Patryk Jaki zarzuca Amerykanom, że pomogli zainstalować w Polsce komunizm. Wyjaśniamy, jak było

Dr Patryk Jaki, europoseł PiS, odpowiedział na Twitterze na wpis amerykańskiego sekretarza stanu Anthony’ego Blinkena, wyrażającego zaniepokojenie uchwalonymi przez PiS ustawami - tzw. „lex TVN”, według Amerykanów „poważnie osłabiających wolność mediów”, oraz zmianami w prawie, która poważnie utrudniają reprywatyzację tzw. mienia pożydowskiego (pisaliśmy o tym m.in. tutaj, w tym drugim wypadku „za” głosowała także część opozycji).

W odpowiedzi Jaki napisał:

„Kto zdecydował, że władze komunistyczne zostały zainstalowane w Polsce? Czy pamięta pan nagrodę, którą Polska otrzymała za bycie najwierniejszym sprzymierzeńcem USA i Anglii? Pamiętacie, kto prosił USA o pomoc w Holocauście (sic!), kiedy mogliście naprawdę pomóc?”.

Z jego językowej nieudolności śmiało się już pół polskiego internetu. Błąd szybko poprawił. W dostępnej obecnie na TT wersji zamiast "for help with the Holocaust" napisał poprawnie "to help stop the Holocaust".

Naprawdę jednak politykowi PiS chodziło zapewne o prośby kierowane przez polskie władze na uchodźstwie w Londynie w czasie wojny, które zwracały się do Zachodu i światowej opinii publicznej o powstrzymanie Zagłady Żydów.

Sprawa nie jest wcale jednoznaczna, bowiem rząd RP w Londynie prowadził swoją politykę wobec Zagłady, wstrzymując kluczowe informacje w kluczowych momentach - pisał o tym historyk, dr hab. Adam Puławski, który m.in. za te prace został zmuszony do odejścia z IPN. Wywiad z dr. hab. Puławskim na ten temat można przeczytać tutaj:

Dr Jaki sugerował także niedwuznacznie, iż Amerykanie zdecydowali o „zainstalowaniu w Polsce władz komunistycznych”. Miał rację?

Zdrada w Jałcie

Dr Jaki nawiązał w tym do jednego z najbardziej popularnych w polskiej prawicowej (przede wszystkim prawicowej, ale nie tylko) mitologii historycznej przekonania, że Zachód „zdradził” Polskę w czasie wojny, oddając ją pod rządy Stalina i „dobijając targu” w czasie konferencji w Jałcie w lutym 1945 roku.

Współgra to z przekonaniem, że Polska - zawsze wierna, cierpiąca i lojalna - była zdradzana przez swoich zachodnich sojuszników, w tym Stany Zjednoczone.

W 2016 roku bliski dzisiejszej władzy historyk, prof. Andrzej Nowak opublikował nawet obszerną książkę „Pierwsza zdrada Zachodu”, w której dowodził, że Zachód próbował oddać Polskę Sowietom już w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku. Za książkę prof. Nowak dostał Nagrodę im. Kazimierza Moczarskiego. W tej optyce Jałta była kolejnym w długim szeregu zdrad.

- mówił w wywiadzie dla „Gazety Wyborczej” w 2016 roku prof. Nowak.

Pogląd o „zdradzie Zachodu” popularny był także wśród szerokich kręgów antykomunistycznej inteligencji w PRL.

- pisał w 1998 prof. Bronisław Geremek, b. minister spraw zagranicznych III RP, jeden z przywódców Unii Demokratycznej, a potem Unii Wolności, i zarazem jedna z kluczowych postaci polskiej polityki lat 90.

Co ustalono w Jałcie w 1945 roku

Formalnie podczas konferencji jałtańskiej przywódcy trzech zwycięskich mocarstw - Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR - ustalili, że powojenna Polska ma być państwem niepodległym i demokratycznym, z rządem akceptowanym przez wszystkie mocarstwa (rząd RP w Londynie nie był wówczas uznawany przez ZSRR).

Faktycznie jednak zgodziły się na pozostanie Europy Wschodniej w strefie wpływów ZSRR. Była to kontynuacja wcześniejszych ustaleń podejmowanych w gronie przywódców wielkich mocarstw. Wcześniej już zachodnie mocarstwa zgodziły się na przesunięcie granic Polski - w tym utratę przez nasz kraj kresów wschodnich - i rekompensatę w postaci dawnych terytoriów niemieckich na zachodzie.

Postanowiono powołać rząd tymczasowy, który będzie składał się zarówno z przedstawicieli stronnictw tworzących władze na uchodźstwie, jak i popieranych przez ZSRR komunistów oraz ich sojuszników. Efektem było m.in. wycofanie przez mocarstwa zachodnie poparcia dla władz w Londynie, co większość emigracji polskiej odebrała jako zdradę.

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej powstał w czerwcu 1945 roku: wicepremierem został polityk emigracyjnego PSL Stanisław Mikołajczyk, ale komuniści i ich sojusznicy mieli w nim zdecydowaną przewagę. Równocześnie w kraju trwały represje wymierzone w przedstawicieli władz na uchodźstwie i działaczy antykomunistycznych.

Amerykanie: Stalin i tak wygrał

Z perspektywy wielu Polaków była to zdrada. Z perspektywy Zachodu było to najlepsze, co można było wynegocjować - Stalin i tak okupował już całą Europę Wschodnią i wyzwolenie jej wymagałoby III wojny światowej.

W monumentalnej książce „Powojnie” (wyd. 2005) amerykański historyk Tony Judt pisał (zacytujmy go dłużej):

„Na tych porozumieniach wyraźnie skorzystał Stalin, ale ponieważ Armia Czerwona odgrywała zdecydowanie najważniejszą rolę w walce z Hitlerem, było to zrozumiałe. Z tego samego powodu,

W porozumieniu tym, spisanym pośpiesznie przez Churchilla i podanym przez stół Stalinowi, który «wziął swój ołówek kopiowy i odhaczył je zamaszyście», Wielka Brytania i ZSRR zgadzały się sprawować kontrolę nad powojenną Jugosławią i Węgrami w stosunku 50 do 50, Rumunia miała znajdować się pod kontrolą radziecką w 90 procentach, a Bułgaria w 75 procentach, Grecja natomiast miała być w 90 procentach «brytyjska»”.

Według Judta Amerykanie i Brytyjczycy musieli pogodzić się z żądaniami Stalina, a oczekiwanie od niego ustępstw było nierealistyczne. Pisał:

„(…) Słowo «Jałta» weszło do leksykonu polityki środkowoeuropejskiej jako synonim zdrady Zachodu, miejsce, w którym zachodni alianci sprzedali Polskę i pozostałe małe państwa położone między Rosją i Niemcami. Ale Jałta w rzeczywistości miała niewielkie znaczenie. (…)

W Jałcie nie zadecydowano o niczym, czego nie uzgodniono wcześniej w Teheranie czy gdzieś indziej. O konferencji jałtańskiej można w najlepszym razie powiedzieć tyle, że stanowi dobitny przykład nieporozumień, w wyniku których zwłaszcza Roosevelt padł ofiarą własnych złudzeń.

Jedyną nadzieją dla Polaków i pozostałych narodów Europy Wschodniej było to, że Stalin za dobrą wolę Zachodu odwdzięczy się im szlachetnością. Ale dobrą wolę zachodnich aliantów miał, tak czy owak, i długo po pokonaniu Hitlera, to oni zabiegali o jego współpracę, a nie na odwrót”.

O co chodzi Jakiemu?

Dr Patryk Jaki przypomniał więc amerykańskiemu sekretarzowi stanu Jałtę - pisząc (chociaż nie wprost), że Amerykanie zgodzili się na „zainstalowanie” władz komunistycznych w Polsce. To nieprawda: te władze już w Warszawie były.

Przypominanie tego dziś Amerykanom - ujmującym się za wolnymi mediami (a przy okazji własnymi inwestycjami) w Polsce - jest oczywiście obelgą. Jaki mówi bowiem naprawdę naszym sojusznikom „zdradziliście nas kiedyś, nie macie prawa mieć do nas pretensji”.

Trudno to odczytywać inaczej niż jako wyraz rosnącej niechęci do USA w obozie władzy.