Ziobro chce totalnych sądów. Sędziowie mają być pokorni aż po grób, bo stracą emeryturę [PROJEKT USTAWY]

Władzę nad sądami powszechnymi ma dać ministrowi sprawiedliwości Zbigniewowi Ziobrze nowa ustawa o ustroju sądów, którą resort sprawiedliwości przygotowywał przez kilka lat. Gotowy projekt tej ustawy 26 kwietnia opublikowano na stronach Rządowego Centrum Legislacji.

Projektu powinni obawiać się nie tylko sędziowie, ale też obywatele i sam PiS. Bo dzięki niemu minister Ziobro będzie miał niemal pełną kontrolę nad wszystkimi sądami w Polsce. A trzeba pamiętać, że Ziobro jest też Prokuratorem Generalnym i ma już kontrolę nad całą prokuraturą. Łącząc te dwa stanowiska i dostając nowe uprawnienia w sądach Ziobro będzie najpotężniejszym politykiem nie tylko w Polsce, ale i w UE. Bo będzie miał kontrolę nad całym wymiarem sprawiedliwości.

Na razie nie wiadomo, czy PiS poprze jego projekty i czy zostaną przyjęte przez rząd, a potem przez Sejm. Pewne jest to, że są one fragmentem planu Ziobry, który do tej pory popierał prezes PiS Jarosław Kaczyński. A plan ten to tzw. opcja zero w sądach. Czyli likwidacja wszystkich obecnych sądów rejonowych, okręgowych, apelacyjnych i Sądu Najwyższego. I powołanie w ich miejsce sądów kontrolowanych przez obecną władzę.

Tę kontrolę do tej pory władza przejmowała etapami - obsadziła już TK, część SN, KRS, która daje nominacje sędziom oraz prezesów sądów. Do pełni władzy nad wymiarem sprawiedliwości potrzebuje obsadzenia nowymi sędziami całego SN i spacyfikowania niepokornych sędziów w sądach. Ten efekt ma dać właśnie powołanie nowych sądów, połączone z wymianą dotychczasowych sędziów (przynajmniej ich części).

Ale plany pokrzyżowały wyroki TSUE z 2021 roku dotyczące „reform” PiS w sądach. Rząd ich nie wykonał, więc Komisja Europejska zablokowała dla Polski miliardy euro funduszy z Krajowego Planu Odbudowy. I teraz w obozie władzy toczy się spór o to, czy i jak te wyroki wykonać.

Na razie władza spiera się tylko o likwidację Izby Dyscyplinarnej, ale problemem jest też nielegalna nowa KRS. Ziobro broni Izby Dyscyplinarnej, ale jej likwidacji chcą PiS i prezydent, by odblokować eurofundusze. Z tego powodu na razie zablokowano też pomysł Ziobry likwidacji całego SN i powołania na jego miejsce małego, obsadzonego przez władzę SN, z okrojonymi kompetencjami.

Z powodu stanowiska KE nie wiadomo również czy PiS i prezydent zgodzą się na ostateczną demolkę sądów powszechnych. Bo to będzie oznaczało ostry konflikt z UE, mogący zakończyć się całkowitym zablokowaniem funduszy dla Polski. Jedną z wartości UE są bowiem niezależne sądy. Ponadto najnowsze projekty Ziobry nie uwzględniają powołania sędziów pokoju, których chce prezydent.

Jak minister Ziobro będzie mógł układać nowe sądy

Opublikowane na stronie RCL nowe ustawy sądowe są obszerne. Są to dwa projekty ustaw - o ustroju sądów powszechnych i projekt z przepisami wprowadzającymi ustawę o sądach (zawiera przepisy przejściowe i wprowadza zmiany w innych ustawach). Oba projekty wraz z uzasadnieniem liczą aż 409 stron. Kolejne 77 stron liczy ocena skutków nowych regulacji.

Projekty ministra Ziobry zakładają likwidację obecnych 318 sądów rejonowych (sądzą najprostsze sprawy), 46 sądów okręgowych (sądzą sprawy bardziej skomplikowane i o większe pieniądze, rozpoznają też odwołania od wyroków sądów rejonowych) i 11 sądów apelacyjnych (rozpoznają apelacje od wyroków sądów okręgowych). W sądach apelacyjnych pracują doświadczenie sędziowie, z długim stażem orzekania.

W ich miejsce ma powstać 79 nowych sądów okręgowych z oddziałami i 20 sądów regionalnych. Obecni sędziowie rejonowi automatycznie dostaną jeden status sędziego sądu powszechnego. Z projektu przepisów wynika, że sędziowie rejonowi i okręgowi z mocy ustawy przejdą do orzekania w nowym sądzie okręgowym, właściwym dla ich dotychczasowego miejsca pracy.

Ale nie wszystkich sędziów będzie to dotyczyć. Bo jeśli w danym mieście powstanie więcej niż jeden nowy sąd okręgowy to minister sprawiedliwości będzie wyznaczał sędziom nowe miejsce pracy. Tak może być w największych miastach, głównie w Warszawie, gdzie już dziś są dwa sądy okręgowe. Czyli to Ziobro lub jego następca mają decydować do jakiego sądu wysłać sędziego.

Takie rozwiązanie daje ministrowi pełną władzę w obsadzeniu nowych sądów regionalnych, które będą najważniejsze. Bo tu mają się kończyć prawomocnym wyrokiem procesy. Nie można wykluczyć, że minister skieruje do nich tylko sędziów sprawdzonych przez władzę. I nie muszą to być obecni sędziowie apelacyjni, bo projektowane przepisy dają ministrowi prawo wysłania do sądów regionalnych również obecnych sędziów rejonowych i okręgowych (za ich zgodą). Ponadto minister będzie mógł sędziów do nich delegować.

Mając wpływ na obsadę kluczowych sądów regionalnych minister dostanie pośredni wpływ na orzecznictwo. Sędziowie apelacyjni, którzy nie dostaną od ministra propozycji pracy w sądach regionalnych będą mogli przejść na wcześniejszy stan spoczynku, czyli na emeryturę.

To nie koniec. Wraz z likwidacją obecnych sądów wygasną kadencje wszystkich sędziów funkcyjnych - prezesów i wiceprezesów sądów oraz przewodniczących wydziałów. Wygasną też kadencje lokalnych rzeczników dyscyplinarnych działających przy sądach - nie ścigają oni sędziów za byle co jak rzecznicy dyscyplinarni ministra Ziobry. Zostaną również zlikwidowane obecne sądy dyscyplinarne działające przy sądach apelacyjnych (są to sądy I instancji dla większości spraw dyscyplinarnych sędziów). Ponadto wygaszone zostaną wszystkie delegacje dla sędziów do orzekania w sądach wyższej instancji. To otwiera ministrowi pole do obsady wszystkich kluczowych stanowisk w nowych sądach.

Co ciekawe swoje stanowiska zachowają tylko główny rzecznik dyscyplinarny dla sędziów Piotr Schab oraz jego zastępcy Przemysław Radzik i Michał Lasota. Wszyscy są nominatami ministra Ziobry i są znani ze ścigania niezależnych sędziów znanych z obrony praworządności. Swoje funkcje będą mogli pełnić do końca kadencji.

Kluczową rolę w planach ministra Ziobry na całkowite przejęcie sądów może odegrać prezydent Andrzej Duda, który może zablokować zapędy ministra.

Jak mają być pacyfikowani niepokorni sędziowie

Oprócz możliwości ułożenia na nowo sądów w Polsce, projekty ustaw sądowych dają ministrowi kolejne, nowe uprawnienia. Będzie mógł przenosić sprawy do innych sądów. To uprawnienie dotyczy określonej kategorii spraw, ale w przepisach jest też zezwolenie dla ministra do przenoszenia spraw „innych”. Kategoria „inne” jest bardzo pojemna i mogą to też być sprawy niewygodne dla władzy. O ich przeniesieniu minister zdecyduje w rozporządzeniu.

Sędziowie podważają ich legalność, bo wykonują wyroki ETPCz i TSUE, w których podważono status tych instytucji. Za to sędziom nadal będzie grozić nawet wyrzucenie z zawodu. Dotyczy to też sędziów w stanie spoczynku, którym już dziś np. za ostrą krytykę „reform” ministra Ziobry; grozi nawet odebranie emerytury przez sąd dyscyplinarny.

Z ustawy kagańcowej powtórzono też przepisy praktycznie likwidujące samorząd sędziowski. Dotyczy to głównie okrojenia uprawnień Zgromadzeń Sędziów. PiS je okroił, bo Zgromadzenia podejmowały uchwały ws. praworządności. Teraz Zgromadzenia mogą stać się wyłącznie tubą prezesów sądów. Bo jednym z zadań Zgromadzenia jest przedstawienie przez prezesa informacji o pracy sądu. Wedle przepisów udział w Zgromadzeniu jest obowiązkowy, jeśli tak zarządzi prezes.

Nowe sądy mają działać nie tylko pod nadzorem ministerstwa sprawiedliwości, ale też według zasad wytyczonych przez ministerstwo. Wiele kwestii dotyczących ich funkcjonowania minister będzie określał w rozporządzeniach. Ustali np. zasady ustalania wieloosobowych składów orzekających lub zasady zmniejszenia przydziału spraw dla sędziów prowadzących skomplikowane i duże procesy.

Ministerstwo ustali też zasady oceny kandydatów na sędziów. Ponadto minister sprawiedliwości chce kontrolować choroby sędziów, ich zwolnienia lekarskie oraz to, co robią na tych zwolnieniach.

W projektach ustawy o nowych sądach znalazła się jeszcze "marchewka" dla sędziów delegowanych do pracy m.in. w ministerstwie sprawiedliwości. Oprócz pensji sędziego i dodatku funkcyjnego, będą mogli dodatkowo dostać od ministra kolejny 40-procentowy dodatek. Jeśli minister będzie chciał, to dodatek może nawet przekroczyć 40 procent. Takie rozwiązanie funkcjonuje już w obecnej ustawie o sądach i minister chce je utrzymać. Podobna "marchewka" funkcjonuje też dla osób orzekających w nielegalnej Izbie Dyscyplinarnej – zarobki dzięki PiS są w niej wyższe niż w pozostałych Izbach SN.