Rząd pozwala na manifestacje do 150 osób pod kontrolą sanepidu. A co jeśli będzie 151 osób?

Premier Mateusz Morawiecki zapowiedział dopuszczenie zgromadzeń do 150 osób w środę 27 maja. Projekt stosownego rozporządzenia Rady Ministrów pojawił się na stronie ministerstwa zdrowia dopiero w czwartek po południu. Ministerstwo dało niecałą dobę na zgłoszenie uwag, do godz. 12:00 w piątek 29 maja. Przepisy wejdą w życie następnego dnia.

Rząd znosi całkowity zakaz zgromadzeń, który wprowadził w połowie marca. W ostatnich tygodniach podtrzymywania tego zakazu nie dało się już wytłumaczyć względami epidemiologicznymi.

Gdy krzywa zakażeń w Polsce zaczęła się wypłaszczać, rząd pozwalał na msze z udziałem 50 osób i otwieranie galerii handlowych, ale wciąż nie pozwalał na zebranie się podobnej liczby osób w celu manifestacji poglądów politycznych.

Policja wspólnie z sanepidem uciszała manifestujących drakońskimi karami od 5 tys. zł do 30 tys. tys. zł. Nie liczyło się przy tym to, czy stanowią realne zagrożenie epidemiczne. Karani byli zarówno uczestnicy strajków przedsiębiorców, gromadzących setki osób, w tym część nieprzestrzegających ograniczeń, jak i pojedyncze osoby protestujące pod Sądem Najwyższym, Sejmem lub radiową Trójką.

Rzecznik Praw Obywatelskich w swoich pismach kierowanych do rządu i sądów wielokrotnie wskazywał, że zupełny zakaz zgromadzeń jest niekonstytucyjny i ogranicza prawo do odwołania się od zakazu do sądu, a kary za jego łamanie - nieproporcjonalne. W końcu rząd się ugiął.

Zgromadzenia tak, ale nie spontaniczne

Najnowsze rozporządzenie pozwala na organizowanie zgromadzeń do 150 osób, pod warunkiem, że są zgłoszone w jednym z trzech trybów, przewidzianych w ustawie o zgromadzenia. Są to:

• zgromadzenia zwykłe, które należy zgłosić urzędowi gminy najpóźniej 7 dni przed datą manifestacji;
• zgromadzenia w trybie uproszczonym - gdy nie spowodują utrudnień w ruchu drogowym, można zgłaszać je urzędowi gminy do 2 dni przed datą zgromadzenia;
• zgromadzenia cykliczne - gdy odbywają się w tym samym miejscu co najmniej 4 razy w roku lub corocznie w dniach świąt państwowych, można zgłosić je wojewodzie na 7 dni przed pierwszym zgromadzeniem.

Podtrzymany natomiast jest zakaz zgromadzeń spontanicznych, których zgodnie z ustawą o zgromadzeniach nie trzeba zgłaszać nikomu.

Od 6 czerwca za to maksymalnie 150 osób będzie mogło zebrać się na weselach, stypach, przyjęciach komunijnych, "a także innych przyjęciach okolicznościowych". Czym jest przyjęcie okolicznościowe? Czy np. imieniny są wystarczającą okazją do zorganizowania imprezy na 150 osób? Nie wiadomo. W rozporządzeniu ani w innych aktach prawnych nie jest to zdefiniowane.

O komentarz poprosiliśmy Marcina Wolnego, prawnika z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka:

Ustawa o zwalczaniu chorób zakaźnych nie daje Radzie Ministrów kompetencji do ograniczania w ten sposób konstytucyjnej wolności zgromadzeń. Sama ustawa o zgromadzeniach pozwala urzędom gminnym uwzględniać w swoich decyzjach zagrożenie epidemiczne.

Niejasny jest też powód, dla którego ograniczono liczbę uczestników akurat do 150 osób. To, że tyle samo osób może brać udział w weselach w zamkniętych pomieszczeniach, nie jest wystarczająco dobrym argumentem” - mówi OKO.press Marcin Wolny.

Sanepid oceni

Kiedy urząd gminy dostanie zawiadomienie od organizatora zgromadzenia, musi niezwłocznie poinformować o tym wojewódzki inspektorat sanitarny, a ten może przedstawić mu „opinię w zakresie zagrożeń dla uczestników zgromadzenia i innych osób, w związku z sytuacją epidemiczną w tej gminie”.

Opinia nie jest wiążąca. Nawet jeśli inspektorat odradzi organizowanie manifestacji, urząd może ją zarejestrować. Musi jedynie publikować tę opinię i przekazać ją organizatorowi, a organizator powiadomić uczestników o zasadach udziału w zgromadzeniu, które z niej wynikają.

Rozporządzenie nie mówi, jakimi kryteriami inspektorat ma kierować się w swoich zaleceniach ani jakiego rodzaju zasady może narzucić manifestantom.

„To niepokojące - komentuje Marcin Wolny. - Rozporządzenie powinno wskazywać obiektywne kryteria, którymi musi kierować się inspektorat, np. wskaźnik reprodukcji wirusa na danym terenie.

Choć te zasady nie są wiążące na etapie rejestracji zgromadzenia, przedstawiciel urzędu gminy albo wojewody musi uwzględniać je, oceniając bezpieczeństwo uczestników. Jeśliby je naruszali, urzędnik będzie zmuszony zgromadzenie rozwiązać. O to samo może go też poprosić policja.

Odstęp musi być zachowany

Zgromadzenie powinno też zostać rozwiązane, jeśli uczestnicy nie będą zachowywać dwumetrowego dystansu, zasłaniać nosa i ust lub jeśli zgromadzi się ich więcej 150.

„To rozwiązanie wydaje mi się nieproporcjonalne” - mówi OKO.press Marcin Wolny. - „Przedstawiciel urzędu będzie musiał rozwiązać zgromadzenie, nawet jeśli 151 uczestników będzie stało w trzymetrowych odstępach. Po przekroczeniu limitu decyzja o rozwiązaniu powinna być uzależniona od bieżącej oceny sytuacji”.

Trzeba też pamiętać, że to rozporządzenie nie znosi możliwości wymierzania kar za łamanie zakazów, dotyczących przemieszczania się.

Jeśli policjanci nadal będą nadużywać tej możliwości - co zdarzało się już choćby w przypadku artystów, którzy manifestowali przed Sejmem - protestować wciąż będą jedynie najodważniejsi i najzamożniejsi.