratorski, który prowadzi (z roku na rok coraz mniejszą, ponieważ podejrzani umierają i sprawy w naturalny sposób wygasają) liczbę śledztw dotyczącą zbrodni komunistycznych i nazistowskich.

Pion prokuratorski jest drogi, ponieważ wynagrodzenia prokuratorów są wysokie i regulują je osobne, sztywne przepisy. Prokuratorzy w IPN nie mają też za dużo pracy. Nie jest wcale jasne, dlaczego tymi sprawami nie miałyby się zajmować zwykłe prokuratury rejonowe.

Instytut prowadzi również ekshumacje, próbując odnaleźć (i zidentyfikować dzięki badaniom DNA) ofiary zbrodni komunistycznych i nazistowskich. Sens tej działalności trudno zakwestionować. Ofiary totalitarnej władzy - chowane w tajemnicy w anonimowych grobach - zasługują na upamiętnienie i normalny pochówek. Zasługują na to także ich bliscy.

Znów: gdyby zlikwidować IPN, ktoś musiałby to robić, a państwo polskie - w ten czy inny sposób - musiałoby za to płacić, chociaż pewnie mogłoby to robić oszczędniej.

Polityka, propaganda i policja historyczna

Najważniejsza politycznie działalność IPN dotyczy jednak zupełnie czego innego: IPN zajmuje się dekomunizacją, w tym dekomunizacją ulic i pomników.

Wykonuje także polecenia rządzących dotyczące polityki historycznej, np. podejmując usilne próby zdyskredytowania publikacji naukowych, pokazujących, że Polacy nierzadko współpracowali z Niemcami przy Zagładzie Żydów.

IPN atakował rezultat największych przekrojowych badań w tej sprawie, wielką dwutomową publikację „Dalej jest noc”, powstałą w wyniku prac naukowców z Centrum Badań nad Zagładą w PAN. (OKO.press pisało o tej książce)

Prezes IPN zapowiadał „odpowiedź na tę książkę” w wywiadzie dla „Naszego Dziennika” w maju 2018 zatytułowanym „Sponsorzy antypolonizmu”. Zwróćmy uwagę: prezes IPN zapowiadał polemikę z wynikami badań grupy niezależnych naukowców, którym nie miał nic do zarzucenia, oprócz tego, że nie pasowały mu do wyobrażenia II wojny światowej.

Sprawy stosunków polsko–żydowskich są dla IPN priorytetowe: IPN ma mówić przede wszystkim o tych bohaterach, którzy Żydów ratowali w czasie wojny, zarówno w kraju, jak i za granicą. IPN promował więc np. w grudniu 2019 roku akcję wydawania przez konsula RP w Szwajcarii paszportów latynoamerykańskich. Otrzymało je 3262 polskich Żydów, których pewna część dzięki nim przeżyła wojnę. Ten interesujący, ale niewielki epizod został przez IPN nagłośniony w zupełnie nieproporcjonalny sposób.

Z drugiej strony - w tym samym czasie IPN nie zgodził się na upamiętnienie ofiar Zagłady w Szczecinie, ponieważ jego proponowana forma - tabliczki w bruku - nie mówiła wprost, iż w niemieckim wówczas Szczecinie Zagłady dokonali Niemcy.

IPN jest głównym narzędziem władzy we wdrażaniu polityki historycznej (o której pisaliśmy w OKO.press obszernie). Miliony złotych podatników idą na to, aby ją utrwalić - m.in. za pomocą gier, komiksów i audiobooków.

IPN otwiera swoje placówki za granicą - m.in. we Lwowie i w Londynie - oraz rozpoczął nawet wydawanie własnej serii klasycznych dzieł literatury, w tym cenzurowanej w czasach komunistycznych (chociaż na liście znalazło się także opowiadanie Olgi Tokarczuk o wprowadzeniu stanu wojennego).

Sam prezes IPN, dr Jarosław Szarek, ma dorobek składający się głównie z bogoojczyźnianych książeczek dla dzieci. Nigdy nie ukrywał swojego politycznego zaangażowania.

Oto jeden z ostatnich przykładów: w czasie protestów 3 grudnia 2019 roku w obronie zawieszonego w obowiązkach sędziego Pawła Juszczyszyna dr Szarek oburzył się na hasło „Cześć i chwała sędziom niezłomnym”, skandowane wówczas przez protestujących.

- mówił w TVP Info, przy okazji obrażając sędziów. Nawiązał bowiem do zbrodni sądowych z czasów stalinowskich, a więc sprzed siedemdziesięciu lat - uznając dzisiejszych sędziów za kontynuatorów dzieła zbrodniarzy.

Przypomnijmy: za to właśnie IPN dostanie w tym roku 423 mln zł z naszych podatków.