ZNP chce zaostrzyć protest. Coraz goręcej na linii ministerstwo edukacji – nauczyciele

Związek Nauczycielstwa Polskiego, największa organizacja pracownicza zrzeszająca kadrę oświatową, zapowiedział, że jeśli rząd nie przyzna nauczycielom i nauczycielkom 10 proc. podwyżki od września 2025, to ci wyjdą na ulice. Do protestu miałoby dojść podczas rozpoczęcia roku szkolnego, 1 września. Miejsce: Warszawa.

Ale to nie koniec. Jeśli obrazek protestujących nie zrobi wrażenia na rządzącej koalicji, która już dziś cieszy się rekordowo niskimi notowaniami (47 proc. przeciwników w najnowszym sondażu CBOS), ZNP planuje dalsze akcje. W tym celu powołał zespół koordynacyjny, który przez wakacje przygotuje scenariusze zaostrzenia protestu. To może przybrać różne formy: od oflagowania budynków i akcji plakatowo-ulotkowej po wszczęcie sporu zbiorowego.

Sławomir Broniarz prezes ZNP podkreślał, że miękkie formy protestu nie wydają się wystarczające. Dlaczego nauczyciele nie chcą z kierownictwem resortu po prostu rozmawiać? Bo „czują się oszukani”. Chodzi przede wszystkim o tempo wdrażania w życie głównej obietnicy — godnych, konkurencyjnych zarobków dla pracowników oświaty.

Ministra sobie, życie sobie

Po pierwszych wypowiedziach ministry Barbary Nowackiej wiadomo, że lepiej na linii związki zawodowe — MEN raczej nie będzie. Komentując żądania ZNP, szefowa resortu edukacji podkreślała, że „polscy nauczyciele powinni zarabiać dobrze”. I dalej: „Cieszę się, że nasze rządy zaczęły się do 30 proc. podwyżki. A w ubiegłym roku była podwyżka 5 proc.”. Natomiast od stycznia 2026 nauczyciele mogą liczyć tylko na 3 proc. wyższe wynagrodzenia. „Prowadziliśmy negocjacje z Ministerstwem Finansów. Jest zgoda na tę podwyżkę. Zaplanowano ją już” – deklarowała, opowiadając, że to oczywiste, że wynagrodzenia dla nauczycieli powinny rosnąć.

Problem w tym, że ta cała opowieść nie trzyma się innych wskaźników. 30 i 33 proc. proc. podwyżki, od której zaczął nowy rząd, to był zabieg umożliwiający odklejenie nauczycielskich pensji od dna, czyli płacy minimalnej.

W zasadzie od 2017 roku pensja zasadnicza nauczyciela początkującego balansowała na granicy płacy minimalnej, a w 2023 roku przewyższyła ustawowy pułap tylko dzięki specjalnemu wyrównaniu i to zaledwie o 90 zł. W tym samym czasie nauczycielka dyplomowana – na najwyższym stopniu awansu zawodowego – zarabiała 126 proc. pensji minimalnej i tylko 63 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.

Dzięki podwyżce ze stycznia 2024 roku, którą do dziś nieprzerwanie chwali się rząd, zarobki nauczycieli faktycznie wyraźnie podskoczyły w górę. Dla tych pracujących w zawodzie najdłużej znalazły się plus minus równo pomiędzy płacą minimalną a przeciętnym wynagrodzeniem (dokładnie 137 proc. minimalnej, 72 proc. – przeciętnych zarobków).

Ale od stycznia 2025 znów mamy trend spadkowy, bo rząd przyznał nauczycielom – i całej sferze budżetowej – podwyżkę w wysokości 5 proc. Większość tego wzrostu skonsumowała inflacja – wzrost cen w 2023 wyniósł 3,6 proc. Za to płaca minimalna w 2025 roku wzrosła o 8,5 proc., a średnie wynagrodzenie w gospodarce według zapisu w budżecie o 6,1 proc. (prognozy NBP były wyższe – 8,2 proc.).

3 proc. dla budżetówki na 2026, o których mówi dziś Barbara Nowacka, to również będzie zaledwie waloryzacja inflacyjna, co oznacza brak realnego wzrostu wynagrodzeń. Z analiz makroekonomicznych zapisanych przez rząd w propozycji średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowe wynika, że przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w 2026 roku wzrośnie o 6,7 proc. A to oznacza, że nauczyciele znów zostaną w tyle. W zasadzie biorąc pod lupę ostatnie 20 lat wynagradzania nauczycieli, zobaczymy ten sam trend: jedna duża podwyżka w skrajnie złej sytuacji, a potem lata bierności i dalsza pauperyzacja zawodu.

Jeszcze więcej nierealnych obietnic

Jaki plan ma więc MEN? Wydaje się, że póki co — obiecać więcej na później.

„Naszą deklaracją – jako koalicji rządowej – jest to, aby do końca kadencji wynagrodzenie nauczycieli było powiązane z sytuacją gospodarczą, a nie tylko dobrą wolą rządzących” – mówiła ministra Nowacka. To mglista deklaracja potwierdzająca to, co obiecał już wcześniej premier Donald Tusk podczas zjazdu delegatów ZNP, czyli że rząd poważnie rozważa reformę wynagradzania nauczycielek i nauczycieli.

ZNP złożyło w Sejmie projekt ustawy „Godne płace i wysoki prestiż nauczycieli”. Cel jest prosty: system wynagradzania w oświacie ma być przejrzysty, stabilny i wolny od politycznych decyzji. Podstawowym wskaźnikiem determinującym poziom zarobków miałaby być średnia w gospodarce narodowej.

Według pomysłu ZNP nauczyciel dyplomowany zarabiałby 155 proc. średniej w III kwartale poprzedniego roku. Chodzi tu nie o pensję zasadniczą, ale średnią (z dodatkami i pracą ponadwymiarową). Mimo wszystko byłaby to rewolucja, która istotnie obciążyłaby budżet państwa. Gdyby opierać się na wskaźnikach z 2024 roku, nauczycielka dyplomowana zarabiałaby 13 582 zł brutto, czyli aż 3,5 tys. zł więcej niż dziś. Być może rząd chciałby tylko podchwycić pomysł, a zmieniłby wartość wskaźników. Ale skoro minister finansów nie chce zgodzić się na więcej niż 3 proc. dla budżetówki, należy uznać, że póki co jest to jednak kolejna trudna do spełnienia obietnica. A prace nad projektem ZNP zostały zamrożone w Sejmie.

Szansą na dialog może być zmiana w resorcie edukacji. Na nieoficjalnej liście ministrów, którzy stracą stanowiska podczas zapowiadanej na lipiec rekonstrukcji rządu, ministra Barbara Nowacka znajduje się wysoko. Przypomnijmy, że w kampanii 2023 temat pogardy dla nauczycieli ze strony PiS, upolitycznienie szkół, a także niskie zarobki były jednym z głównych przekazów objazdowych występów Donalda Tuska. Nauczyciele to ogromna grupa zawodowa (ponad pół miliona osób), za to edukacja dotyczy już każdego z nas – na różnych etapach życia w różny sposób.

Rząd może oczywiście przeczekać związkowców. Szczególnie że sami nauczyciele nie palą się do strajkowania. Trauma poprzedniego powszechnego protestu, który trwał bardzo długo i został – według części uczestników – „poddany” bez osiągnięcia realnego sukcesu, wciąż jest żywa w pokojach nauczycielskich. Jednak ignorowanie sfery budżetowej i czekanie do kolejnej kampanii z realizacją obietnic może się rządzącym długofalowo nie opłacać. Doklejenie Donaldowi Tuskowi łatki antyspołecznego – przez analogię do poprzednich rządów – wcale nie jest trudne.

A ministra Nowacka, która mówi, że nauczyciele muszą dobrze zarabiać i pensje muszą rosnąć, a jednocześnie firmuje mikroskopijne podwyżki, niebezpiecznie zaczyna przypominać – przynajmniej pod tym względem – swoich poprzedników z PiS.