Skarżymy kancelarię Dudy do sądu. Nie odpowiada na pytania OKO.press od 119 dni

“Ja uważam, że obywatele mają prawo dostępu do informacji o tym, w jaki sposób działa głowa państwa, na podstawie jakich ekspertyz odbywa się to, co się dzieje w kancelarii, jakie decyzje są podejmowane przez prezydenta RP. (…) Szanowni Państwo, dostęp do informacji publicznej jest jedną ze spraw podstawowych” - mówił Andrzej Duda w maju 2015 roku, podczas debaty prezydenckiej w TVP.

Atakował w ten sposób kancelarię Bronisława Komorowskiego, ówczesnego prezydenta, za nieudostępnienie zamówionych przez nią ekspertyz w sprawie reformy Otwartych Funduszy Emerytalnych.

Po jego wygranej w wyborach okazało się jednak, że wcale nie jest lepszy od swojego poprzednika.

OKO.press pyta o umowy i zamówienia

Dzisiaj musimy zaskarżyć do sądu Kancelarię Prezydenta RP oraz Centrum Obsługi Kancelarii Prezydenta, ponieważ ich urzędnicy unikają udostępnienia informacji publicznej.

5 marca 2020 wysłaliśmy do obu instytucji wnioski o udostępnienie wykazów zawieranych przez nie umów cywilnoprawnych (od maja 2015 roku do dnia rozpatrzenia wniosku) oraz ich skanów. Chcieliśmy sprawdzić, komu prezydencka administracja zleca usługi i ile za nie płaci.

Następnie 16 marca poprosiliśmy KP RP o udzielenie informacji o zamówieniach złożonych na podstawie specjalnych przepisów wprowadzonych na czas epidemii. Zgodnie z nimi, do zamówień związanych z walką z koronawirusem nie trzeba stosować przepisów o zamówieniach publicznych. Miało to pozwolić urzędnikom na szybki zakup m.in. środków higieny i ochrony osobistej, zanim znikną z rynku. Poluzowanie procedur zwiększa jednak ryzyko niegospodarności i korupcji.

Mieliśmy nadzieję, że Andrzej Duda spełni obietnicę, którą złożył podczas jednego z przedwyborczych spotkań w Lubartowie jeszcze w 2015 roku. Gdy został wtedy zapytany, czy jeśli zostanie prezydentem, jego kancelaria opublikuje rejestr umów cywilnoprawnych, odpowiedział:

Okazuje się, że kancelaria Dudy nie realizuje jego deklaracji. Od dnia złożenia naszych wniosków o udostępnienie list umów minęło już odpowiednio 119 i 108 dni. Do dzisiaj nie dostaliśmy tych informacji. A nie są to jedyne zapytania, na które Kancelaria Prezydenta unika odpowiedzi.

Ukryte zarobki stratega Dudy

Nasze szczególne zainteresowanie wzbudziło Centrum Obsługi Kancelarii Prezydenta, nadzorowane przez szefa kancelarii. Z pozoru to instytucja, która nie ma większego związku z polityką. Zajmuje się m.in. remontami, usługami wydawniczymi, transportem, zakwaterowaniem i zaopatrzeniem. Opiekuje się także prezydenckimi nieruchomościami, w tym m.in. Zamkiem w Wiśle.

Jednak jak ujawnił “Newsweek” w 2016 roku, po wygranych przez Dudę wyborach z budżetu Centrum Obsługi Kancelarii Prezydenta był także opłacany jego spin doktor Piotr Agatowski. Współpracowali przy poprzednich wyborach prezydenckich. Agatowski pomagał też PiS w wyborach do europarlamentu w 2014 roku.

W grudniu 2015 COKP rozpoczęło współpracę z PA-Marketing Group, działalnością gospodarczą Agatowskiego. Umowa miała opiewać na 10 tys. zł netto miesięcznie. Dodatkowo firma wystawiła COPK dwie faktury na łącznie 34 tys. zł na przełomie 2015 i 2016 roku.

Jak pisaliśmy niedawno w OKO.press, żona Agatowskiego - Aleksandra Agatowska, od 2016 roku do 2019 na stanowiskach w spółkach Skarbu Państwa zarobiła łącznie 4 mln 941 tys. zł wynagrodzenia w gotówce i świadczeniach niepieniężnych. Średnio 109,8 tys. zł miesięcznie.

Jakich jeszcze ekspertów zatrudnia otoczenie Andrzeja Dudy, ukrywając koszty w budżecie COKP? O to także zapytaliśmy Centrum Obsługi Kancelarii Prezydenta 5 marca 2020. Do dzisiaj nie otrzymaliśmy odpowiedzi.

Wszystko przez COVID-19

Zwłokę w udzielaniu odpowiedzi Kancelaria Prezydenta i jej administracja tłumaczą przede wszystkim epidemią koronawirusa. Ustawa o dostępie do informacji publicznej co do zasady na odpowiedź daje dwa tygodnie. W uzasadnionych przypadkach termin można przedłużyć do dwóch miesięcy. Kancelaria i Centrum Obsługi przedłużyły terminy o maksymalny czas, powołując się na dodatkowe obciążenia związane z epidemią. Odpowiedzi na nasze pytania o rejestry umów powinniśmy więc dostać do 5 maja, czyli jeszcze przed pierwotną datą wyborów prezydenckich.

W międzyczasie, 31 marca, parlament uchwalił jednak przepisy, które wstrzymały bieg terminów procesowych m.in. w postępowaniach administracyjnych. Gdy upominaliśmy się o odpowiedzi na nasze wnioski, Kancelaria Prezydenta i jej administracja powoływały się na te przepisy, twierdząc, że odnoszą się one także do biegu terminów na udostępnianie informacji publicznej.

“Jego bieg nie powinien więc być uzależniony od stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID. Oznacza to, że organy publiczne nie są obecnie zwolnione od udostępniania informacji publicznej na wniosek bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku” - pisał rzecznik w wystąpieniu do ministra spraw wewnętrznych z 15 kwietnia.

Odpowiada nawet Ministerstwo Zdrowia

Poza tym dla większości instytucji, do których wnioskowaliśmy o udostępnienie informacji publicznej, zawieszenie biegu terminów procesowych nie stanowiło żadnej przeszkody. W trakcie obowiązywania najsurowszych obostrzeń związanych z epidemią otrzymywaliśmy odpowiedzi m.in. od urzędów wojewódzkich, zajętych organizowaniem sprzętu dla szpitali zakaźnych. Odpowiadały nam też ministerstwa, w tym nawet ministerstwo zdrowia, którego biuro prasowe w tym czasie miało wyjątkowo dużo pracy w związku z pandemią oraz zarzutami o nadużycia ministra Szumowskiego.

Kancelaria Prezydenta i jej administracja w porównaniu z tymi instytucjami nie może narzekać na nadmiar obowiązków.

Kancelaria urzędującego prezydenta w ogóle nie powinna się do niej mieszać.

Kancelaria opóźnia odpowiedzi

Wbrew opinii RPO, Kancelaria Prezydenta i jej Centrum Obsługi stoją na stanowisku, że wstrzymanie biegu terminów procesowych umożliwiało jej ignorowanie wniosków o udostępnienie informacji publicznej aż do ich wznowienia. Zostały zawieszone 7 kwietnia, a odwieszone dopiero 23 maja.

Jeśli przyjęlibyśmy interpretację prezydenckich urzędników, dałoby to im dodatkowe 46 dni na przygotowanie odpowiedzi. Na odpowiedzi na nasze wnioski z 5 marca czekamy już jednak 119 dni.

Zarówno Kancelaria Prezydenta, jak i jej Centrum Obsługi twierdzą, że ze względu na zawieszenie biegu terminów wciąż mają jeszcze czas na udostępnienie informacji. Nie odpowiadają jednak na prośby o wskazanie błędu w naszych obliczeniach.

Idziemy do sądu i prokuratury

Kancelaria Prezydenta używa także wielu innych sposób na opóźnienie odpowiedzi. 8 czerwca,

Z kolei 29 czerwca, po kolejnym naszym upomnieniu, kancelaria poinformowała nas, że umowy z lat 2015-2018 zostały przekazane do Archiwum Prezydenta RP, które rządzi się odrębnymi zasadami udostępniania informacji. Ponieważ według Kancelarii wydobycie interesujących nas informacji z archiwum wiązałoby się z przetwarzaniem informacji przez skierowanych specjalnie w tym celu pracowników,

Odpowiedzieliśmy m.in., że - jak przekonywał sam Andrzej Duda - w interesie publicznym jest możliwość kontroli finansów prezydenckiej kancelarii. Prawdopodobnie nie jest to jednak koniec prawnej przepychanki. Kancelaria może się z nami po prostu nie zgodzić i odmówić udostępnienia informacji.

Kancelaria nie znalazła maila

Oryginalną wymówkę Kancelaria znalazła też dla naszego wniosku z 16 marca o zamówienia związane z walką z COVID-19. Gdy 12 kwietnia upomnieliśmy się o odpowiedź, dwa dni później

Choć przesłaliśmy jego skan z widoczną datą, Kancelaria stwierdziła, że datą wpłynięcia wniosku jest dopiero 14 kwietnia, a termin odpowiedzi przedłużyła do 24 lipca. Milcząco założyła więc, że bieg terminu w tej sprawie rozpoczął się dopiero 24 maja.

W ocenie OKO.press wszystkie te zabiegi Kancelarii Prezydenta i jego Centrum Obsługi noszą znamiona umyślnego utrudniania dostępu do informacji publicznej.

o naruszeniu przez ich urzędników art. 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej: “Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.

Watchdog pyta o rejestr lotów

Kancelaria Prezydenta unika odpowiedzi nie tylko na pytania OKO.press. Podobne problemy ma także Sieć Obywatelska Watchdog Polska, stowarzyszenie walczące o prawo do informacji publicznej.

16 stycznia 2020 roku Watchdog wnioskował do Kancelarii o informację o wszystkich oficjalnych lotach prezydenta organizowanych od 1 lipca do 31 grudnia 2019 roku. Informacja miała uwzględniać datę lotu, miejsce docelowe i cel podróży.

Watchdog chciał w ten sposób między innymi sprawdzić, jak działa ustawa o lotach najważniejszych osób w państwie z 30 sierpnia 2019. PiS uchwalił ją, a prezydent Duda podpisał w reakcji na aferę z lotami marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego. Jak ujawniły media, marszałek korzystał z rządowych samolotów jak z taksówki, krążąc między domem i działką a Warszawą.

Ustawa z 30 sierpnia wprowadziła obowiązek prowadzenia przez Kancelarię Rady Prezesa Ministrów rejestru lotów o statusie HEAD, w tym wszystkich lotów prezydenckich. Rejestr nie jest jednak publikowany; wgląd do niego można uzyskać tylko na wniosek. Kancelaria Prezydenta na wniosek Watchdoga odpowiedziała jednak, że informacji o lotach nie posiada, więc musiałaby zaangażować dodatkowe środki do jej wytworzenia.

“3 października 2019 roku Pan Prezydent podpisał ustawę z 30 sierpnia 2019 roku o lotach najważniejszych osób w Państwie. Ustawa przewiduje utworzenie Centralnego Rejestru Lotów o statusie HEAD. Jak się zatem wydaje, na 10 dni przed wyborami parlamentarnymi, Pan Prezydent widział interes publiczny w gromadzeniu i ujawnianiu takiej informacji” - odpisał Watchdog.

7 lat czekania na odpowiedź

Kancelaria Prezydenta nie dała się jednak przekonać i odmówiła udostępnienia informacji. Watchdog zaskarżył jej decyzję do sądu administracyjnego. Na prawomocne rozstrzygnięcie w tej sprawie i pozostałych opisanych powyżej pewnie będziemy musieli poczekać kilka lat. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, ujawniający wszystkie informacje, dotyczące ekspertyz w sprawie OFE, którymi kierował się prezydent Komorowski, a których nie chciała ujawnić także kancelaria za prezydentury Dudy, zapadł siedem lat po złożeniu pierwszego wniosku w 2011 roku.