"Żenujący" - tak opiekunowie i osoby niepełnosprawne oceniają kontakt z przedstawicielami rządu. Rozmowa z zastępczynią RPO Sylwią Spurek

Od 18 kwietnia 2018 trwa w Sejmie strajk rodziców, opiekunów i dorosłych osób z niepełnosprawnościami. "To odwieszony protest z 2014 roku. (...) Wtedy prezes PiS Jarosław Kaczyński całował nas po dłoniach i obiecywał pomoc. A dziś? Zostaliśmy sami z głodowymi świadczeniami" - mówiła OKO.press w dniu inauguracji strajku Iwona Hartwich, liderka protestu, matka 25-letniego Kuby.

W ciągu pierwszych dni okupacji sejmowych korytarzy z protestującymi spotkali się: prezydent Andrzej Duda, premier Mateusz Morawiecki i dwukrotnie minister rodziny Elżbieta Rafalska. Dziś (23 kwietnia) do osób z niepełnosprawnościami i ich rodziców przyjechała zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich, dr Sylwia Spurek. Jak do tej pory oceniają kontakt z rządem?

"Żenujący. To jedno z łagodniejszych określeń, które usłyszałam w rozmowie z protestującymi. Niezadowolenie towarzyszy przede wszystkim rozmowom z przedstawicielami rządu. Dużo bardziej opiekunowie i osoby z niepełnosprawnościami liczą na inicjatywę prezydenta. Mimo rozgoryczenia nie zamierzają rezygnować z protestu. Obawiają się opuścić Sejm choć na chwilę, by nie stracić być może jedynej szansy na podnoszenie swoich postulatów" - mówi OKO.press Sylwia Spurek tuż po spotkaniu ze strajkującymi.

Sylwia Spurek: "Dla mnie - jako urzędniczki - to było smutne spotkanie. Po pierwsze dlatego, że rozmawiałam z osobami, które od lat nie mogą doprosić się realizacji podstawowych postulatów. Po drugie, dlatego, że mam pełną świadomość, że jako instytucja wykorzystaliśmy wszystkie narzędzia do poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnościami. W normalnym państwie to powinno wystarczyć, ale my nie odnieśliśmy żadnego efektu.

Przypomnijmy, że protestujący domagają się natychmiastowej realizacji dwóch postulatów:

• wprowadzenia dodatku rehabilitacyjnego dla osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym, niezdolnych do samodzielnej egzystencji po ukończeniu 18 lat w kwocie 500 zł miesięcznie, bez kryterium dochodowego;
• zrównanie kwoty renty socjalnej z najniższą rentą ZUS, czyli podniesienia jej do wysokości 1030 zł - z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, wraz ze stopniowym podwyższaniem tej kwoty do równowartości minimum socjalnego obliczonego dla gospodarstwa domowego z osobą niepełnosprawną.

Sasin: radykalne działania z dnia na dzień nie są możliwe

Szef Komitetu Stałego Rady Ministrów Jacek Sasin 23 kwietnia w programie "Jeden na jeden" TVN24 powtórzył to, co mówią wszyscy przedstawiciele rządu: "nie można pisać ustaw na kolanie". Mówił: "Przygotowanie dobrego projektu ustawy, nie takiego, który będzie bublem prawnym, poddanie go konsultacjom, również ze środowiskiem osób niepełnosprawnych, wymaga czasu.

Sasin przyznał też, że nie widzi potrzeby zwoływania nadzwyczajnego posiedzenia Sejmu, na którym można by było w trybie przyspieszonym procedować zmiany, których domagają się osoby z niepełnosprawnościami i ich rodzice.

Sylwia Spurek: „Opiekunki i opiekunowie w Sejmie mówią o swoich podstawowych potrzebach, bo debata toczy się wokół zapewnienia podstawowych środków finansowych potrzebnych do przeżycia. W tym nic radykalnego nie widzę. Nie domagają się np. zniesienia instytucji ubezwłasnowolnienia, co postuluje Rzecznik, a co niektórzy pewnie uznają za radykalne.

Oczywiście, nie sposób nie zgodzić się z tym, że proces legislacyjny powinien wyglądać tak, jak opowiada o nim minister Jacek Sasin. Jednak w tej sytuacji rząd ma od dawna wszystkie niezbędne merytoryczne informacje – pochodzące także z wystąpień Rzecznika Praw Obywatelskich, zna postulaty środowiska, czyli ma w rękach wszystko, co potrzebne, by szybko przygotować projekt rozwiązań. Dokładnie pamiętam odpowiedź minister rodziny skierowaną do Rzecznika po jednym z pierwszych wystąpień dr. Adama Bodnara w sprawie stworzenia systemu wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami. Pojawiło się tam charakterystyczne sformułowanie, o "trwających analizach dotyczących możliwych do wprowadzenia zmian". Od tego czasu to sformułowanie jak kalka pojawia się w każdej kolejnej odpowiedzi resortu. Wydaje mi się, że minęło już wystarczająco dużo czasu, żeby dokonać analizy, wyciągnąć wnioski i opracować konkretne rozwiązania".

PiS ignoruje głos Rzecznika

Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar wystosował w tej kadencji kilkadziesiąt wystąpień do ministrów w sprawie systemu wsparcia i praw osób z niepełnosprawnościami. Apelował między innymi o:

• wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2014 roku, czyli zrównanie wysokości świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego opiekunom dzieci i dorosłych osób z niepełnosprawnościami - dziś różnica w wysokości wypłacanych świadczeń wynosi aż 927 zł na niekorzyść osób opiekujących się dorosłymi.

Sylwia Spurek: "Dziś przekazałam protestującym kopie najważniejszych wystąpień Rzecznika. Pokazywaliśmy w nich potrzebę gruntownej reformy systemu wsparcia - odejścia od pomocy społecznej na rzecz systemu opartego o prawa człowieka osób z niepełnosprawnościami. Co to oznacza? Państwo obecnie doprowadziło de facto do sprywatyzowania opieki nad osobami z niepełnosprawnościami. Zamiast rozwijać usługi społeczne, które mogłyby realizować postulat autonomicznego i godnego życia osób z niepełnosprawnościami, przerzuciło odpowiedzialność za opiekę na sferę domową - rodziców i osoby najbliższe. Od tych drugich jednocześnie wymagając pełnego poświęcenia i nie zapewniając im właściwego systemu wsparcia – w tym finansowego.

Co by pomogło? Na przykład wprowadzenie asystencji osobistej, uruchomienie systemu mieszkalnictwa wspomaganego albo stworzenie gwarantowanego koszyka usług rehabilitacyjnych. Wspominaliśmy też o pozornie drobnej zmianie, która silnie rzutuje na nasze postrzeganie osób z niepełnosprawnościami. Chodzi o usunięcie z przepisów prawnych wszystkich stygmatyzujących sformułowań dotyczących osób z niepełnosprawnościami takich jak: kalectwo czy upośledzenie. To wstyd, że w naszych aktach prawnych wciąż posługujemy się dyskryminującym językiem".

Polska będzie rozliczona na forum międzynarodowym

W 2012 roku Polska ratyfikowała Konwencję ONZ o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami. Potwierdziła tym samym, że osoby z niepełnosprawnościami mają prawo do pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności.

Przestrzeganie konwencji monitoruje Komitet ds. Osób z Niepełnosprawnościami z siedzibą w Genewie. Procedura monitoringu składa się z trzech etapów.

• Polska składa w ONZ sprawozdanie z realizacji Konwencji. Własne sprawozdania składają też Rzecznik Praw Obywatelskich oraz organizacje rzecznicze.
• Komitet przedstawia rządowi listę zagadnień, do których musi się on odnieść.
• Komitet zgłasza rekomendacje.

Jesteśmy przy punkcie drugim – Komitet właśnie przedstawił Polsce listę zagadnień, do których nasze państwo musi się odnieść. Lista jest długa – ONZ ma do Polski ponad 50 pytań – i w znacznym stopniu uwzględnia zastrzeżenia działaczek i działaczy zajmujących się prawami osób z niepełnosprawnościami.

Sylwia Spurek: "Przekazałam dziś protestującym, że we wrześniu 2018 roku zbierze się Komitet, który przeanalizuje, jak Polska wdraża Konwencję. W tym sensie ich protest ma nie tylko wymiar wewnętrzny, ale też międzynarodowy. Państwo polskie zostanie rozliczone z tego, jak dba o prawa człowieka osób z niepełnosprawnościami".

Straż i Kancelaria Sejmu nie ułatwiają protestu

Joanna Scheuring-Wielgus, posłanka klubu Nowoczesna, 23 kwietnia 2018 roku na konferencji prasowej w Sejmie podała, że Kancelaria Sejmu odmówiła wpuszczenia do budynku Sejmu rehabilitantów, którzy pro bono zgodzili się pomóc w rehabilitacji protestujących osób z niepełnosprawnościami.

Sylwia Spurek: "To nie jedyne problemy organizacyjne. Protestujący narzekają, że straż marszałkowska wskazała im mniej dogodną dla nich drogę do toalety".