Mrozy to przeszłość. Tłumaczymy, dlaczego na naszych oczach Syberia staje się grzejnikiem świata

Najchłodniejszy od blisko 30 lat maj w Polsce tradycyjnie sprowokował denialistów klimatycznych do podważania istnienia efektu cieplarnianego. Uwadze rodzimych wojowników z nauką o klimacie umknął fakt, że kryzys klimatyczny jest zjawiskiem globalnym.

Ciągłe zwiększanie koncentracji dwutlenku węgla w atmosferze w tempie ok. 2 cząsteczek na milion cząsteczek powietrza rocznie - to około 200 razy szybciej niż 10 tysięcy lat temu, gdy Ziemia wkraczała w długi okres stabilizacji klimatu, co umożliwiło rozkwit naszej cywilizacji - powoduje podnoszenie się średniej temperatury całej planety.

Fakt, że akurat w maju nad Polską było dość chłodno to swego rodzaju „anomalia w anomalii”, czyli lokalne zaburzenie globalnego trendu ocieplenia. Trend ów ostatnio najlepiej widoczny jest nad tradycyjnie zimnymi rejonami globu - Arktyką, Antarktyką, czy Syberią. Szczególnie tegoroczne syberyjskie upały dają naukowcom - i powinny dawać nam, zwykłym ludziom - do myślenia.

A więc co się działo i dzieje?

Najwyższa w historii temperatura w Arktyce

Syberyjski maj okazał się wyjątkowo ciepły. Temperatura sięgnęła wartości o około 10°C ponad średnią wieloletnią, zwłaszcza w zachodniej części regionu. Co prawda temperatury w czerwcu spadły, ale nadal utrzymały się nad poziomie +5°C ponad średnią z lat 1981-2010 - to standardowy okres odniesienia w klimatologii - nad całą Syberią.

Tereny położone bardziej na północnym-wschodzie podgrzały się znacznie bardziej, bo o ok. 10°C. Maksymalne temperatury także okazały się wyjątkowo wysokie:

„Arktyka jako całość ociepla się znacznie szybciej niż reszta świata. Zjawisko to - nazywane wzmocnieniem arktycznym - można częściowo wyjaśnić mechanizmami sprzężenia zwrotnego związanymi z pokrywą śnieżną i lodową, w których początkowe ocieplenie powoduje wzrost szybkości topnienia, co z kolei dodatkowo zwiększa ocieplenie” - piszą naukowcy z Copernicusa, unijnego programu obserwacji Ziemi.

Oczywiście pomiar temperatury nad tak dużym obszarem jak Syberia, na dodatek z nielicznymi stacjami pomiarowymi, nastręcza pewne trudności.

Niemniej:

Syberia jest obszarem nad którym ogromne wahania temperatury są czymś stosunkowo normalnym. Siarczyste mrozy po -40°C, a po nich lata z +20°C, zdarzały i zdarzają się tam regularnie. Naukowców zaniepokoił jednak wyjątkowo długi okres wysokich temperatur.

„Można zauważyć, że chociaż w poprzednich latach były pojedyncze miesiące, w których anomalie temperatury były większe niż obserwowane w ciągu ostatnich sześciu miesięcy, utrzymywanie się wyższych niż przeciętne temperatur przez tyle miesięcy z rzędu jest niezwykłe. Ponadto maj 2020 roku był zdecydowanie najcieplejszym w historii” - piszą naukowcy z Copernicusa.

To doprowadziło uczonych do wniosku, że gdyby nie kryzys klimatyczny, syberyjskie upały niemal na pewno nie miałyby miejsca. Według analizy autorstwa naukowców zrzeszonych w projekcie World Weather Attribution (WWA), zajmującym się badaniem związków ekstremów pogodowych z zmianami klimatycznymi, półroczny okres wysokich temperatur na Syberią „z wysokim prawdopodobieństwem” związany był - i jest - z globalnym ociepleniem.

Zwiększyło ono prawdopodobieństwo wystąpienia obecnej fali upałów ok. 600-krotnie.

Wysokie temperatury nad Syberią to kłopot nas wszystkich

Czym to grozi? Lokalnie - katastrofami ekologicznymi, jak ta w Norylsku, gdzie pod koniec maja wysokie temperatury spowodowały rozmarznięcie wiecznej zmarzliny i pęknięcie osadzonych na niej fundamentów zbiornika oleju napędowego zgromadzonego na potrzeby miejscowej elektrowni.

Efekt: według oficjalnych danych do rzeki Ambarnaja wyciekło ok. 15 tys. ton paliwa.

A przez tysiące lat zamarznięty na kamień grunt rozmięka i uszkadza drogi, domy i zagraża syberyjskiemu rolnictwu oraz tradycyjnej hodowli reniferów.

Jest to związane ze wspomnianym wyżej mechanizmem powodującym przyspieszone ocieplenie nad zimnymi rejonami Ziemi. Wysokie temperatury zwiększają tempo topnienia śniegu i lodu, co z kolei napędza dalsze ocieplenie, a te - jeszcze szybsze topnienie, w tym wiecznej zmarzliny. Określenie „wieczna” przechodzi do historii dosłownie na naszych oczach.

Rozmarzanie wielkich połaci Syberii może już wkrótce spowodować uwolnienie uwięzionego w nich metanu, gazu cieplarnianego o wiele groźniejszego od dwutlenku węgla. Tego ostatniego też swoją drogą przybywa na skutek syberyjskich upałów - emisje CO2 z regionu spowodowane pożarami tajgi wyniosły 56 mln ton.

Niestety, to nie koniec złych wiadomości. Nadchodzące dni mają przynieść nową falę upałów tym razem nad wschodnią Syberią. Znany niegdyś z nieludzkich mrozów, ów mało dostępny region Rosji staje się grzejnikiem świata - szacuje się, że to właśnie wysokie syberyjskie temperatury wywindują rok 2020 na szczyt listy najcieplejszych lat w historii pomiarów.