Troska o "dobro Polski" nie pozwoliła Barbarze Dolniak (.N) głosować przeciw ustawie o IPN. Opozycja wpisuje się w pisowski populizm

"Zastanawiam się, jak pani marszałek głosowała, może się pani pochwali publicznie?" - spytał w TVP wiceminister sprawiedliwości Michał Wójcik, choć doskonale wiedział, że w debacie nad nowelizacją ustawy o IPN Barbara Dolniak, jak prawie cała opozycja, wstrzymała się od głosu. Odpowiedź marszałkini można uznać w najlepszym razie za deklarację politycznej bezradności.

Wójcik był tym ważniejszym z punktu widzenia propagandy PiS gościem "Wiadomości" TVP 10 lutego 2018. O ustawie o IPN, która wprowadza represję karną, by strzec dobrego imienia "Narodu Polskiego" i oburzyła pół świata jako nakładanie nacjonalistycznej cenzury na historię, perorował, że przywróci prawdę o Zagładzie i będzie "catharsis" dla relacji polsko-żydowskich. Snuł też fałszywe analogie z prawem w Belgii, które zabrania zaprzeczania zbrodniom nazistowskim. A przecież polskie przepisy zamiast chronić pamięć o cierpieniach ofiar, dają raczej narzędzie do ograniczania prawdy o tych Polakach, którzy uczestniczyli w Zagładzie donosząc na Żydów ukrywanych przez innych Polaków, szantażując ich, czy nawet uczestnicząc w pogromach.

Barbara Dolniak z Nowoczesnej próbowała polemizować, co Wójcik komentował sugestywnymi minami. Mówiła jak prawniczka po przegranym procesie: ustawa zawiera nieostre pojęcia, nie będzie można ścigać przestępstw popełnionych za granicą. Wytknęła, że zamiast poprawić polski wizerunek ustawa go zepsuła. Nie weszła głębiej w meritum sporu.

Śladem Rosji i Turcji

W całym Sejmie znalazło się tylko pięcioro posłów, którzy głosowali przeciw nowelizacji (Joanna Scheuring-Wielgus i Adam Szłapka z Nowoczesnej oraz wszyscy trzej z Unii Europejskich Demokratów). Oznacza to, że także opozycja wzięła na siebie polityczną odpowiedzialność za ustawę o IPN, która wyrządziła takie szkody wizerunkowi "Narodu Polskiego" i ożywiła antysemickiego demona w internecie, a także w prorządowych mediach.

Dlaczego opozycja nie głosowała przeciw? Zabrakło pewnie politycznej wyobraźni, że ustawa będzie aż tak dewastująca dla wizerunku Polski. Ale kluczowe wydaje się co innego. Jak widać z odpowiedzi Barbary Dolniak - przyjęła ona, że wprowadzenie sankcji karnej, która ma chronić dobre imię Polaków jest co do zasady właściwe i rzecz tylko w tym, by egzekwowanie prawa było możliwe.

Opozycja nie podniosła (nie dostrzegła?) argumentu, że polska ustawa jest kalką regulacji autorytarnych reżimów, które w podobny sposób chcą bronić opinii o Narodzie. Od 2005 roku w Turcji można pójść na trzy lata (potem zmniejszone do dwóch) za publiczne znieważenie tureckości (po nowelizacji - Narodu Tureckiego).

W Rosji od 2014 roku ustawowo gloryfikuje się rolę Związku Radzieckiego i Armii Czerwonej w walce z niemieckim nazizmem w II wojnie światowej, a pośrednio – stalinizm i imperialistyczną politykę Związku Radzieckiego. Za rozpowszechnianie "fałszywych informacji" o działaniach ZSRR podczas II wojny grozi do 3 lat pozbawienia wolności.

Populizm historyczny PiS

Lutowy "The Economist"analizuje wzrost popularności partii populistycznych w Europie. Rządzą tylko na Węgrzech i w Polsce, ale łączne poparcie dla nich wzrosło z 8,5 proc. w 2000 do 24,1 proc. w 2017 roku.

Głównym przekazem europejskich populistów jest monopol na reprezentowanie "nieskazitelnego moralnie i w pełni zjednoczonego narodu" i walka z elitami - sędziami, dziennikarzami, biurokratami, itd. - którzy są moralnie gorsi".

Nowelizacja ustawy o IPN doskonale wpisuje się w populistyczną narrację w odniesieniu do historii, która w Polsce jest szczególnie gorącym tematem. PiS ogłasza, że "Polski Naród" jest nieskazitelny moralnie, a wszelką krytykę ustawy uważa za wyraz braku patriotyzmu. Analizowali to już w OKO.press m.in. Adam Leszczyński i Krzysztof Pacewicz; cytowaliśmy też kilkanaście apeli do władz i komentarzy, w tym najłagodniejszy New York Timesa, że ustawa o IPN to "środek na uśmierzenie polskiego bólu istnienia".

Zwracaliśmy też uwagę, że szczególnie spektakularnym wyrazem populizmu narodowo-historycznego była propozycja obu Morawieckich – Mateusza i Kornela, by tytułem Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata uhonorować „cały polski naród”.

A gdyby tak opozycja antypopulistyczna?

Jak wyglądałoby działanie opozycji spełniającej nadzieje "The Economist"? Można to sobie wyobrazić: z odpowiednim wyprzedzeniem przed głosowaniem nowelizacji ustawy o IPN, Nowoczesna - do spółki z Platformą, a może i pozaparlamentarną opozycją - organizuje wydarzenie publiczne, np. konferencję na uniwersytecie? Zaprasza ekspertów prawa międzynarodowego, przedstawicieli środowisk żydowskich, a także osoby ratujące Żydów np. ze stowarzyszenia Dzieci Holocaustu (niestety, nie można już liczyć na głos Władysława Bartoszewskiego).

Stawia otwarcie sprawę - jaki rodzaj patriotyzmu chcemy w Polsce rozwijać: czy bezwstydną samogloryfikację Narodu Polskiego, czy prawdziwą opowieść o tym, co w polskich dziejach było wielkie i tym, co było podłe.

Jak to ujął poseł PO Marcin Święcicki podczas obrad sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka już w listopadzie 2016 roku: ustawa o IPN zamiast bronić dobrego imienia Polski "będzie świadczyć, że jesteśmy krajem, który nie jest dumny ze swojej historii, ze swych osiągnięć, tylko musi pozywać do sądu kogoś, kto z niego żartuje. To bardziej zaszkodzi Polsce niż pomoże". Święcicki był przykładem - odosobnionym - zaangażowania w prace nad ustawą i polemiki z nią z punktu widzenia innej wersji polskiego patriotyzmu - otwartego na prawdę, pozbawionego kompleksów, gotowego na przyjęcie punktu widzenia innych.

Taki byłby głos antypopulistycznej opozycji.