Ale hucpa! Po klęsce w sądzie IPN apeluje o zachowanie zdekomunizowanych nazw ulic "w imię szacunku do Godła"

Wojewoda Zdzisław Sipiera (PiS) walczył o zachowanie zmienionych nazw ulic do końca - sprawa zakończyła się w Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Sąd uchylił 44 zaskarżone przez Radę Warszawy zarządzenia wojewody zmieniające nazwy ulic. NSA podtrzymał wyrok poprzedniej instancji, która uznała, że zarządzenia wojewody zostały podjęte z naruszeniem przepisów, a opinie IPN - które były podstawą decyzji - zostały sporządzone w niewłaściwy sposób.

Po sromotnej porażce w sądzie IPN apeluje do władz Warszawy, aby nie przywracały poprzednich, zmienionych bez ich zgody nazw, „przez wzgląd na ojczystą historię, przelaną na ulicach miasta krew w walce o wolną i niepodległą Polskę, w imię szacunku dla Godła i barw narodowych”.

IPN ma tupet

Akcję „dekomunizowania” nazw ulic i placów PiS narzucił samorządom ustawą, która weszła w życie we wrześniu 2016 roku. Podobnie jak w wielu innych miastach, także w Warszawie PiS wykorzystał dekomunizację do uczczenia bohaterów i wydarzeń miłych jego pamięci - np. prezydenta Lecha Kaczyńskiego. (Np. w grudniu 2017 roku pisaliśmy w OKO.press, jak wojewoda z PiS przemianował Plac Zwycięstwa w Łodzi na Plac Lecha Kaczyńskiego. W lipcu 2018 roku informowaliśmy, że sąd uchylił decyzję wojewody. „Zwycięstwo” w nazwie odnosiło się do zwycięstwa nad Niemcami w II wojnie światowej). W Warszawie Al. Armii Ludowej, jedna z głównych arterii w centrum miasta, została przemianowana w ten sposób na Al. Lecha Kaczyńskiego. Co prawda tabliczki z nazwą ulicy na jakiś czas jeszcze zostały, ale nazwa zniknęła natychmiast z Google Maps (podobnie jak teraz zniknęła Al. Lecha Kaczyńskiego).

Dopiero kiedy IPN i PiS przegrał już ostatecznie walkę w sądzie, postanowił wystosować apel do władz Warszawy, aby „odstąpiły od procedury przywracania już zmienionych nazw”. Nie jest jasne, czy jest to w ogóle możliwe - zarządzenie wojewody zmieniające nazwę ulic zostało uchylone, więc narzucone przez nie nazwy przestały automatycznie obowiązywać.

Najpierw PiS wspólnie z IPN próbował zmienić nazwy ulic nad głową władz miasta, później walczył z samorządem do upadłego w sądzie, a kiedy skończyło się to klęską, IPN zaapelował - w pełnym patosu piśmie - o zachowanie narzuconych władzom miejskim nazw.

OKO.press widziało już niejedno, ale nawet my musimy przyznać, że jest to tupet godny odnotowania.

Obrażanie z patosem

Pełen tekst apelu IPN można przeczytać na jego stronie internetowej - tutaj. Zacytujmy kilka zdań, które dadzą wyobrażenie o poetyce tego pisma. IPN apeluje do władz stolicy:

Następnie autorzy wyliczają przykłady gmin, które zachowały się ich zdaniem wzorowo - zmieniając samodzielnie nazwy zgodnie z sugestiami IPN:

„Takich przypadków odpowiedzialnego stosunku do pamięci narodowej są setki w całej Polsce. (…) Tym bardziej apelujemy do władz Miasta Stołecznego Warszawy aby – przez wzgląd na ojczystą historię, przelaną na ulicach miasta krew w walce o wolną i niepodległą Polskę, w imię szacunku dla Godła i barw narodowych – nie przywracały symboli zniewolenia”.

Ton pisma świadczy o tym, że jego autorzy zdali sobie sprawę, że z kretesem i w bardzo kompromitujący sposób przegrali. Jest bowiem głęboko obraźliwy dla władz stolicy.

Co mówi IPN

IPN nawet nie próbuje być uprzejmy. W praktyce mówi, że:

• władz Warszawy nie obchodzi, iż w mieście nazwy niektórych ulic stanowią wyraz hołdu dla „ludzi i organizacji działających na rzecz zniewolenia Polski”;
• zaskarżenie decyzji wojewody było „działaniem nieprzystającym do szacunku” dla ojczystej historii (zwróćmy uwagę, jak autorzy - piszący list pełen frazesów o ojczyźnie - niezdarnie obchodzą się z językiem ojczystym);
• władze Warszawy zachowują się „nieodpowiedzialnie” w stosunku do pamięci narodowej;
• wykonanie decyzji sądu ugodzi w „szacunek dla Godła i barw narodowych”.

W praktyce więc IPN pisze do władz Warszawy tyle: „albo zachowacie ulicę Lecha Kaczyńskiego, albo jesteście antynarodowi, nie szanujecie godła, barw, historii i przelanej krwi patriotów”.

IPN nie próbuje nawet udawać, że jest instytucją ponadpolityczną: to jest język PiS i to jest element jego kampanii wymierzonej we władze Warszawy - w której ta partia z kretesem przegrała wybory.

Autorzy tego apelu taktownie pomijają przy tym sprawę zasadniczą: nie ma jednoznacznej definicji tego, co jest „symbolem komunistycznym” albo „propagowaniem totalitaryzmu”. Wiele rozstrzygnięć podjętych przez IPN w tych kwestiach świadczyło nie tylko o chęci walki z komunizmem, ale z polską tradycją lewicową w ogóle. „Dekomunizowano” przy tym osoby, które z budowaniem PRL nie miały nic wspólnego, np. dlatego, że zmarły przed jego powstaniem, w tym niektóre - na wiele lat przed nim.

Kogo IPN chciał wymazać

Kto więc według IPN miał zniknąć ze zbiorowej pamięci?

• W kwietniu 2017 pisaliśmy o pomyśle dekomunizacji ulic Edwarda Fondamińskiego i Józefa Lewartowskiego. Obaj mieli lewicowe poglądy (Lewartowski był przez pewien czas działaczem partii komunistycznej) i obaj zginęli w getcie warszawskim - Lewartowski zastrzelony w 1942 roku, Fondamiński w czasie powstania w 1943 roku.
• W grudniu 2018 „Wyborcza” opisała usunięcie sprzed budynku szkoły we Wrocławiu pomnika Bolesława Drobnera, pierwszego powojennego prezydenta Wrocławia. Tymczasem Drobner był działaczem socjalistycznym od końca XIX w., a w czasie wojny był więziony przez NKWD.
• Wśród „zdekomunizowanych” patronów ulic w Warszawie znalazł się np. Stanisław Tołwiński, przedwojenny działacz socjalistyczny, jeden z twórców Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, za ratowanie Żydów w czasie wojny nagrodzony tytułem „sprawiedliwy wśród narodów świata”. Po wojnie był prezydentem Warszawy (1945-1950).
• Toczy się jeszcze proces w sprawie „zdekomunizowania” ul. Dąbrowszczaków na Pradze - upamiętniającej żołnierzy Brygad Międzynarodowych w Hiszpanii w czasie wojny domowej (1936-1939). Znów: wśród nich było wielu komunistów, ale także ludzi o poglądach lewicowych i niekomunistycznych. Co więcej, wszyscy walczyli w obronie legalnego republikańskiego rządu Hiszpanii przeciwko buntowi wojskowemu gen. Franco. Dużą kampanię w obronie ul. Dąbrowszczaków zorganizowały warszawskie środowiska lewicowe (o inicjatywie „Łapy Precz od Dąbrowszczaków" można przeczytać w „Alfabecie buntu").

Podobnych przykładów można bez trudu wymienić znacznie więcej. NSA nie wykluczył - dodajmy - że niektóre nazwy ulic w istocie „propagują komunizm” (np. al. Armii Ludowej). Nawet sprawa Armii Ludowej nie powinna być jednak oczywista: jej żołnierze np. walczyli w Powstaniu Warszawskim. Ale niezależnie od tego, co myślimy o dawnych patronach, to władze samorządowe powinny decydować o tym, które nazwy należy zmienić - i jacy nowi patroni zasługują na upamiętnienie.