PiS dobrze wie, że Unia chce zamrażać środki dla Polski. Ale Trzaskowski sam się wystawił na prawicowy hejt

Wypowiedź Rafała Trzaskowskiego, kandydata PO na prezydenta Warszawy, padła w bardzo gorącym momencie konfliktu na linii Warszawa-Bruksela. Komisja Europejska uważa, że tzw. reformy sądowe PiS łamią unijną zasadę praworządności. W przyszłym tygodniu odbędzie wysłuchanie w radzie ds. ogólnych UE, to kolejny krok w procedurze przeciw państwu łamiącemu wartości UE przewidzianej art. 7 Traktatu o UE.

Na kolejne rozmowy ostatniej szansy przyjechał w poniedziałek do Warszawy wiceprzewodniczący Komisji Timmermans. Wyjechał z niczym, PiS chce iść na konfrontację z Komisją.

Nieskuteczność środków politycznej perswazji, nie tylko wobec Polski, ale także i Węgier, doprowadziły do tego, że Komisja zamierza wpisać do nowego budżetu na lata 2021-2027 mechanizm wiążący wypłatę przyznanych funduszy ze spełnieniem kryteriów praworządności. I to właśnie do tego projektu odniósł się w swojej wypowiedzi Trzaskowski.

Rzeczywiście, nowy mechanizm - jeśli zostanie zatwierdzony - będzie pozwalał na "mrożenie" (wstrzymywanie) wypłaty środków unijnych w przypadku łamania zasady praworządności. Na razie rozporządzenie jest na etapie projektu zaproponowanego przez Komisję Europejską.

Głosowanie najwcześniej późną jesienią, a wejście w życie planowane jest na 2021 rok. Żeby rozporządzenie weszło w życie, musi je najpierw przegłosować Rada Europejska (szefowie rządów państw członkowskich, większością kwalifikowaną) i Parlament Europejski (zwykłą większością). Wcześniej żadne fundusze europejskie dla Polski nie będą zamrożone.

Prawdą więc jest, że Komisja chce móc mrozić fundusze, ale fałszem, że uzależnia ich odmrożenie od dojścia PO do władzy.

Jeśli PO po dojściu do władzy w 2019 roku cofnie tzw. reformę sądownictwa i zakończy spór z Brukselą o praworządność, to nie będzie potrzeby mrożenia funduszy. Ale wybory parlamentarne mamy w 2019, a środku z nowego budżetu pojawią się dopiero w 2021.

Minister Szymański: znamy ten projekt od 6 tygodni

Nic dziwnego, że politycy PiS wyczuli okazję, by zaatakować PO swoim stałym już zarzutem spiskowania z zagranicą przeciw "polskim interesom". Media sprzyjające PiS ogłosiły "sojusz totalnej opozycji z Brukselą", którego celem jest odsunięcie PiS od władzy.

Ten atak jest kontynuowany, mimo że PiS doskonale wie o co naprawdę chodzi – mechanizm był przecież przedmiotem dyskusji podczas rady ds. ogólnych 2 maja 2018, w której uczestniczył wiceminister spraw zagranicznych Konrad Szymański.

Jak minister Szymański powiedział we wtorek, 19 czerwca:

Szymański przytacza wątpliwości, które zgłaszają do tego projektu nie tylko przedstawiciele Polski: "Kto będzie to mierzył i jakimi kryteriami? Nie ma kryteriów, są tylko mgliste zapisy, że jest to ważne, a że jest ważne, to my to wiemy".

Czy cięcia budżetowe to wina PiS?

W dalszej części swojej wypowiedzi Trzaskowski mówi też o "olbrzymich cięciach" funduszy dla Polski, spowodowanymi " nieodpowiedzialną polityką, głupotą i zacietrzewieniem PiS".

Tymczasem jak pisało OKO.press, na razie znamy tylko wstępny projekt podziału nowego budżetu – przed nami co najmniej rok negocjacji, a te są wynikiem negocjacji między państwami członkowskimi, i wiele może się zmienić.

Nie da się więc jednoznacznie powiedzieć, że przyszły budżet to wynik „koszmarnego rządu PiS” (jak twierdzi europosłanka PO Róża Thun), ani że „budżet nie ma nic wspólnego z praworządnością” (jak europoseł PiS Ryszard Czarnecki).

Negocjacje budżetowe UE to bardzo skomplikowany i delikatny mechanizm, który tworzą nie tylko poszczególne unijne instytucje, ale też wpływy krajów członkowskich, grup pracodawców i pracowników, oraz lobbystów. Ostateczny budżet będzie zależał od tego, na ile Polska będzie potrafiła się w tym mechanizmie odnaleźć i poprawić swoją pozycję negocjacyjną, znacząco osłabioną przez konflikt rządu PiS z Brukselą.

Komisja Europejska: mechanizmy kontroli są skuteczne przy niezależnych sądach

Sam projekt rozporządzenia został zapoczątkowany przez unijną komisarz ds. sprawiedliwości, Czeszkę Verę Jourovą, która powiedziała w wywiadzie dla niemieckiego "Der Spiegel": "Kto nie zamierza szanować ani prawa, ani naszego demokratycznego stylu życia, ten nie powinien żyć w Europie".

Oto jak Komisja w projekcie tłumaczy potrzebę powiązania funduszy z praworządnością: "Poszanowanie podstawowych wartości musi być zapewnione we wszystkich działaniach Unii. To dotyczy również budżetu, gdzie podstawowe wartości są warunkiem niezbędnym do rozsądnego zarządzania finansowego i efektywności funduszy UE. Praworządność jest ważna nie tylko dla obywateli UE, ale także dla biznesu, innowacji i inwestycji. (...)

Różne konstytucje i systemy prawne krajów członkowskich z zasady zapewniają poszanowanie praworządności, i są wyposażone w zabezpieczenia chroniące obywateli przed zagrożeniem praworządności. Pomimo tego, ostatnie wydarzenie pokazały ogólne słabości w narodowych mechanizmach kontroli i równowagi (...).

Biorąc pod uwagę związek pomiędzy praworządnością, a wzajemnym zaufaniem i solidarnością finansową pomiędzy krajami członkowskimi, oraz to, że mechanizmy kontroli nie mogą być skuteczne, jeśli zabraknie zastosowania odpowiednich środków prawnych i administracyjnych, istniejące zobowiązania krajów członkowskich muszą być uzupełnione o mechanizm zobowiązujący do poszanowania praworządności".

Projekt Komisji odnosi się też bezpośrednio do wymiaru sprawiedliwości: "Ciała sądownicze muszą działać w sposób niezależny i obiektywny. (...) Te podstawowe warunki są minimalną gwarancją przeciwko niezgodnym z prawem i arbitralnym decyzjom instytucji publicznych, które mogłyby zaszkodzić finansowym interesom UE. (...) Niezależność sądownictwa zakłada, że dane instytucje mogą wykonywać swoje funkcje (...) bez presji innej instytucji oraz bez przyjmowania rozkazów albo instrukcji z innych źródeł, bez zewnętrznych interwencji albo presji".

Jak miałby funkcjonować mechanizm powiązania budżetu z praworządnością?

Wg. propozycji Komisji, podstawą do zamrożenia środków unijnych miałby być wniosek Komisji, który następnie musi akceptować Rada Europejska. Parlament Europejski miałby być włączony "we wszystkie etapy".

• Po wskazaniu "ogólnej niedoskonałości" mechanizmu kontroli w którymś z krajów członkowskich, Komisja miałaby dokonać "analizy jakościowej. Analiza miałaby być oparta na informacjach ze wszystkich możliwych źródeł, w tym wyroków Trybunału Sprawiedliwości UE, konkluzji i rekomendacji organizacji międzynarodowych, takich jak Rada Europy i ogólnoeuropejskie stowarzyszenia sędziowskie.
• Następnie po analizie Komisja ustalałaby odpowiednie środki zaradcze, wśród nich zawieszenie wypłat środków unijnych, obcięcie wypłat oraz zakaz nowych zobowiązań finansowych w stosunku do danego kraju członkowskiego.
• Prawo do cofnięcia środków zaradczych miałaby Rada Europejska, jeśli "sytuacja, która doprowadziła do ich wprowadzenia została naprawiona".

Z projektu rozporządzenia jasno wynika, że szczegóły tego, jak miałoby wyglądać takie zawieszenie funduszy są do dopracowania – i to w dość odległej przyszłości.

Grzegorz Schetyna, lider PO, wypowiedział się w tej sprawie znacznie delikatniej niż Trzaskowski. W wywiadzie dla "Rzeczpospolitej" powiedział: "[Jeśli chodzi o budżet UE] niczego bym nie przesądzał. Jeżeli kwalifikowana większość będzie decydować o zamrożeniu unijnych środków dla Polski, to tylko zwycięstwo u nas sił prodemokratycznych, proeuropejskich i praworządnych, może odmrozić pieniądze zablokowane przez antydemokratyczną i antyeuropejską politykę PiS. To będzie realne starcie. Europa nie zapomina."