Siedem zarzutów, co jeden to bardziej kłamliwy. Dlaczego Adam Bodnar nie podoba się PiS i skrajnej prawicy?

Niemal tysiąc - tyle stron liczy raport z działalności Rzecznika Praw Obywatelskich w 2016 roku. Bodnar opisał w nim ponad 50 tys. historii, które składają się na archiwum naruszeń praw obywateli. 15 października 2017 podczas wysłuchania w Sejmie, RPO przedstawił główne obszary swojej pracy:

• tortury na policji;
• uciążliwe inwestycje dla mieszkańców;
• problemy osób z niepełnosprawnościami;
• warunki w domach opieki;
• prawo obywateli do sądu;
• naruszane prawa więźniów;
• mowa nienawiści wobec cudzoziemców.

Bodnar: bezpieczeństwo i wolność znaczy praworządność

"Tadeusz Mazowiecki w historycznym przemówieniu z 24 sierpnia 1989 roku powiedział, że: „Obywatele muszą mieć poczucie wolności, bezpieczeństwa i współuczestnictwa. Poczucie takie mogą mieć tylko w państwie praworządnym, w którym każde działanie władzy oparte jest na prawie, a sposób stanowienia, treść i interpretacja jego przepisów odpowiadają społecznemu poczuciu sprawiedliwości. Tylko prawo, które ma na celu dobro wspólne, może cieszyć się szacunkiem i autorytetem społecznym - mówił w Sejmie Bodnar.

Z obserwacji RPO wynika jak ważne jest to poczucie wolności, bezpieczeństwa i współuczestnictwa. Ale bez zaangażowania polityków, chęci współdziałania, ciężkiej pracy organicznej, zaufania i współpracy ze społeczeństwem obywatelskim, to się nie uda".

Całe wystąpienie Bodnara jest tutaj.

PiS odpuścił, opozycja zlekceważyła

15 września 2017 roku nie przejdzie jednak do historii jako debata nad wolnościami i prawami obywateli, lecz jako dzień poselskiej ignorancji. Podczas głosowań poprzedzających sprawozdanie RPO, sala plenarna wypełniona była po brzegi. Zanim na mównicę wszedł Adam Bodnar, w pięć minut posłowie PiS i opozycji sobie poszli.

Bodnar mówił do pustych ław. W szczytowym momencie (podczas pytań do RPO) na sali obecnych było 14 posłów (słownie: czternastu).

Nieobecność czołowych polityków PiS (lub w ogóle polityków PiS) pokazuje, że PiS "odpuścił" i ataku na kolejny niezależny urząd w państwie, chwilowo nie będzie.

Zlekceważenie przemówienia przez liberalną opozycję jest trudne do zrozumienia. Rzecznik zajmuje jednoznacznie prodemokratyczną postawę, działa skutecznie, cieszy się wysokim zaufaniem społecznym, partie mogłyby na tym wszystkim skorzystać, wysyłając sygnał opinii publicznej - o to wszystko walczymy razem z RPO.

Rzecznik pod ostrzałem

Tegoroczne podsumowanie było szczególne, bo rzecznik (od 2015) Adam Bodnar stał się jednym z ulubionych obiektów krytyki PiS i całej prawicy, a także - nakręcających się wzajemnie z politykami - mediów publicznych.

12 września 2017 roku skrajnie prawicowi posłowie - Robert Winnicki i Jan Klawiter - rozpoczęli zbieranie podpisów pod wnioskiem o odwołanie Adama Bodnara z funkcji Rzecznika. Podczas sejmowej debaty - posłowie PiS i Kukiz '15 zarzucali Bodnarowi:

• nadmierne wspieranie praw mniejszości;
• zaniechanie obrony prawa większości - głównie katolików;
• występowanie przeciwko porządkowi konstytucyjnemu;
• zakłamywanie polskiej historii;
• "kolaborację" z instytucjami europejskimi;
• upolitycznienie urzędu;
• niezajmowanie się sprawami "zwykłych obywateli".

.

Zarzut 1. Bodnar nadmiernie wspiera mniejszości

Podczas sejmowej debaty Robert Winnicki (Kukiz '15) zauważył, że Bodnar wspiera tysiące "zwykłych ludzi", ale podkreślił, że to, co różni go od poprzedników - to "głębokie ideologiczne zaangażowanie i działanie przeciwko zapisom Konstytucji". Wszystkie przytoczone przez działacza Ruchu Narodowego przykłady dotyczyły ochrony osób LGBT przed dyskryminacją.

OKO.press przypomina Winnickiemu, że zgodnie z treścią ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Art.1), stoi on "na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innych aktach normatywnych,

W jaki sposób Rzecznik ma realizować zasadę równego traktowania? Art. 17b ustawy o rzeczniku wskazuje na obowiązki RPO:

• analizowanie, monitorowanie i wspieranie równego traktowania wszystkich osób;
• prowadzenie niezależnych badań dotyczących dyskryminacji;
• opracowywanie i wydawanie niezależnych sprawozdań i wydawanie zaleceń odnośnie problemów związanych z dyskryminacją.

Do pilnowania zasady równego traktowania zobowiązuje RPO też unijna ustawa równościowa (z 2010 roku), której celem (Art.1) jest ochrona praw osób dyskryminowanych ze względu na: płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek, orientację seksualną.

Zarzut 2. Narusza Konstytucję

Poseł Winnicki twierdzi, że obrona osób LGBT zagraża porządkowi konstytucyjnemu. W rzeczywistości Rzecznik Praw Obywatelskich wspierając mniejszości stoi na straży ustawy zasadniczej, bowiem ta zgodnie z art. 32 nie dopuszcza dyskryminacji z jakichkolwiek przyczyn.

Art. 32.

• Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
• Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Zarzut 3. Pomija prawa większości - nie broni wolności sumienia i wyznania katolików

Poseł PiS Krzysztof Lipiec w imieniu swego klubu pytał retorycznie: "Czy rzeczywiście rzecznik praw obywatelskich w naszym kraju jest rzecznikiem wszystkich obywateli? Działalność rzecznika idzie w kierunku działania na rzecz różnych mniejszości, a prawa większości, które są naruszane, przez rzecznika są traktowane jako sprawy drugiej kategorii. Można tutaj przywołać kilka takich spraw, np. kwestie dotyczące wolności sumienia i wyznania. Okazuje się, że w wolnym kraju istnieje bardzo rozległa działalność kulturalna, również działalność związana z prawami autorskimi, gdzie naruszana jest podstawowa wolność obywatela dotycząca jego wyznania. Naruszane są tego typu wolności. Tutaj trudno jest dostrzec tę aktywność rzecznika praw obywatelskich".

To totalne nieporozumienie. Jakość demokracji poznaje się po tym, jak przestrzegane są prawa mniejszości i po to m.in. powołuje się rzeczników. Przedstawienia, które denerwują katolicką publiczność lub ministrów rządu Beaty Szydło (na ogół i jedni i drudzy ich nie oglądali) korzystają z praw do swobody twórczej. I nie naruszają wolności wyznania czy sumienia katolików, które to wolności są obecnie faworyzowane przez państwo, a pozycja Kościoła katolickiego jest silniejsza niż kiedykolwiek.

Art. 73.

Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr kultury.

Zarzut 4. Upolitycznia urząd

Posłowie prawicy wypominali Rzecznikowi zaangażowanie w obronę niezależności wymiaru sprawiedliwości i "upolitycznienie urzędu". Przypominali zarówno stanowisko ws. Trybunału Konstytucyjnego, jak i lipcowe wystąpienie Bodnara w Sejmie ws. trzech ustaw niszczących niezależność polskiego sądownictwa.

Rolą rzecznika praw obywatelskich jest jednak nie tylko występowanie w pojedynczych sprawach obywateli, ale również działania systemowe i ochrona demokratycznego państwa prawa. Stojąc na straży niezależność instytucji, które służą ochronie praw i wolności obywateli Rzecznik jedynie wypełnia swoje obowiązki, i w żadnym razie nie wykracza poza powierzony mu mandat.

Sam Bodnar podczas debaty podkreślał, że "bez niezależnych sądów nie będziemy mieli ochrony praw i wolności obywatelskich". I przypominał sprawę kierowcy Seicento, który był aktorem w wypadku premier Beaty Szydło, a także rodziców, którzy toczyli bój z Ministerstwem Zdrowia ws. refundacji leków dla dzieci chorujących na choroby rzadkie. Mówił: "W tych sprawach niezależność sądu i bezstronność prokuratury to szczególna wartość, szczególnie jeśli sprawcą jest prominentny członek społeczności lokalnej. I w każdej z tych spraw niezależność sądu to kluczowa wartość.

Zarzut 5. Donosi na Polskę zagranicę

Posłowie zarzucali też, że Bodnar przekracza swoje uprawnienia raportując instytucjom międzynarodowym sytuację przestrzegania praw i wolności obywateli w Polsce. Jednak art. 17a ustawy o Rzeczniku jasno wskazuje, że: "rzecznik współdziała ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami oraz z zagranicznymi i międzynarodowymi organami i organizacjami na rzecz ochrony wolności i praw człowieka i obywatela, także w zakresie równego traktowania".

Bodnar podkreślał też, że "dobrą praktyką" we współpracy z takimi organami jak np. Rada Praw Człowieka ONZ jest przygotowywanie przez urzędy i organizacje niezależne od rządu tzw. "raportów cieni", które są uzupełnieniem sprawozdań rządowych.

O tym, że alternatywne raporty są potrzebne przekonaliśmy się w marcu 2017 roku, gdy Ministerstwo Spraw Zagranicznych przygotowało raport przed Powszechnym Przeglądem Praw Człowieka w Genewie. Można było w nim przeczytać m.in.: o niezakłóconym dostępie do aborcji, ochronie praw mniejszości seksualnych i praw cudzoziemców, prowadzonej przez władze walce z mową nienawiści czy coraz większą wolnością mediów.

Zarzut 6. Zakłamuje historię

Poseł Jan Klawiter zarzucił Adami Bodnarowi sprzeniewierzenie się godności sprawowanego urzędu. Odniósł się do wypowiedzi RPO z czerwca 2017 roku, gdy na antenie TVP Info mówił, że niektórzy Polacy współuczestniczyli w Zagładzie Żydów. Klawiter, tak jak politycy PiS, którzy wzywali go do dymisji i działacze ONR, którzy złożyli donos do prokuratury, posługuje się cytatem wyrwanym z kontekstu.

OKO.press pisało o tym w artykule: "Jak zmanipulowano słowa Adama Bodnara o udziale Polaków w Holokauście".

Najwyraźniej posłowi Klawiterowi nie wystarczyły też przeprosiny Adama Bodnara, który przyznał, że błędem było użycie sformułowania "naród polski", zamiast "jednostki narodu polskiego".

Zarzut 7. Nie zajmuje się sprawami "zwykłych obywateli"

Tłem debaty był zarzut, że Rzecznik nie zajmuje się sprawami "zwykłych obywateli". OKO.press już w marcu 2017 po podobnych wypowiedziach ministra Mariusza Błaszczaka i premier Beaty Szydło zapytało biuro RPO o wykaz prowadzonych spraw. Najwięcej przypadków dotyczy

• praw więźniów – aż 7577. W przeważającej mierze odnosiły się do złego traktowania przez służbę więzienną, złych warunków socjalno-bytowych czy braku dostępu do leczenia. Dalej były:
• problemy mieszkaniowe – 1992 spraw,
• skargi na działalność prokuratury – 1666,
• ubezpieczenia społeczne – 1375 (na tę kategorię składały się między innymi: warunki nabywania prawa do emerytury, świadczeń z tytułu macierzyństwa czy choroby),
• nadużycia policji – 943 sprawy,
• prawa pracownicze (930 spraw),
• prawa rodzin i dzieci (812 spraw).

Wszystko to sprawy zwykłych obywateli i to zwłaszcza tych, którzy mają trudniejszą sytuację życiową, uboższych, pokrzywdzonych przez władze różnych szczebli. Te liczby dowodzą przy okazji jak ogromna jest skala działalności urzędu Adama Bodnara.