Operacja zwłoki, czyli wszystko jest pod kontrolą Putina [GOWORIT MOSKWA]

Wojna w Ukrainie trwa jakby nigdy nic – zdaje się, że życzeniem Trumpa, by skończyć ją w dwa tygodnie, Putin się nie przejmował. Ukraina jest atakowana od kilku dni falami dronów i pocisków. Ataki te nazywane są „największymi od początku wojny". Ale, jak zauważają trzeźwi obserwatorzy, każdy ostatni atak jest „największy” – brutalność poprzednich już została oswojona. Ukraina jest do tego przyzwyczajona. Prezydent Zełenski ostrzegł więc w ostatnim wieczornym przemówieniu, by tym razem nie lekceważyć alarmów i schodzić do schronów.

To, co tę fazę wojny różny od poprzednich, to nie tylko fakt, że Putin atakuje w czasie rozmów pokojowych. Ale też skala odpowiedzi Ukrainy. Od 20 maja dzień w dzień także Rosja jest atakowana dronami. Co chwila coś wybucha lub się pali – setki kilometrów od linii frontu. Rozwalane są sieci transportowe. Ofiarami sabotażu stają się zakłady przemysłowe. Na terenach okupowanych przez Rosję co raz nie ma prądu. Znowu zaatakowany został most krymski. A operacja „Pawutyna” (Pajeczyna) zniszczyła znaczącą część rosyjskiego lotnictwa daleko za linią frontu. Ze zdjęć satelitarnych wynika, że były to samoloty przygotowane do ataku – a było to dzień przed rozmowami w Stambule 2 czerwca.

Na zdjęciu u góry – mapka ataków na Rosję pokazana w telewizji 8 czerwca. To nowość. Do tej pory skutki wojny w Rosji nie były pokazywane na mapie, chyba że na mapie samego pogranicza (mam taki screen z 11 marca). Przeważała opowieść o osobnych zdarzeniach ilustrowanych ruinami. Ta mapka była krótką migawką i musiałam się dobrze naklikać, by ją złapać. Następnie propaganda pokazała zrujnowaną podmoskiewską „daczę” – efekt jednego z nalotów:

Ukochana katastrofa Putina

Ataków na Rosję propaganda nie mogła już zignorować. Ale zrobiła to wybiórczo. O „Pawutynie” i lotniczej klęsce Rosji napomyka półsłówkami. O tym, że taki atak miał miejsce i był bolesny, wnosimy tylko po tym, że relacje z ataku na Ukrainę opisywane są słowami „Rosja uderzyła głęboko za linią frontu”.

Putin ogłosił, że o wysadzeniu mostu nad pociągiem zadecydowały „najwyższe czynniki w Kijowie”. Przez tydzień propaganda zasypywała widza obrazkami z miejsca katastrofy, rozmowami z rannymi, wspomnieniami o tych, którzy zginęli.

Byłoby to zrozumiałe – bo to okropna katastrofa – gdyby nie fakt, że w Rosji katastrofy i wypadki drogowe z ofiarami śmiertelnymi są częste i przedstawiana jako „zdarzenia lokalne”. I gdyby w mijającym tygodniu nie wysadzono na terenach przyfrontowych czterech innych torów i gdyby nie doszło tam do kilku wypadków kolejowych. I gdyby maszyniści rosyjskich pociągów w telewizyjnych „reportażach o swojej pracy” nie napomykali, że są obecnie szkoleni z awaryjnego hamowania i reagowania na różne nieprzewidziane sytuacje – gdyż obecnie rzeczywistość rosyjskich kolei jest nieprzewidywalna.

Putin ogłosił, że Ukraina jest krajem terrorystycznym i tylko najwyższym wysiłkiem woli nie zrywa z nią całkiem rozmów, ale na pewno z Zełenskim się nie spotka. Poza tym – to nie Putina wina, że Ukraina nie chce pokoju, który Rosja oferuje po przyjęciu kapitulacji.

Musi zastanawiać, że Ukraińcy w sprawie katastrofy pod Briańskiem nie powiedzieli, że im „przykro, ale jest wojna, której nie wywołali, a linie kolejowe służą zaopatrzeniu frontu”. Powiedzieli natomiast, że w tym akurat przypadku to nie oni, ale nie można wykluczyć udziału Putina. „To nie pierwszy raz, kiedy Rosja wykorzystuje ataki »fałszywej flagi« – zauważyli ukraińscy komentatorzy. Putin już w przeszłości inspirował zamachy terrorystyczne, by umocnić swoją władzę.

W każdym razie katastrofą pod Briańskiem – a nie Pawutyną – propaganda Kremla usiłuje uzasadnić praktyczne zerwanie rozmów „pokojowych”. Obecne nocne ataki na Ukrainę mają być uzasadnionym odwetem.

Jednak – ze względu na to, jak dobrze propaganda do nich się szykowała, nie da się wykluczyć, że ataki były celem pierwotnym. Ukraina miała zostać zaatakowana po odrzuceniu „planu pokojowego Moskwy” ze Stambułu. Ale atak nie zaskoczył świata miażdżącą skalą, ze względu na skutki Pawutyny….

Operacja „zwłoki”

Z opowieści o katastrofie kolejowej propaganda płynnie przerzuciła się w opowieść o zwłokach poległych. Ta bijąca rekord makabry nawet jak na propagandę Kremla opowieść też jest aż za dobrze przygotowana, by był to tylko zwykły „news” z wojny. Po prostu było tu tak, jak w przypadku katastrofy pod Brańskiem, gdzie do akcji na miejscu, w szpitalach lokalnych i w Moskwie i do rozmów z rodzinami ofiar rzucono całe siły propagandy

O co chodzi? Wedle propagandy Rosja chciała wykonać porozumienie ze Stambułu 2 czerwca o wymianie jeńców i ciał poległych. W związku z tym przywiozła do punktu wymiany ciężarówki i wagony towarowe z sześcioma tysiącami ciał poległych Ukraińców. Ale Ukraina ich nie chce odebrać.

Ukraińcy (czego propaganda Kremla nie powie) odpowiadają, że nie tak się umawiali. Nie oddadzą rosyjskich jeńców za ciała w workach, które mogą nie być ciałami ukraińskich żołnierzy (propaganda Kremla podaje zresztą bezwstydnie, że polegli zostali zidentyfikowani „na podstawie ich mundurów, na podstawie obszaru, w którym zostali znalezieni”). Ukrainie zależy na swoich –są ostrożni, bo w poprzedniej wymianie Rosjanie jako jeńców ukraińskich zamiast żołnierzy sprezentowali im przestępców z ukraińskimi paszportami z rosyjskich więzień.

Negocjowanie wymian to stały element tek wojny – tu jednak stało się ono spektaklem.

Propaganda kremlowska trzeci dzień pokazuje ciężarówki-chłodnie stojące „w miejscu wymiany”. Ciekawska kamera zagląda do środka, a tam w rzędach piętrzą się białe worki wielkości człowieka, dymiące mroźnym powietrzem na upale.

Do tego dochodzą telewizyjne reportaże „z frontu” pokazujące, jak do innych, bo brązowych worków, pakuje się ciała zabitych. To też mają być Ukraińcy.

O stratach rosyjskich odbiorca propagandy dowie się tylko mimochodem – np. w niesłychanym reportażu o postępach rosyjskich pod Charkowem.

Bo jest to – wbrew zapowiedzi – reportaż o ogromnych podziemnych umocnieniach, z których wojsko wyrusza na akcje. To gmatwanina korytarzy wyrytych cztery metry pod ziemią. Do tego wejścia do korytarzy są zamaskowane i dodatkowo zabezpieczone minami-pułapkami. Bowiem nawet tu wojsko Putina nie jest bezpieczne. Ale jest bardzie bezpieczne niż bez podziemnych korytarzy – mówi dowódca. I pokazuje z dumą tablicę z nazwiskami poległych. „Tylko osiemnastu” na cały podziemny kompleks.

To był plan czy tylko odwet?

Interpretacja tych obrazów nie jest łatwa.

• Może być tak, że Putin szukał pretekstu do zerwania rozmów z Ukrainą, bo Trumpa się już nie boi, a nie jest w stanie zatrzymać wojny ze względu na sytuację wewnętrzną. Jeszcze przed rokowaniami w Stambule przedstawiciele Putina niepokojąco zgodnym chórem ostrzegali, że „Rosja jest gotowa kontynuować i eskalować działania militarne na Ukrainie tak długo, jak będzie to konieczne”. Rzecznik Putina jeszcze przed katastrofą kolejową pod Briańskiem opowiadał, że „chuligaństwo z użyciem dronów” nie jest w Rosji dozwolone i że ”będzie na to odpowiedź”.

Sam Putin powtarza, że Zełenski nie chce pokoju, bo wtedy utraci władzę – i rzeczywiście to powtarzane w kółko w propagandzie zdanie może być sygnałem dla aparatu, że albo wojna, albo utrata władzy.

• Ale nie da się wykluczyć, że Putin chce kontynuować spektakl z negocjacjami, tylko teraz sprytnie zmienił ich temat: nie chodzi o pokój albo o spotkanie z Zełenskim, ale o debatę nad tym, czy z „terrorystą” można rozmawiać .

Jakby zabawnie to nie brzmiało, taka taktyka okazać się może skuteczna – rozmowy o rozmawianiu zdemobilizują pomoc dla Ukrainy. W dużym wywiadzie dla TASS wiceminister spraw zagranicznych Riabkow powiedział dziś, że wojna będzie trwała, póki „NATO się nie cofnie”. Nie jest jasne, czy chodzi o ofertę dla Ukrainy, czy o opuszczenie krajów przyjętych do NATO w 1999 r.

• Może jednak być tak, że skala ukraińskiej odpowiedzi zmienia tę wojnę. Tego nie było w planach. I teraz, po 1200 dniach wojny, Putin ratuje sytuację opowieściami , że na ataki na Rosję odpowie krwawo (stąd rosyjskie groźby, bluzgi Dmitrija Miedwiediewa i ataki rakietowo-dronowe).
• Przede wszystkim musi jednak oswoić poddanych z nową sytuacją. Rzeczywiście propaganda stosuje teraz technikę „kanapkowania”. Między stare treści („należy usunąć pierwotne powody konfliktu”, „operacja specjalna jest kontynuowana”, „Rosja upomina się o prawa osób rosyjskojęzycznych w Ukrainie”) wkładane są elementy nowe, a by łatwiej się było do nich przyzwyczaić. Te nowe elementy to właśnie naloty dronowe na Rosję, katastrofy, pożary, niepewność, czy pociąg bezpiecznie dojedzie na miejsce...

Mistrzostwem tej techniki wykazał się w zeszłym tygodniu sam Putin. Na codziennym, nudnym posiedzeniu w „sprawach gospodarskich Rosji” (które w propagandzie służą za dowód, że „nic się nie dzieje i wszystko jest pod kontrolą, można się rozejść”), powiedział: „Proces opracowywania ram regulacyjnych dotyczących wykorzystania dronów jest powolny”.

Tak oto przywódca państwa i wódz naczelny mimochodem bąknął, że „setki dronów” nad Rosją to codzienność.

Gdyby jednak ktoś się do tego przyzwyczaja zbyt wolno, dostanie przez łeb obrazkiem katastrofy kolejowej pociągu, w którym jechali „tacy jak my”, albo ciężarówek pełnych ciał – i przestanie myśleć.

Współpraca Krystyna Garbicz

***

Od początku pełnoskalowej napaści Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku śledzimy, co mówi na ten temat rosyjska propaganda. Jakich chwytów używa, jakich argumentów? Co wyczytać można między wierszami?

UWAGA, niektóre z linków wklejanych do tekstu mogą być dostępne tylko przy włączonym VPN.

Cały nasz cykl GOWORIT MOSKWA znajdziecie pod tym linkiem.