Premier z optymistycznym przekazem: „Odra się odradza". Problem w tym, że to kłamstwo

Premier Mateusz Morawiecki przyjechał w czwartek (25 sierpnia) do Siennicy na Mazowszu. Plan: spotkanie z seniorami, przedstawienie informacji o wypłatach 14. emerytury, a także wizyta w Ochotniczej Straży Pożarnej, która istnieje od ponad 100 lat. Na konferencji pojawili się dziennikarze, którzy jednak próbowali uzyskać nowe informacje w sprawie Odry. Szczególnie, że tego samego dnia konferencję zorganizowali politycy Koalicji Obywatelskiej, którzy przekonywali, że katastrofa ekologiczna na Odrze mogła się nie wydarzyć, ale zabrakło systemu monitoringu rzek. Zawinił człowiek i państwo.

Premier odpowiedział jednak w uspokajającym tonie.

„A my dopomożemy temu według najlepszych rad ichtiologów i innych specjalistów, poprzez przekazanie środków dla związków wędkarskich na zarybianie, czy inne inwestycje o charakterze odtworzenia naturalnego środowiska, ekosystemu dla wszystkich żyjących stworzeń. I oczywiście przede wszystkim dla człowieka, żeby jak najszybciej można było korzystać z Odry tak, jak do tej pory" - kontynuował.

Winnych katastrofy wciąż nie znamy

Optymizm premiera jest zaskakujący - dopiero wykryto, że potencjalną przyczyną katastrofy są złote algi, dotąd niespotykane w polskich rzekach. To może być jednak tylko jedna ze składowych całego problemu. Co więcej - wciąż nie ustalono, w jaki sposób w Odrze znalazła się zasolona woda, która spowodowała rozwój tych roślin.

Powstała nawet petycja dotycząca powołania sejmowej komisji śledczej w tej sprawie.

"W szczególności powinny być ustalone i zbadane:

1. Przyczyny bezpośrednie i źródło zatrucia rzeki.
2. Reakcja odpowiedzialnych służb, a także ich organów zwierzchnich w w momencie zaistnienia katastrofy.
3. Ocena prawa oraz procesów w zakresie działania odpowiedzialnych i powiązanych ministerstw - środowiska, infrastruktury, spraw wewnętrznych - w zakresie katastrof ekologicznych, których w miarę postępowania katastrofy klimatycznej możemy spodziewać się coraz więcej."

- czytamy w apelu, który do godziny 15:00 25 sierpnia podpisało ponad 2000 osób.

Czym jest „odrodzenie"?

"Odra na pewno się nie odradza" - komentuje dr Sebastian Szklarek, ekohydrolog z Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii Polskiej Akademii Nauk i autor bloga Świat Wody. "Te organizmy, które w Odrze zginęły, nie pojawią się przecież jak w filmach fantasy, za pstryknięciem palca. Podejrzewam, że premierowi mogło chodzić o powrót wskaźników wody do stanu sprzed katastrofy. Ale problem polega na tym, że wskaźniki chociażby przewodności już przed katastrofą był przekroczone, dzięki czemu glony miały szansę się rozwinąć. Powtórzę: to nie jest odradzanie się, a już na pewno nie powrót do stanu naturalnego" - wyjaśnia.

Z tą diagnozą zgadza się Artur Furdyna, specjalista od ekologii wód i aktywista, działający m.in. w Koalicji Ratujmy Rzeki.

W Szczecinie rzeka bez tlenu

"To, co widzimy, nie jest podstawą do twierdzenia, że Odra się odradza. To podstawa do twierdzenia, że coś w tej rzece cudem przeżyło" - komentuje. "Środowiska naukowe pytają, gdzie są dane, gdzie są dowody badań, gdzie jest kalendarium zdarzeń. Zamiast odpowiedzi dostajemy próbę zepchnięcia uwagi na etap skutków katastrofy, a nie jej przyczyn. To, co premier uważa za odrodzenie jest pułapką - w przyrodzie nie ma próżni, puste miejsce jest szybko zasiedlane. Odcinkowo pojawiły się w Odrze ryby, ale to wcale nie jest żadna dobra wróżba.

- dodaje.

Jak wyjaśnia, niskie natlenienie wody w Szczecinie jest związane z martwą materią organiczną, która znajduje się w Odrze. Na miejscu, jak informują lokalne media, działają specjalne pompy napowietrzające.

Odra się odrodzi, ale nie wróci do dawnego stanu

Zdaniem Fudryny rząd próbuje odwrócić uwagę od tego, że wciąż nie mamy jednoznacznych odpowiedzi, co spowodowało katastrofę. "Powody są bardzo złożone i na pewno nie są zjawiskiem naturalnym" - dodaje. "Na razie leczymy jedynie objawy i to tylko powierzchownie. Brakuje danych. Widzimy pracę społeczników, którzy wyławiają ogromne ilości ryb z wody, ale to tylko część biomasy, która zginęła w Odrze. Część się uniesie, część rozłoży w toni, stając się źródłem kolejnych problemów - bo nadmiar biomasy, rozkładającej się, doprowadzi do odtlenienia wody. Będziemy obserwować cały łańcuch skutków" - podkreśla Furdyna.

Co najważniejsze, dodaje Artur Furdyna, Odra nigdy nie wróci do stanu sprzed katastrofy. "To będzie zupełnie inny ekosystem. Nie możemy powiedzieć, jak długo to będzie trwało" - mówi.

Doktor Sebastian Szklarek w rozmowie z OKO.press podkreśla, że odpowiedzi na pytanie o to, jak długo potrwa proces odradzania się rzeki nie można udzielić, dopóki nie ma szczegółowych badań na ten temat. Naukowcy już sprawdzają, jakie organizmy ucierpiały i w jakiej ilości. Dopiero po uzyskaniu tych wyników będziemy mogli porównać dane do stanu przed katastrofą i oszacować skalę strat.

"Pamiętajmy jednak, że w Odrze zginęły 20-letnie ryby. Ich już nie odzyskamy" - dodaje ekspert.

Żeglowność pomaga w zabijaniu Odry

"Ogromne negatywne znaczenie dla sytuacji ma fakt, że na Odrze miały i mają miejsce prace związane z użeglownieniem rzeki" - dodaje Artur Furdyna.

Jak pisaliśmy w OKO.press, rząd planuje na Odrze utworzenie wielkiej wodnej autostrady. Według zapowiedzi w 2030 roku rzeką miałoby być transportowane 5,9 mln ton towarów. To wielki projekt byłego ministra żeglugi Marka Gróbarczyka, który próbuje przekonać opinię publiczną, że użeglownienie Odry jest receptą na oczyszczenie rzeki. "Dla nas najistotniejsze jest przygotowanie całego programu inwestycyjnego, z jednej strony modernizacji i rozbudowy, budowy nowych oczyszczalni ścieków w dorzeczu rzeki Odry, oraz inwestycji związanych z podnoszeniem poziomu wody na rzece Odrze" - mówił podczas komisji sejmowych zajmujących się Odrą.

Z tym stanowiskiem nie zgadza się Polskie Towarzystwo Hydrobiologiczne. Jak pisaliśmy w OKO.press, eksperci podkreślają, że konsekwencje obecnego kryzysu w którymś momencie miną. Katastrofa regulacyjna będzie z kolei miała trwałe skutki, a ingerencja w rzekę nie będzie jednorazowa.

Artur Furdyna dodaje: "Prace na rzece tylko pogarszają odporność ekosystemu na tego typu zdarzenia, przed czym ostrzegali zarówno naukowcy, jak i społecznicy. Od lat mówimy o tym, jakie ryzyka wiążą się z planowaną Odrzańską Drogą Wodną i dziś dostajemy dowód na to, że mieliśmy rację. Niestety".