TVP manipuluje: "rodziny niepełnosprawnych mogą liczyć na 2,4 tys. zł miesięcznie". To ćwierćprawda

Protestujący domagają się natychmiastowej realizacji dwóch, ich zdaniem najpilniejszych, postulatów:

• wprowadzenia dodatku rehabilitacyjnego dla osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym, niezdolnych do samodzielnej egzystencji po ukończeniu 18 lat w kwocie 500 zł miesięcznie, bez kryterium dochodowego;
• zrównania kwoty renty socjalnej z najniższą rentą ZUS z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wraz ze stopniowym podwyższaniem tej kwoty do równowartości minimum socjalnego obliczonego dla gospodarstwa domowego z osobą niepełnosprawną.

Pełna lista postulatów RON jest jednak znacznie dłuższa.

• Ratyfikowanie przez Rzeczpospolitą Polską protokołu fakultatywnego do Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych.
• Ujednolicenie systemu orzecznictwa, wprowadzenie czytelnych kryteriów orzekania opartego na diagnozie funkcjonalnej.
• Deinstytucjonalizację wsparcia ON na rzecz usług świadczonych na poziomie lokalnego środowiska. Skierowanie środków publicznych wraz z obowiązkiem realizacji zadań państwa w szeroko pojętym wsparciu ON do gmin i powiatów.
• Wdrożenie ogólnodostępnego programu „Niezależne życie”. Utworzenie sieci niewielkich placówek, funkcjonujących na poziomie lokalnym, w tym świetlic środowiskowych, domów dziennego pobytu, mieszkań chronionych, itp. oraz zagwarantowanie każdej ON ze wskazaniem do korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, możliwości nieodpłatnego codziennego korzystania z tych placówek oraz z nieodpłatnych usług opiekuńczych, Specjalistycznych Usług Opiekuńczych, instytucji asystenta osobistego, w miejscu zamieszkania.
• Utworzenie koszyka gwarantowanych świadczeń rehabilitacyjnych, zdrowotnych oraz usług opiekuńczych i oparcie na nim zindywidualizowanego zaopatrzenia ON w świadczenia wypełniające wskazania z orzeczenia i/lub bieżące wskazania medyczne.
• Uproszczony dostęp do lekarzy specjalistów, nowoczesnych form leczenia, rehabilitacji i terapii.
• Zapewnienie ON specjalistycznej opieki w dotychczasowym środowisku, w przypadku śmierci opiekuna lub nabycia przez niego niepełnosprawności uniemożliwiającej sprawowanie opieki.
• Zniesienie instytucji ubezwłasnowolnienia i zastąpienie jej innymi formami prawnego wsparcia zgodnie z modelem wspieranego podejmowania decyzji.
• Usprawnienie systemu finansowania likwidacji barier architektonicznych, komunikacyjnych, pozyskiwania wyrobów medycznych, leków podtrzymujących życie, sprzętu ortopedycznego, rehabilitacyjnego i środków pomocniczych. Zagwarantowanie, że wskazania z orzeczenia i/lub z bieżących wskazań medycznych będą równoznaczne z gwarancją uzyskania przez ON pełnego finansowania w przedmiotowej formie. Bezpłatny dowóz do placówek dla wszystkich ON ze wskazaniem do rehabilitacji. W przypadku braku na terenie powiatu/miasta/gminy, placówki realizującej wskazania z orzeczenia, w tym wskazania dotyczące rehabilitacji społecznej, postulujemy o umożliwienie osobie niepełnosprawnej realizacji w/w wskazań we własnym zakresie, przy refundacji kosztów, w kwocie jaka na każdego podopiecznego kierowana jest do placówek.
• Zagwarantowanie co najmniej jednego w roku kalendarzowym bezpłatnego turnusu rehabilitacyjnego dla ON (ze wskazaniem do rehabilitacji) oraz, o ile to niezbędne, także dla jej opiekuna.
• Podwyższenie kwoty renty socjalnej do równowartości minimum socjalnego, obliczonego dla gospodarstwa domowego osoby niepełnosprawnej.
• Wprowadzenie zmian w ustawie o świadczeniach rodzinnych w zakresie dotyczącym zasiłku pielęgnacyjnego, tj. o ustanowienie zróżnicowanych kwot zasiłku na poziomie kompensującym niesamodzielność, w zależności od faktycznego stopnia niesamodzielności.
• Zniesienie kryterium dochodowego do zasiłków rodzinnych i świadczeń alimentacyjnych, dla rodzin z ON w stopniu znacznym, pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. Prawo do dodatku rehabilitacyjnego bez kryterium dochodowego dla każdej ON ze wskazaniem do rehabilitacji, bez względu na jej wiek.
• Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego dla każdego faktycznego opiekuna ON ze wskazaniem do stałej lub długotrwałej opieki, nieposiadającego prawa do emerytury lub renty, w tym także dla faktycznego opiekuna nieposiadającego obowiązku alimentacyjnego.
• Dodatkowe, obok świadczenia pielęgnacyjnego, wsparcie dla opiekunów sprawujących opiekę na dwiema lub więcej ON ze wskazaniem do stałej lub długotrwałej opieki, oraz dla opiekunów samotnie sprawujących opiekę nad ON. (Postulat częściowo zrealizowany).
• Stałe odprowadzanie składek emerytalno-rentowych od świadczenia pielęgnacyjnego i zorganizowaną opiekę wytchnieniową dla opiekuna ON ze wskazaniem do stałej lub długotrwałej opieki.
• Zabezpieczenie opiekuna ON na wypadek ustania opieki, przez zagwarantowanie mu prawa do zasiłku dla bezrobotnych, z zaliczeniem okresu pobierania świadczenia pielęgnacyjnego poprzedzającego rejestrację w UP do okresu pracy, na czas nie krótszy niż 12 miesięcy oraz zapewnienie mu instrumentów ułatwiających powrót na rynek pracy. (Postulat częściowo zrealizowany).
• Zapewnienie opiekunom ON ze wskazaniem do stałej lub długotrwałej opieki, pobierającym emerytury lub renty, comiesięcznego dodatku w wysokości różnicy między kwotą świadczenia pielęgnacyjnego a kwotą pobieranej emerytury lub renty.
• Wydłużenie okresu zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad ON dla rodziców ON pozostających w stosunku pracy, do okresu określonego wskazaniem lekarskim. Dodatkowy urlop związany z koniecznością rehabilitacji podopiecznego. Prawo do elastycznego czasu pracy dla opiekuna ON w stopniu znacznym. Ulgi dla opiekuna ON w stopniu znacznym w prowadzeniu działalności gospodarczej oraz ulgi dla pracodawcy zatrudniającego opiekuna ON w stopniu znacznym.
• Prawo do bezpłatnych przejazdów dla ON w stopniu znacznym wraz z opiekunem w celu realizacji obowiązku szkolnego, leczenia, rehabilitacji i diagnozowania.
• Stałe kierowanie subwencji oświatowej dla osób niepełnosprawnych pobierających naukę bezpośrednio do placówek oświatowych. (Postulat częściowo zrealizowany).

Ostatnia aktualizacja: 2017.10.11

Do 2013 roku świadczenie pielęgnacyjne było powszechne i równej wysokości dla opiekunów dzieci i dorosłych – wynosiło 520 zł miesięcznie. Rząd PO-PSL zabrał świadczenie części rodzin i podwyższył je innym.

• Prawo do pełnego świadczenia zachowali rodzice i opiekunowie osób niepełnosprawnych od dzieciństwa lub urodzenia.
• Opiekunowie osób, które stały się zależne od opieki już w wieku dorosłym, mogli ubiegać się jedynie o tzw. specjalny zasiłek dla opiekuna, zaledwie 520 zł. W dodatku obwarowane to zostało kryterium dochodowym – dochód netto na osobę nie może przekraczać 764 zł.

Uprawnienia do zasiłku straciło ok. 140 tys. osób.

5 grudnia 2013 na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich interweniował Trybunał Konstytucyjny. TK orzekł, że zaskarżone prawo zmieniające zasady przyznawania świadczeń pielęgnacyjnych łamie konstytucyjną zasadę praw nabytych, sprzeciwia się zaufaniu do państwa i prawa. Trybunał zobowiązał ustawodawcę do naprawy krzywdy bez zbędnej zwłoki.

W pierwszej połowie 2014 roku wszystkim osobom, które straciły prawo do świadczenia, przyznano na mocy nowej ustawy prawo do zasiłku dla opiekuna - 520 złotych. Dostali też wyrównanie za okres, w którym pozostawali bez świadczeń.

Powstały zatem dwie grupy opiekunów, z wyższym i niższym świadczeniem w zależności od momentu powstania niepełnosprawności. Ponadto dla opiekunów osób dorosłych, które sprawność utraciły po 2013 roku, nadal pozostawiono próg dochodowy – dostaną 520 zł tylko jeśli w ich rodzinie dochód na głowę nie przekracza 764 zł.

W kolejnym wyroku - wniosek złożyli posłowie PiS - Trybunał orzekł, że takie zróżnicowanie nie ma konstytucyjnego uzasadnienia, a ustawodawca powinien w jednakowy sposób uregulować prawo do świadczenia pielęgnacyjnego opiekunów osób niepełnosprawnych, które nie są dziećmi.

Choć TK nakazał bezzwłoczną zmianę prawa, ani rząd PO-PSL ani PiS tego nie uczynił.

Rok po objęciu władzy przez PiS, w październiku 2016, RPO nalegał na „pilne podjęcie działań porządkujących system świadczeń pielęgnacyjnych wypłacanych opiekunom osób niepełnosprawnych”. Pokazywał absurdy obowiązującego prawa:

• „Pan Krzysztof ma 30-letniego syna, u którego ciężką niepełnosprawność zdiagnozowano dopiero w wieku 28 lat. Pan Krzysztof nie dostaje od państwa nic – ani 1300 zł, ani nawet 520 zł – bo dochód na głowę w rodzinie przekroczył 764 zł. Gdyby syn miał wypadek na motorze jako 17-latek, pan Krzysztof dostawałby 1300 zł”.
• Pani Maria samotnie opiekuje się upośledzonym od urodzenia 30-letnim synem. Ma 1900 zł dochodu z wynajmu mieszkania. Ponieważ syn wymaga stałej, całodobowej opieki, pani Maria dostaje 1300 zł jako świadczenie pielęgnacyjne.
• Pani Grażyna i pan Waldemar zajmują się 30-letnią córką, która uległa ciężkiemu wypadkowi w wieku 21 lat. Córka wymaga całodobowej opieki. Rodzina nie dostaje jednak 1300 zł świadczenia pielęgnacyjnego, tylko 520 zł specjalnego zasiłku opiekuńczego (dochód na osobę w rodzinie nie przekracza bowiem 764 zł – rodzina utrzymuje się z 1900 zł za prace dorywcze, które wykonuje pan Waldemar). Gdyby córka w chwili wypadku uczyła się jeszcze, rodzice dostaliby 1300 zł świadczenia pielęgnacyjnego, czyli o 780 zł więcej. Ale córka akurat przerwała naukę…

Alternatywny społeczny raport dla ONZ powstał w środowisku działaczy i działaczek skupionych wokół Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami. Osobny report o sytuacji kobiet z niepełnosprawnościami przedstawiły też wspólnie polskie Stowarzyszenie Kobiet Niepełnosprawnych ONE.pl oraz międzynarodowa organizacja Women Enabled International. Poza organizacjami społecznymi swoje sprawozdanie przesłało również biuro RPO. Ze wszystkich tych raportów wyłania się obraz państwa, które nie potrafi zapewnić milionom swoich obywateli równego traktowania. Rzecznik i organizacje walczące o prawa osób z niepełnosprawnościami domagają się m.in.:

• Przyjęcia kompleksowego programu odejścia od opieki instytucjonalnej – na rzecz wsparcia na poziomie społeczności lokalnej; DPS-y są zazwyczaj bardzo duże (średnia liczba podopiecznych to 104 osoby) i częste są przypadki łamania praw człowieka, tak w placówkach publicznych jak i niepublicznych. Alternatywą dla nich powinny być mieszkania chronione lub wspomagane, które wciąż są w Polsce rzadkością. Liczba wszystkich osób korzystających z mieszkań chronionych jest ponad 30-krotnie niższa niż osób korzystających z domów pomocy społecznej.
• Likwidacji instytucji ubezwłasnowolnienia i zastąpienia jej systemem wspieranego podejmowania decyzji. Instytucja ubezwłasnowolnienia nie spełnia standardów Konwencji – np. brak jest okresowej kontroli niezawisłego organu. Osoba ubezwłasnowolniona traci zdolność do czynności prawnych lub jest jej ona ograniczona, często na całe życie, ubezwłasnowolnienie nie jest poddawane okresowej kontroli przez niezawisły organ, nie uwzględnia potrzeb i interesów osoby, skutkuje wykluczeniem; brak jest form prawnego wsparcia osób z niepełnosprawnościami zgodnych Konwencją.
• Wzmocnienia ochrony osób z niepełnosprawnościami przed przemocą, w tym przemocą domową. Pomoc dla takich osób jest niedostępna, niekiedy dosłownie: na 35 działających w Polsce Specjalistycznych Ośrodków Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie jedynie 8 mieściło się w budynkach dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością ruchową. W 32 ośrodkach nigdy nie znalazła się osoba głucha. Osoby z niepełnosprawnościami są szczególnie narażone zarówno na przemoc instytucjonalną, jak i w miejscach publicznych.
• Wyeliminowania nieludzkiego lub poniżającego traktowania osób z niepełnosprawnościami, które pozbawiono wolności. Dziś do aresztu – również niedostosowanego do potrzeb tych osób – może trafić ktoś z problemem z poruszaniem się. Z kolei standard 3 m² powierzchni mieszkalnej na więźnia nie uwzględnia, że osoby na wózkach muszą mieć przestrzeń do manewrów.
• Projektowania budynków, programów i usług według zasad uniwersalnego projektowania (czyli tak, aby mógł korzystać z nich każdy bez konieczności adaptacji – np. wejście do budynku z poziomu gruntu, bez schodów i potrzeby budowy podjazdu). Prawo budowlane nakazuje dostępność nowych budynków dla osób z niepełnosprawnościami, nie wymaga jednak stosowania zasad uniwersalnego projektowania. W praktyce uwzględnia się jedynie dostępność dla osób na wózkach – potrzeby np. osób niewidomych są pomijane. Właściciele budynków wybudowanych przed 1995 roku w ogóle zaś nie mają obowiązku likwidacji barier architektonicznych.
• Wzmocnienia ochrony przed dyskryminacją. Dziś osoby z niepełnosprawnościami mogą skorzystać z mechanizmów zawartych w ustawie o równym traktowaniu – jeśli spotkały się z dyskryminacją w miejscu pracy. Nie ma natomiast tej możliwości w przypadku dyskryminacji w takich obszarach jak zabezpieczenie społeczne, dostęp do usług, opieki zdrowotnej, oświaty i szkolnictwa wyższego.
• Zniesienia zakazu zawierania małżeństw przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną oraz stworzenie systemu wspierania osób z niepełnosprawnościami w pełnieniu ról rodzicielskich.
• Wprowadzenia jednolitego systemu orzecznictwa o niepełnosprawności, skupiającego się na wsparciu potrzebnym danej osobie, a nie na jej dysfunkcjach.
• Zwiększenia ochrony przed przemocą osób chorujących psychicznie i przebywających w szpitalach psychiatrycznych. Regulacje wewnętrzne domów pomocy społecznej znacznie ograniczają prawa i wolności mieszkańców.
• Zwiększenia wsparcia dla uczniów z niepełnosprawnościami i ulepszenie systemu finansowania ich potrzeb edukacyjnych. Niestety, odsetek uczniów uczących się w ramach edukacji włączającej zmniejsza się wraz z wiekiem;
• Wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjności zróżnicowania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na moment powstania niepełnosprawności.
• Zagwarantowanie wszystkim osobom z niepełnosprawnością intelektualną i psychiczną praw wyborczych oraz praw do zgromadzania i zrzeszania się.
• Podjęcia działań w celu pełnego dostosowania publicznych środków transportu do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Zdecydowanej poprawy wymaga sytuacja w mniejszych miastach oraz stan infrastruktury i taboru kolejowego.
• Zapewnienia dostępności stron internetowych instytucji publicznych.
• Rozszerzenia regulacji dotyczących języka migowego i wprowadzenie rozwiązań prawnych odnoszących się do komunikacji wykorzystującej gesty, znaki graficzne, przedmioty.
• Promowania zatrudniania osób z niepełnosprawnościami na otwartym rynku pracy. Tymczasem wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnością należy do najniższych w UE.
• Stworzenia systemowych rozwiązań zapewniających możliwość korzystania z usługi asystenta osobistego osoby z niepełnosprawnością; W tej chwili dostępność takich usług asystenta jest incydentalna, ograniczone terytorialnie i czasowo, co nie daje osobom z nich korzystającym szans na długoterminowe wsparcie.

Społeczny raport zwraca ponadto uwagę na szczególnie ciężką sytuację grup dyskryminowanych nie tylko ze względu na niepełnosprawność.