Prawnicy pytają Komisję Wenecką, dlaczego dalej zasiada w niej dubler Mariusz Muszyński

Prawnicy z inicjatywy The Good Lobby Profs* pytają przewodniczącego Komisji Weneckiej Rady Europy Gianniego Buquicchio, dlaczego w Komisji nadal zasiada Mariusz Muszyński, wybrany przez PiS do TK sędzia "dubler". W datowanym na 29 września 2021 liście apelują, żeby Komisja Wenecka usunęła ze strony internetowej informacje, że Muszyński jest wiceprezesem polskiego Trybunału Konstytucyjnego. Powołują się przy tym na orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Europejski Trybunał Praw Człowieka, najważniejszy organ sądowy Rady Europy, w maju w sprawie Xero Flor p. Polsce orzekł, że TK wydając orzeczenia w składzie z "dublerami" naruszył prawo do sądu skarżących w tej sprawie.

Komisja Wenecka, a właściwie Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo, jest organem doradczym Rady Europy. Składa się z niezależnych ekspertów w dziedzinie prawa konstytucyjnego i międzynarodowego, sędziów sądów najwyższych i trybunałów konstytucyjnych państw członkowskich, członków parlamentów narodowych oraz urzędników służby cywilnej.

Zajmuje się między innymi opiniowaniem projektów aktów normatywnych i ustaw wydawanych w państwach Rady Europy. W ostatnich latach wydała druzgocące opinie wobec ustawy kagańcowej i zmienionych w 2017 roku "ustaw sądowniczych" o Sądzie Najwyższym, Krajowej Radzie Sądownictwa i prawa o prokuraturze.

Zgodnie ze statutem Komisji Weneckiej, jej członków powołują bezpośrednio państwa członkowskie Rady Europy, w przypadku Muszyńskiego, wskazał go rząd PiS. Przewodniczący Komisji tłumaczył dwa lata temu, że choć podziela zastrzeżenia co do Muszyńskiego, to "nie istnieje żadna procedura, która mogłaby zostać użyta, aby Komisja wyłączyła lub zawiesiła swoich członków”.

Jednak autorzy listu wskazują, że ostatnie wyroki ETPCz tworzą nową sytuację prawną i dają podstawę prawną, by wykluczyć Muszyńskiego.

Kolejny list do Komisji Weneckiej w związku z Muszyńskim

Prawnicy pisali już do Komisji Weneckiej w sprawie Mariusza Muszyńskiego w lipcu 2018 roku, po tym, kiedy w grudniu 2017 roku Komisja Europejska bezprecedensowo uruchomiła wobec Polski procedurę z Artykułu 7 Traktatu o UE w związku ryzykiem występowania w Polsce systemowego zagrożenia dla praworządności.

Wskazywali wówczas, że sprzeczne ze statutem Komisji Weneckiej jest zasiadanie w niej przez Marcina Warchoła (w latach 2015-18 podsekretarz od 2019 roku sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, Pełnomocnik Rządu ds. praw człowieka) i Mariusza Muszyńskiego, którzy biorą udział w destrukcji państwa prawa w Polsce.

Niestety, jak piszą w liście z 29 września 2021 roku, Komisja Wenecka nie zareagowała na ich apele.

Po wyrokach ETPCz

W liście z 29 września pytają, czy Komisja Wenecka wyciągnie wnioski z wyroku ETPCz z 7 maja 2021 roku w sprawie Xero Flor przeciwko Polsce. Wyrok jest prawomocny. Trybunał orzekł w nim, że naruszenia procedury wyboru trzech "dublerów" do TK, w tym Mariusza Muszyńskiego, są tak poważne, że pozbawiają ten wybór legitymacji i podważają samo sedno prawa do "sądu ustanowionego ustawą".

Wskazują też na wyrok ETPCz z 22 lipca 2021 roku w sprawie Reczkowicz przeciwko Polsce, w którym strasburski Trybunał wypowiedział się o serii decyzji "Trybunału Konstytucyjnego" w Polsce. Trybunał wielokrotnie podnosił w tym wyroku, że wadliwie powołany do TK pan Muszyński brał udział w wydawaniu wadliwych orzeczeń TK. ETPCz podkreślił w akapicie 263 wyroku Reczkowicz przeciwko Polsce:

"Ogólny kontekst działania Trybunału Konstytucyjnego od końca 2015 roku i jego działania zmierzające do podważenia uchwały Sądu Najwyższego, która stwierdzała, że jawnym naruszeniem krajowego i międzynarodowego prawa jest wadliwa procedura powoływania sędziów z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa. Te działania zaczęły się od bezprecedensowej decyzji TK z 28 stycznia 2020 roku, zawieszającej jurysdykcję Sądu Najwyższego. Europejski Trybunał Praw Człowieka uważa, że tego rodzaju wtrącanie się w działanie organu sądowego, mające na celu uniemożliwienie pełnienia przezeń funkcji orzeczniczej i stosowania oraz interpretowania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i innych międzynarodowych traktatów, musi być określone jako afront wobec praworządności i niezależności sądownictwa."

O wyroku ETPCz w sprawie Reczkowicz przeciwko Polsce szerzej pisał w OKO.press dr Marcin Szwed z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka:

Czy Komisja Wenecka wyciągnie konsekwencje?

W związku z tym, że Mariusz Muszyński

• został wadliwie powołany do polskiego TK,
• a także udział w wydaniu orzeczenia U 2/20 dotyczącego uchwały SN, które ETPCz ocenił jako "afront wobec praworządności",

prawnicy z The Good Lobby Profs pytają, jakie konsekwencje wyciągnie Komisja Wenecka.

Zwracają uwagę, że polskie władze delegowały Mariusza Muszyńskiego do Komisji Weneckiej jako sędziego i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego. Zauważają, ze wyroki ETPCz w sprawach Xero Flor i Reczkowicz dowodzą, że Mariusz Muszyński nie spełnia kryteriów, żeby w Komisji Weneckiej zasiadać.

Dlatego pytają, "czy a jeśli tak, jakie kroki zostały podjęte (lub będą podjęte) w związku z delegacji Pana Muszyńskiego skoro jego tytuł wiceprezesa wadliwie powołanego organu formalnie nazywanego "Trybunałem Konstytucyjnym" Rzeczpospolitej Polskiej wynika z procedury, którą Europejski Trybunał Praw Człowieka formalnie ocenił jako naruszającą legalność i legitymację jego wyboru."

Prawnicy apelują też o natychmiastowe zmiany na stronie internetowej Komisji Weneckiej - dodanie obok nazwiska Mariusza Muszyńskiego informacji o wyroku ETPCz w sprawie Xero Flor oraz usunięcie informacji, że jest on wiceprezesem Trybunału Konstytucyjnego.

*The Good Lobby Profs to inicjatywa non-profit ponad 60 ekspertów prawa, mechanizm monitorowania i szybkiego reagowania na zagrożenia dla praworządności w Europie. Działając pro bono, eksperci przygotowują analizy, udzielają komentarzy i ekspertyz, a także angażują się w dobry lobbing na rzecz poszanowania demokracji, państwa prawa i praw człowieka. Można się z nimi skontaktować pod adresem: [email protected].