Smartfony nas szpiegują? Sprawdzamy jak bardzo i komu udostępniają

Oczywiste jest, że smartfony nas śledzą. Jeśli włączymy usługę lokalizacji, czyli namierzania za pomocą GPS, nasz telefon będzie znał nasze dokładne położenie. A dane będzie przesyłał wszystkim aplikacjom, którym udzieliliśmy na to zgodę.

Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, jak dokładne może być namierzanie za pomocą GPS i co można z tym zrobić – dowodzą naukowcy z Indyjskiego Instytutu Technologicznego w New Delhi.

Badali, co takiego można wyczytać z sygnałów GPS telefonów z systemem Android z włączoną lokalizacją.

Okazało się, że zadziwiająco wiele.

GPS, czyli nie tylko długość i szerokość

Sygnały GPS zawierają dużo więcej danych niż sama długość i szerokość geograficzna, które określają nasze dokładne położenie. Służą między innymi zwiększeniu dokładności pomiaru. Na przykład przesunięcie dopplerowskie pozwala określić nasz ruch względem satelity.

[Przesunięcie dopplerowskie polega na tym, że zbliżające się źródło fal emituje je z coraz mniejszą częstotliwością względem obserwatora. Słychać to czasem, gdy mijają nas pojazdy – dobiegające do nas dźwięki są coraz niższe, bo ich częstotliwość spada. Tak samo jest z falami elektromagnetycznymi, czyli radiowymi.]

Dokładna długość i szerokość geograficzna oraz przesunięcie dopplerowskie nie są jedynymi parametrami zbieranymi przez odbiorniki GPS – takich parametrów jest w istocie kilkadziesiąt. Są one wstępnie przetwarzane i udostępniane aplikacjom, żeby znały nasze położenie.

Co do zasady nic więcej poza położeniem takie dane nie powinny ujawniać.

Smartfon przekaże plan twojego mieszkania

Indyjscy naukowcy opisują, jak zebrali dane o lokalizacji otrzymane z ponad stu tysięcy działających smartfonów różnych marek zbierane przez rok. Potem dane przepuścili przez algorytmy uczenia maszynowego.

Algorytmy potrafiły odtworzyć, czy w danej chwili użytkownik telefonu znajdował się w akademiku, na stadionie czy na bazarze, czyli nazwijmy to charakter miejsca lub budowli. Niektórym udawało się to w ponad 90 procentach przypadków.

Niektóre algorytmy potrafiły także naszkicować plan budynku, po którym poruszał się użytkownik telefonu podczas testu. Rozkład pomieszczeń, schodów, czy wind udawało im się odtworzyć również w ponad 90 proc. przypadków.

Jeden z algorytmów potrafił także (z trafnością ponad 97 procent) stwierdzić, czy jego użytkownik siedział, stał, leżał, czy może machał telefonem.

W eksperymencie badano tylko telefony z systemem Android, ale każde urządzenie z modułem GPS zbiera takie same dane i można je wykorzystać tak samo, twierdzą naukowcy.

Służby już o tym wiedzą

Indyjscy naukowcy sugerują, że naiwnością jest sądzić, że nie wiedzą o tym służby specjalne. Wiedzą z pewnością. Odtworzenie planów budynku z danych przejętych ze smartfona nie przekracza możliwości przeciętnych inżynierów (czy studentów).

Oraz, oczywiście, hakerów. Którzy (jeśli przechwycą dane o historii naszej lokalizacji), nie będą mieli problemu z odtworzeniem rozkładu pomieszczeń naszego domu albo miejsca pracy.

Indyjscy naukowcy przekazali informacje o tej luce Google’owi. Ten przyznał, że udało mu się odtworzyć eksperyment. Nie uznał tego (jak twierdzi “New Scientist”) jednak za tak niebezpieczne, by umieścić to w odpowiedniej bazie (Common Vulnerabilities and Exposures, czyli CVE), która oznacza, że w kolejnej wersji systemu luka taka zostaje naprawiona.

Zatem ta raczej szybko naprawiona nie zostanie.

Służby, przestępcy i reklamodawcy

Można sobie pomyśleć, że jeśli nie działamy na granicy prawa (ani go nie łamiemy), nie jesteśmy osobami publicznymi, to pies z kulawą nogą się nami – i danymi z naszego smartfona – nie zainteresuje.

Jest jednak coś, co łączy służby, przestępców i reklamodawców. Wszyscy bardzo chętnie dowiedzieliby się o nas jak najwięcej. Najlepiej w taki sposób, byśmy byli tego nieświadomi.

Nie ma żadnych gwarancji, że wrażliwych danych nie zaczną wykorzystywać przestępcy. Dowiedzą się, że masz dwa pokoje z kuchnią, twoje mieszkanie jest na końcu długiego korytarza, daleko od windy. To już mocno niepokojące.

Zbieranie takich danych z pewnością zainteresowałoby też reklamodawców. Dla nich wiedza, że robimy zakupy w tym, a nie innym centrum handlowym i odwiedzamy w nim konkretne sklepy, jest warta setki dolarów.

Akcelerometr, alkohol i agresja

Smartfony są wyposażone także w akcelerometry, które reagują na ruch telefonu. To dane z akcelerometru pozwalają zmienić orientację ekranu z pionowego na poziomy, a aplikacjom monitorującym aktywność fizyczną rozpoznać jej rodzaj. Akcelerometry potrafią jednak o wiele więcej.

Na przykład mogą określić stan trzeźwości. Dane z akcelerometru pozwalają na stwierdzenie spożycia alkoholu, nawet gdy jego zawartość w wydychanym powietrzu wynosi 0,08 proc. (co odpowiada nieco poniżej 0,16 promila alkoholu we krwi), twierdzili naukowcy w „Journal of Studies of Alcohol and Drugs” w 2020 roku.

W kolejnym roku w tym samym periodyku dowodzono, że można tak wykryć również wypalenie skręta marihuany.

Czy więc smartfony nas śledzą?

Cóż, w takim zakresie, jak im na to pozwolimy. Zawsze można wyłączyć lokalizację. A danych z akcelerometru policja (na razie przynajmniej) nie zbiera.

A może powinna? Pewnie nie raz przeszli kiedyś Państwo na drugą stronę ulicy, bo naprzeciw szedł ktoś podejrzanym krokiem. Jeśli tak, to bardzo rozsądnie. Naukowcy z University of Portsmouth w „Journal of Nonverbal Behaviour” w 2016 roku dowodzili, że osoby, które bardziej kołyszą biodrami i ramionami podczas chodzenia, plasują się wyżej w testach na agresywność.

Sugerowali szkolenie operatorów monitoringu w rozpoznawaniu charakterystycznego chodu, by zmniejszyć przestępczość. Dziś jednak niemal każdy nosi przy sobie telefon z akcelerometrem. A kołysanie biodrami da się bez trudu stwierdzić na podstawie danych telefonu w kieszeni…