Straszak na nauczycieli. Zalewska chce wystawiać oceny z moralności

Wraz z projektem ustawy o finansowaniu zadań oświatowych do Sejmu trafił projekt rozporządzenia w sprawie kryteriów i trybu oceniania nauczycieli. Oba dokumenty znacząco zmieniają system weryfikacji pracy w oświacie i co najważniejsze - rangę oceny nauczyciela. W Karcie Nauczyciela - biblii pracowników oświaty - pojawiły się zapisy, które od oceny uzależniają zarówno ruch po ścieżce awansu, jak i wysokość wynagrodzenia. Nauczyciel, który otrzyma ocenę wyróżniającą będzie mógł ubiegać się o:

• dodatek do wynagrodzenia tzw. 500 plus - tylko dla nauczycieli dyplomowanych z co najmniej 5-letnim stażem pracy;
• skrócenie ścieżki awansu dla nauczyciela mianowanego i kontraktowego do dwóch lat, czyli szybsze nabycie uprawnień do wyższej pensji;
• uzyskanie od dyrektora szkoły stopnia nauczyciela dyplomowanego bez konieczności stażu.

I w drugą stronę: ocena negatywna może skutkować zablokowaniem ścieżki awansu, a nawet obligatoryjnym rozwiązaniem stosunku pracy (art. 23 ust. 1 pkt 5). Więcej o zmianach w Karcie Nauczyciela OKO.press pisało w artykule:

Zalewska chce wystawiać oceny z moralności

Kryteria oceny w projekcie rozporządzenia są na ogół merytoryczne. Ocenie podlegają m.in.:

• poprawność merytoryczna i metodyczna prowadzonych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych;
• umiejętność wyszukania form i metody pracy odpowiednich do prowadzenia przydzielonych zajęć, w tym umiejętność korzystania z technologii informacyjnych;
• dbałość o bezpieczeństwo uczniów;
• wspieranie rozwoju ucznia, w szczególności poprzez motywujący sposób oceniania procesu edukacyjnego ucznia;

Jest też - pozytywne zaskoczenie - zapis, że na dobrą ocenę zasłuży ten, kto będzie wychował dzieci i młodzież "w poszanowaniu różnorodności i zapobiegając wykluczeniu społecznemu".

Jednak już na poziomie nauczyciela stażysty wśród 17 kryteriów pojawiają się punkty, które mogą być batem na niepokornych nauczycieli. Są to:

• kształtowanie i rozwijanie wśród uczniów prawidłowych postaw moralnych, społecznych i obywatelskich;
• prezentowanie postawy moralnej i etyczne postępowanie nauczyciela;

Według ZNP ocena "postaw moralnych" i "etycznego postępowania" to furtka do sprawdzania światopoglądu. Sławomir Broniarz mówi OKO.press, że rozporządzenie stoi w sprzeczności z rozporządzeniem MEN (z grudnia 2016), które stanowi , że "Na ocenę pracy nauczyciela i dyrektora szkoły nie mogą mieć wpływu jego przekonania religijne i poglądy polityczne, a także fakt odmowy wykonania przez niego polecenia służbowego, gdy odmowa taka wynikała z uzasadnionego przekonania, że wydane polecenie było sprzeczne z dobrem ucznia albo dobrem publicznym".

Sławomir Broniarz: "Ocenianie postawy moralnej może stać się sposobem manipulacji. Ważniejsze jest to, jak fachowo nauczyciel realizuje swoje zadania, a nie jaki ma światopogląd. Jeśli upoważnimy dyrektorów to tworzenia jakichś szkolnych kodeksów postępowania nauczyciela, to wewnątrz rady pedagogicznej jeszcze bardziej się poróżnimy. A konflikt to najgorszy sygnał jaki możemy wysłać dzieciom".

Zdaniem Broniarza, ocenianie moralności spowoduje, że "utorujemy drogę do rozstawania się z ludźmi niepokornymi lub myślącymi inaczej". Oceniajmy nauczycieli pod kątem umiejętności dydaktycznych, podejścia do dziecka, umiejętności interpersonalnych, a nie zastanawiajmy się czy ktoś jest katolikiem czy ateistą, lewicowcem czy prawicowcem.

Dlatego krytycznie odnosimy się do propozycji MEN, szczególnie że za oceną idą pieniądze, bezpieczeństwo socjalne, a także możliwość kontynuowania pracy w zawodzie".

Moralność to pojęcie spoza miejsca pracy

Również w opinii prawników ocena moralności w miejscu pracy może prowadzić do nadużyć i być ingerencją pracodawcy w prawo do prywatności. Karolina Kędziora, radczyni prawna, prezeska Polskiego Towarzystwa Prawa Antydyskryminacyjnego mówi OKO.press: "W zapisach pojawia się słowo moralność, ale brakuje wytycznych. Kto tę moralność będzie definiował, w jaki sposób?

Istnieje też niebezpieczeństwo, że w niektórych społecznościach szkolnych informacje, które nauczyciel będzie przekazywał np. w ramach zajęć wychowawczych o homofobii czy ksenofobii zostaną uznane za niemoralne. Bo przecież ze szkół wycofano wytyczne dotyczące prowadzenia działań antydyskryminacyjnych, więc nauczyciel nie będzie mógł odwołać się do dokumentu, który wprost wspiera kształtowanie postaw równościowych".

W kryteriach oceny pojawia się wprawdzie "zapis o poszanowaniu różnorodności i zapobieganiu wykluczeniu społecznemu", ale jest tak ogólny, że nie wiadomo, jak będzie interpretowany.

"Słowo moralność - mówi Kędziora - pozostawia zbyt szerokie pole do nadinterpretacji.

Ocena postawy moralnej nauczycieli może prowadzić do patologii w miejscu pracy, np. w formie dyskryminacji".

Ktoś np. uzna, że wyznawca buddyzmu nie spełnia kryteriów moralności albo fan heavy metalu nie ukształtuje właściwych postaw moralnych uczniów.

Postępowania dyscyplinarne

Do tej pory ocena postawy nauczyciela była przedmiotem postępowania dyscyplinarnego tylko, gdy zachodziło podejrzenie że nauczyciel uchybił godności zawodu. W przeważającej mierze "dyscyplinarki" dotyczyły niedopełnienia obowiązków.

Już obecnie w szkołach dochodzi do represji ze względów światopoglądowych. Głośne przykłady to:

• proces 10 nauczycielek z Zabrza, które brały udział w Czarnym Proteście. W lutym 2017 roku od komisji dyscyplinarnej przy wojewodzie usłyszały zarzut "publicznego manifestowania swoich poglądów w miejscu i godzinach pracy". Podstawą było zdjęcie z Facebooka zamieszczone 3 października 2016 roku, na którym prezentują się w czarnych strojach;
• w kwietniu 2017 za treści udostępniane na Facebooku przed komisją dyscyplinarną stanął też nauczyciel wychowania fizycznego z Żagania Bartłomiej Woś. "Treści" to m.in. odcinek serialu "Ucho prezesa", a także memy wspierające Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy;
• w 2015 roku przed komisją dyscyplinarną stanęła Anna Kołakowska nauczycielka polskiego i radna PiS z Gdańska, która próbując zablokować Trójmiejski Marsz Równości, usiadła na trasie.

Na szczęście wszystkie te sprawy zakończyły się uniewinnieniem nauczycieli.

Z nieoficjalnych informacji OKO.press wynika, że postępowania dyscyplinarne motywowane światopoglądowo toczyły się również w lutym 2017 roku w Małopolsce. Dotyczyły dyrektorek, które do swoich szkół wpuściły edukatorki antyprzemocowe z fundacji "Autonomia" - czym miały narazić uczniów na niebezpieczeństwo. Postępowania umorzono.

Kto będzie oceniał i do kogo można się odwołać

Ocena będzie dokonywana cyklicznie - co trzy lata.

Dodatkowo będzie mogła być wykonana w każdym momencie, ale nie wcześniej niż rok od poprzedniej oceny z inicjatywy dyrektora szkoły lub na wniosek:

• nauczyciela;
• kuratora oświaty;
• organu prowadzącego szkołę;
• rady szkoły;
• rady rodziców (nowy organ dopuszczony do oceny nauczycieli; ich opinia nie jest wiążąca, ale pierwszy raz brana pod uwagę).

To także niebezpieczny zapis. Kuratorzy i wicekuratorzy są obecnie powoływani przez MEN, mogą żądać oceny np. gdy nauczyciel sympatyzuje z "opozycją totalną".

Nauczycielowi, który nie zgadza się z oceną dyrektora będzie przysługiwało odwołanie do kuratora oświaty. Jednak w 2016 roku PiS wymienił wszystkich kuratorów i wicekuratorów oraz zmienił sposób ich wyboru:

• mianowanie na kuratora i wicekuratora przejął minister edukacji;
• by zostać kuratorem nie trzeba już mieć doświadczenia w nadzorze pedagogicznym;
• kuratorzy otrzymali większe kompetencje.

Doświadczenia reformy edukacji pokazały, że kuratorzy nie są już tylko "pracownikami ministerstwa w rejonie", ale orędownikami pomysłów obecnej minister edukacji Anny Zalewskiej.

MEN zaznacza, że "nie ma obaw", bo przecież kontrowersyjny projekt rozporządzenia nawet nie jest jeszcze w konsultacjach. Trafi do nich dopiero po przyjęciu przez Sejm ustawy o finansowaniu zadań oświatowych.