Państwo PiS. Rząd mówi o ochronie miejsc pracy, a sam będzie zwalniać urzędników

Premier Mateusz Morawiecki jest bardzo zadowolony z przedstawionej tarczy finansowej dla przedsiębiorstw.

- cieszy się premier.

Ocenę optymizmu premiera zostawmy na inną okazję. Wszystkich szczegółów „tarczy finansowej" jeszcze nie znamy, choć - jak pisaliśmy w OKO.press - są powody, by przyjąć część zapowiedzi z nowego pakietu pozytywnie.

Tymczasem wiemy już, że uchwalona pod koniec marca pierwsza „tarcza antykryzysowa” (nie mylić ze wspomnianą nową tarczą finansową - rządowy copyrighter nie ułatwia nam życia) okazała się dziurawa jak sito. Po wprowadzanych w szalonym trybie zmianach dziur jest niewiele mniej. Pisaliśmy o tym tutaj:

Nawet jeśli środki są nieadekwatne, a niekiedy wręcz szkodliwe - zwłaszcza dla pracowników najemnych - dotychczas przynajmniej w miarę jasny był ich deklaratywny cel: utrzymanie zatrudnienia.

Jednak w procedowanym właśnie w parlamencie projekcie nowelizacji tarczy antykryzysowej, rząd zawarł zaskakującą puentę: gwarantuje sobie możliwość szerokiego zwalniania urzędników, bałamutnie uzasadniając to „sprawiedliwością społeczną".

Specjaliści nie mają wątpliwości: w kryzysowej sytuacji, w jakiej się znaleźliśmy, to szkodliwy absurd.

- mówi OKO.press socjolog dr Grzegorz Makowski, ekspert forum Idei Fundacji im. Stefana Batorego.

Równie źle oceniają te zapisy politycy lewicy, którzy wskazują w „tarczy” antypracownicze zapisy.

Elastyczny mechanizm zwalniania urzedników

W czwartek 9 kwietnia 2020 roku Sejm głosami PiS przyjął rządowy projekt ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. Znalazł się tam również zapis wprowadzający „elastyczny mechanizm ograniczenia kosztów osobowych funkcjonowania administracji rządowej".

Kiedy? „W przypadku, gdy negatywne skutki gospodarcze COVID-19 będą powodować stan zagrożenia dla finansów publicznych” - odpowiada projekt. Nie do końca wiadomo, jakie jest dokładne kryterium "stanu zagrożenia finansów publicznych” ani, które dokładnie grupy z "szeroko rozumianej administracji rządowej” zostaną cięciami objęte.

Zdaniem dr. Grzegorza Makowskiego, specjalisty od administracji publicznej, zapisy najbardziej uderzają w służbę cywilną, czyli „urzędniczą elitę". Ale przepisami mogą zostać objęci także pozostali pracownicy zatrudnieni na podstawie przepisów o pracownikach urzędów państwowych oraz kodeksu pracy.

Decyzje o redukcji płac lub miejsc pracy mają być podejmowane w oparciu o sytuację budżetową. „Rada Ministrów będzie musiała wyważyć wartości konstytucyjne – stabilność finansów publicznych i zdolność do realizowania zadań państwa (obywatele mają prawo do profesjonalnego urzędu)". O pracownikach i ich prawach, nie ma tu ani słowa.

Jest za to uzasadnienie, które tłumaczy, że zwolnienia to tak naprawdę „sprawiedliwość społeczna".

Sprawiedliwość to zwalnianie po równo?

„Zasada sprawiedliwości społecznej wymaga, aby całe społeczeństwo uczestniczyło w kosztach społecznych sytuacji kryzysowej. Zatem przepisy prawa powszechnie obowiązującego nie mogą ustanawiać czy też sankcjonować uprzywilejowania poszczególnych grup zawodowych, zwłaszcza w sektorze publicznym” - czytamy w uzasadnieniu.

Rząd, który chwali się chronieniem miejsc pracy równa zatem w dół i daje sygnał - zwalnianie jest sprawiedliwe. Wyśle zatem pracowników, którzy są kluczowi dla działania państwa, w kolejkę po głodowy zasiłek dla bezrobotnych.

Przypomnijmy jeszcze raz - rządowa sprawiedliwość społeczna wciąż nie przewidziała, co stanie się z osobami, które po utracie pracy staną się bezrobotnymi. A jako tacy na razie mogą liczyć na 600 - 800 zł zasiłku na rękę (po trzech miesiącach - jeszcze mniej).

„To nie jest sprawiedliwość społeczna” - komentuje w nagraniu opublikowanym na Facebooku Adrian Zandberg, poseł Lewicy. Zwraca się do Morawieckiego: „Szczególnie niesprawiedliwe jest to, że chce pan wyrzucić szeregową urzędniczkę, ludzi, którzy latami lojalnie pracowali dla polskiego państwa, ale przez głowę panu nie przeszło, żeby zacząć od swoich przywilejów".

Wyrzuca rządzącym, że mają za to czas i środki na organizowanie specjalne ochrony zdrowia dla siebie i najbliższych współpracowników.

Służba cywilna w kryzysie

Praca w służbie cywilnej nie była przez ostatnie lata najbardziej rozchwytywaną. Dlaczego?

• niekonkurencyjne zarobki

Urzędnicy państwowi nie pierwszy raz są łatwym źródłem cięć budżetowych. Po kryzysie w 2008 roku rząd Donalda Tuska zamroził pensje i nabory. „Były też pomysły, żeby redukować zatrudnienie, ale nie pozwolił na to Trybunał Konstytucyjny” - mówi Makowski. Zamrożenie płac trwało do zeszłego roku. Dzisiaj urzędnicy z najlepszymi kwalifikacjami zarabiają przeciętnie niespełna 6,5 tys. zł brutto.

• urzędnicy nie cieszą się dobrym wizerunkiem

„To zasługa polityków, ale też mediów. Zrzucanie na urzędnika winy za wszelkie zło jest zresztą dość powszechne w państwach postkomunistycznych” - uważa Makowski. - „Z moich analiz i badań Kancelarii Prezesa Rady Ministrów sprzed kilku lat wynika, że wizerunek urzędnika jako wyrobnika, który nic nie robi, tylko czyha na obywatela, jest bardzo silny i podsycany z uwielbieniem przez każdy rząd po 1989 roku".

Zdaniem Makowskiego to łatwy sposób na przerzucenie uwagi z nieudolności polityków na administracje. „Politycy mówią w ten sposób: mamy wspaniałe pomysły, ale nie możemy ich realizować, bo urzędnicy… Donald Tusk nazywał urzędników „dżunglą”, a Jarosław Kaczyński obarczał ich winą za »imposybilizm« i mówił, że służba cywilna ma być przede wszystkim lojalna wobec ugrupowania rządzącego. Na tym założeniu opierała się nowelizacja z 2016 roku".

• upolitycznienie i brak autonomii

Uchwalona przez PiS nowelizacja ustawy o służbie cywilnej pozwalała z dnia na dzień zwolnić urzędników. Zniesiono konkursy i obniżono wymogi kompetencyjne dotyczące najwyższych stanowisk. W 2016 wymieniono jedną trzecią osób na najwyższych stanowiskach w służbie cywilnej. „Stworzono mechanizm, w którym najważniejsza dla utrzymania pracy jest lojalność partyjna, wypaczając samą ideę służby cywilnej” - mówi Makowski.

„Weszliśmy w okres kryzysu, gdzie potrzebujemy kompetentnych, merytorycznych urzędników, którzy pomogliby pisać programy, ustawy, przygotowywali ich wdrażanie w życie, byli krytyczni wobec rządowych projektów. A teraz nawet, jak ktoś ma wiedzę, to woli siedzieć cicho, bo wszystko musi być po linii partyjnej, bo jak nie - to won".

Wielu urzędników zrezygnowało po reformie. Chętnych do pracy jest od 6 lat coraz mniej. Wśród nielicznych atutów, które zachęcały do pracy w służbie cywilnej, było dotychczas stabilne zatrudnienie.

Na stronie KPRM na pytanie: „Czy warto do nas dołączyć?” odpowiedź wciąż brzmi: „Służba cywilna to stabilny pracodawca, który daje możliwość rozwoju zawodowego” oraz „służba cywilna to przejrzyste procedury, wysokie standardy etyczne".

Krótkowzroczne i głupie

„Znajomi, którzy pracują w instytucjach państwowych, już mówią mi, że jak to wszystko minie, to idą do sektora prywatnego, bo mają tego wszystkiego dość” - mówi Makowski.

„Z punktu widzenia interesu publicznego takie uderzenie w administrację publiczną jest kompletnie dysfunkcjonalne dla państwa jako całości. Politycy wyobrażają sobie, że mogą sami pisać sobie ustawy na kolanie. Ale to złudzenie. To urzędnicy robią czarną robotę, przekładają politykę publiczną na przepisy i działania".

O tym, że zapaść służby cywilnej zagraża bezpieczeństwu i hamuje potencjał rozwojowy kraju, Grzegorz Makowski pisał dla OKO.press:

„To kolejna ustawa, w której rząd chce zepchnąć koszty kryzysu na pracowników” - komentował Zandberg. „To bardzo zły pomysł i szczególnie zły czas. To czy będziemy skutecznie walczyć z koronawirusem, zależy od tego czy mamy sprawne państwo".