Odmienne stany świadomości Sejmu [SIEDLECKA]

Trybunał Przyłębskiej już dwukrotnie odraczał rozpatrzenie wniosku pierwszej prezes SN przeciwko ustawie o dostępie do informacji publicznej. Za pierwszym razem nie przyszli przedstawiciele Sejmu. Może miał z tym coś wspólnego fakt, że w sprawie zgodności z konstytucją jednego ze skarżonych przez prezes Manowską przepisów Sejm – w pismach podpisanych przez marszałkinię Elżbietę Witek – zajął dwa sprzeczne stanowiska?

W Trybunale leżą dwie sprawy o ten sam przepis ustawy o dostępie do informacji publicznej (u.d.i.p). Pierwsza to skarga konstytucyjna burmistrzyni miasta R. Obywatel K.G. wystąpił do niej, w trybie dostępu do informacji publicznej, o udostępnienie mu mapy cyfrowej „Kierunki rozwoju przestrzennego”. Burmistrzyni odmówiła, oceniając, że mapa jest chroniona prawem autorskim, więc nie podlega udostępnieniu w trybie u.d.i.p. Obywatel K.G. wystąpił do sądu o ukaranie burmistrzyni z art. 23 tej ustawy: „Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.

Sejm przeciw burmistrzyni

Burmistrzyni złożyła w marcu 2016 roku skargę konstytucyjną (SK 31/20), twierdząc, że art. 23 u.d.i.p. jest niezgodny z art. 2 konstytucji – zasadą określoności prawa, i z art. 42 ust. 1 – zasadą określoności przepisów prawa karnego („Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia”). Inaczej mówiąc, twierdzi, że przepis ten jest zbyt ogólnikowy i nie wiadomo, w jakiej sytuacji człowiek może być na jego podstawie ukarany.

Jest rzeczywiście „blankietowy”, ale nie w stopniu, który sprawia, że nie wiadomo, kogo i czego dotyczy. Definicja „informacji publicznej” jest zawarta w ustawie i doprecyzowana w orzecznictwie sądów. Podobnie krąg instytucji i podmiotów, które obowiązane są ją udostępniać (władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne): „wprowadzona do art. 23 u.d.i.p. konstrukcja przepisu blankietowego jawi się jako uzasadniona. Wszak mamy tu do czynienia z kryminalizacją i penalizacją w obszarze udostępniania informacji publicznej, który ulega dynamicznym przemianom, chociażby w związku z coraz silniejszym akcentowaniem prawa obywateli do pozyskiwania tego rodzaju informacji. Ponadto, co nawet istotniejsze, blankietowa konstrukcja art. 23 u.d.i.p. umożliwia uniknięcie jego nadmiernej kazuistyki” – czytamy w stanowisku Sejmu dla TK. Podpisana pod nim marszałkini Witek powołuje się na wyrok TK z 9 czerwca 2010 (sygn. akt SK 52/08), który dopuścił przepisy blankietowe w prawie karnym. A sprawa dotyczyła art. 231 kk, czyli przestępstwa nadużycia władzy przez funkcjonariusza.

Sejm za Manowską

W 2021 roku wniosek w sprawie ustawy o dostępie do informacji złożyła do TK pierwsza prezes SN Małgorzata Manowska. Jest w nim m.in. punkt o sprzeczności z art. 2 i 42 ust. 1 konstytucji przepisu pozwalającego ukarać za nieudostępnienie informacji publicznej. Złośliwi mówią, że jej skarga miała związek z oskarżeniem przez Sieć Obywatelską Watchdog Polska Tadeusza Rydzyka i osób kierujących jego fundacją o nieudzielenie informacji, jak wydał pieniądze z publicznych dotacji. Ale i sama prezes Manowska jako organ obowiązany do udzielania informacji publicznej korzysta z rozmaitych kruczków, by jej nie udzielać. Najpopularniejszy pretekst odmów używany przez wszystkie instytucje: uznanie, że wniosek dotyczy „informacji przetworzonej”, gdzie trzeba wykazać, że jest interes publiczny w tym, by pytający tę informację otrzymał, i gdzie trzeba za jej „przetworzenie” zapłacić.

Sejm przysłał do Trybunału stanowisko. Tym razem marszałkini Witek uznała przepis 23 u.d.i.p. za sprzeczny z konstytucyjną zasadą określoności prawa – art. 2 i 24 ust. 1 konstytucji. Przedstawiła wywód podobny co w sprawie skargi burmistrzyni, z tym że doszła do przeciwnego wniosku. Pojęcie „władz publicznych” czy „informacji publicznej”, które rok wcześniej rozumiała, teraz uznała za zbyt enigmatyczne. A „blankietowość” przestała być zaletą: „brzmienie art. 23 u.d.i.p. nie umożliwia jego adresatowi zrekonstruowania zasadniczych znamion czynu zabronionego i rozpoznania, jakie zachowania będą podlegać karze. (…) Daje to podstawę dla sformułowania wniosku, że art. 23 u.d.i.p. jest niezgodny z art. 42 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji oraz z art. 7 ust. 1 KPCz.” – czytamy w stanowisku Sejmu dla Trybunału.

Trybunał Przyłębskiej lubi utajniać

No i co z tym zrobić? Nie ma (na razie?) „maila Dworczyka” na ten temat, więc nie wiemy, czy rząd coś w tej sprawie z „Panią Julią P.” ustalał. Teoretycznie Sejm mógłby zmienić stanowisko w sprawie skargi burmistrzyni, ale to by postawiło w fatalnym świetle marszałkinię Witek.

Że nie jest zwolenniczką transparentności władzy i dostępu do informacji, widać także po tym, że panowanie w Trybunale zaczęła od zakazu filmowania i nagrywania rozpraw i sama często-gęsto odmawia wnioskom o udostępnienie informacji. Orzeka też sędziowie i dublerzy, którzy także swoje oświadczenia w tym roku utajnili: Bartłomiej Sochański, Michał Warciński, Justyn Piskorski oraz Jarosław Wyrembak. Sprawozdawczynią była Krystyna Pawłowicz, która również utajniła swoje oświadczenie majątkowe, ale się wyłączyła.

Na razie skarga konstytucyjna burmistrzyni, wniesiona – jak wynika ze stempla kancelarii TK – 23 marca 2016 roku (sygnaturę dostała dopiero w 2020 roku), leży nietknięta. A sprawa z wniosku pierwszej prezes SN dwukrotnie była odraczana. Metoda na nicnierobienie się sprawdza. Tym bardziej, że obywatele mogą się tylko cieszyć, że Trybunał nie odbiera im kolejnego prawa – jak zrobił to z prawem do bezstronnego i ustanowionego ustawą sądu, ogłaszając sprzeczność z konstytucją dotyczących tego przepisów unijnych, w tym Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Ewa Siedlecka jest publicystką „Polityki”. Ten tekst ukazał się na jej Blogu Konserwatywnym