Zabawa w Boga czy obrona przed apokalipsą? USA zakazują manipulacji groźnymi patogenami

5 maja 2025 roku Biały Dom opublikował nową strategię bezpieczeństwa biologicznego, ogłaszając m.in. całkowity zakaz finansowania przez agencje federalne tzw. badań typu gain-of-function (GoF) obejmujących patogeny o potencjale pandemicznym (PPP).

W komunikacie wskazano, że „żadne finansowanie nie zostanie przeznaczone na tworzenie nowych wariantów koronawirusów, grypy, hantawirusów i innych patogenów, które mogłyby przenosić się między ludźmi i spowodować pandemię”. To radykalne posunięcie natychmiast wywołało sprzeciw w środowiskach naukowych. Czy słusznie?

Czym właściwie jest gain-of-function?

By zrozumieć kontrowersje wokół decyzji Białego Domu, warto przyjrzeć się dokładnie, czym są badania typu gain-of-function (GoF) i dlaczego wzbudzają tak silne emocje.

By zrozumieć kontrowersje wokół decyzji Białego Domu, warto przyjrzeć się dokładnie, czym są badania typu gain-of-function (GoF) i dlaczego wzbudzają tak silne emocje.

W najprostszym ujęciu są to eksperymenty biologiczne, w których mikroorganizmom – najczęściej wirusom – celowo nadaje się nowe, wcześniej przez nie nieposiadane cechy. Może to obejmować zwiększenie zakaźności, zasięgu gospodarzy, oporności na leki lub zdolności do wywoływania ciężkich chorób.

Na przykład: jeśli naukowcy chcą zrozumieć, jak wirus grypy może przystosować się do rozprzestrzeniania się między ludźmi, mogą w laboratorium wprowadzić mutacje, które tę zdolność symulują. Celem nie jest stworzenie „superwirusa", lecz odwzorowanie możliwej przyszłej mutacji w warunkach kontrolowanych – zanim nastąpi ona naturalnie.

Nie każda forma gain-of-function budzi jednak kontrowersje. Tysiące takich badań są codziennością w laboratoriach na całym świecie. Przykładowo, modyfikowanie bakterii w celu wytwarzania większej ilości insuliny lub przystosowywanie drożdży do produkcji bioetanolu to również „zyskiwanie funkcji" – tyle że bez dramatycznych implikacji zdrowotnych.