Będzie 60-godzinny tydzień pracy? Projekt „tarczy antykryzysowej” rujnuje prawa pracownicze

To, co rząd nazywa „tarczą antykryzysową”, czyli zestaw zmian w prawie, które mają ratować gospodarkę w czasach epidemii, wciąż nie zostało podane oficjalnie do wiadomości opinii publicznej. Ale w weekend projekt przygotowywanych regulacji ujawniły „Puls Biznesu” i serwis prawo.pl. Nie wiadomo, czy to ostateczna wersja - taki projekt otrzymali członkowie Rady Dialogu Społecznego, czyli pracodawcy i związkowcy. Nie otrzymali go za to przedstawiciele opozycji, którzy w poniedziałek uczestniczyli w Radzie Bezpieczeństwa Narodowego.

[0]=68.ARDPwh487k-zdtcvD8Yxngqrj_PFssVOTVXOKU9L4YVRmO80MDlgcBBB3wqXEHA7pQC_LFItOKNqQRrr8XzJItg875ykFxy7raUyCzyWWViDBMveJt4a-K0hpjtG27-vfTh9hvP0Pl5N7FrFVzPNog9vLq8PaBCR9r8j_FJ-jQ22otgEClddPRuah8X-RY-MKkwbIhvxaLBjeKkA9BaM9A1hhidkMD6CErHAKKvp2_DrO6Za5WmJQUWEE4mQpNsTKx4sQ7iGPNUFP7c4JoSgeH7x2WQyCgv5aBQajt8F227toi1cW_Vhg7EF5YQPBoXAGbDzlL179N8fptGuxBU&__tn__=-R

Jak się dowiadujemy, do dziś (środa 25 marca 2020) opozycja wciąż nie otrzymała projektu do konsultacji.

To, co już wiadomo, wzbudziło natomiast głębokie zaniepokojenie organizacji pracowniczych.

"Wiele propozycji zawartych w »tarczy« doprowadzi do obniżenia wynagrodzeń, osłabienia związków zawodowych i jeszcze większego podporządkowania pracowników i pracownic pracodawcom" - czytamy w stanowisku Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Inicjatywa Pracownicza.

"Rozwiązanie, które proponuje rząd, z mojej perspektywy wygląda tak, jakby powiedzieć do pracodawców: teraz możecie nie działać, a jak wrócicie, to możecie pracowników dowolnie wyzyskiwać" - mówi OKO.press Piotr Szumlewicz, przewodniczący związku zawodowego Związkowa Alternatywa.

„Często jest tak, że rozwiązania, które są wprowadzane ad hoc, w zamyśle tymczasowo - zostają w kodeksie pracy czy innych ustawach na stałe. Erozja polskiego rynku pracy opartego o umowy o pracę miała być odpowiedzią na poprzedni kryzys – finansowy" - przypomina w rozmowie z OKO.press Łukasz Komuda, ekspert rynku pracy.

Projekt może być zmieniony

W ujawnionym przez Puls Biznesu projekcie widnieje data 21 marca. Jednak minister rozwoju Jadwiga Emilewicz napisała już na Twitterze, że jest to tylko wersja robocza, która może ulec zmianie.

Jednak mimo tych zastrzeżeń niektóre zapisy są co najmniej niepokojące.

Jednym z takich zapisów, na który zwracają uwagę organizacje pracownicze, jest zmiana polegająca na wydłużeniu dopuszczalnego czasu pracy.

Mniej odpoczynku, więcej pracy

Artykuł 133 kodeksu pracy mówi:

„Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego”.

Tymczasem w projekcie ustawy, ujawnionym przez media, czytamy:

"U pracodawcy, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 i który nie zalega w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy do końca III kwartału 2019 r., dopuszczalne jest:

1) ograniczenie nieprzerwanego odpoczynku, o którym mowa w art. 132 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, do nie mniej niż 8 godzin, i nieprzerwanego odpoczynku, o którym mowa w art. 133 § 1 tej ustawy, do nie mniej niż 32 godzin, obejmujących co najmniej 8 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego;

2) zawarcie porozumienia o wprowadzeniu systemu równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 12 miesięcy. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy;

3) zawarcie porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami, w zakresie i przez czas ustalone w porozumieniu".

Szumlewicz: błędna logika całego pakietu

Czy projekt zakłada, że dopuszczalna będzie możliwość pracy po 60 godzin w tygodniu?

„Ja to tak rozumiem – zmiany zmierzają w tym kierunku i to bardzo zły pomysł” – mówi OKO.press Piotr Szumlewicz, przewodniczący związku zawodowego Związkowa Alternatywa. I dodaje:

„Gdy usłyszałem te propozycje, to od razu pomyślałem sobie, że brzmi to znajomo. To dokładnie ten sam instrument, który wprowadzał już rząd Donalda Tuska. W 2013 roku mieliśmy protesty związkowe i wszystkie związki zawiesiły udział w ówczesnej komisji trójstronnej, bo nie godziły się na wydłużenie okresu rozliczeniowego i w konsekwencji niepłacenie za nadgodziny. Ja byłem wówczas bardzo krytyczny wobec działań rządu Tuska, ale wtedy to można było zrozumieć, bo firmy działały i kryzys był znacznie płytszy. Dzisiaj mamy do czynienia z katastrofą wielu firm.

Według Szumlewicza logika całego pakietu kryzysowego jest błędna.

"Zgodnie z nią musimy zacisnąć pasa i pogodzić się z tym, że jest recesja, a później pracować po 12 godzin. Znajdujemy się w wyjątkowej sytuacji. Proponuje się ładowanie miliardy złotych w niedziałające firmy. Tymczasem ani rząd ani opozycja nie podejmują żadnej próby, żeby stworzyć nowe miejsca pracy i wykorzystać pracę osób, które teraz pracować nie mogą. Hotele przestają działać – może warto zrobić z nich miejsca kwarantanny. Trzeba zorganizować pomoc dla najbardziej zagrożonych, czyli osób starszych. A o tym nikt nie myśli”.

Przepis może zostać na dłużej

„Zapis nie określa, na jak długo ma obowiązywać ta zasada. Niezrozumiałe jest także to, że nie jest wskazane, że chodzi o strategicznie ważne sektory i branże np. opieka zdrowotna, dostawy mediów, służby mundurowe” – mówi OKO.press Łukasz Komuda, ekspert rynku pracy i redaktor portalu Rynekpracy.org.

Czy istnieje zagrożenie, że ewentualne zmiany zostaną z nami na dłużej?

Komuda: „Często jest tak, że rozwiązania, które są wprowadzane ad hoc, w zamyśle tymczasowo - zostają w kodeksie pracy czy innych ustawach na stałe.

Co więcej, w niektórych branżach brak umowy o pracę stał się nowym standardem i brak zajęcia z taką umową stało się nową motywacją zmiany pracodawcy, przebranżowienia oraz emigracji zarobkowej. Podobnie stało się z podwyższeniem VAT do 23 proc. W ustawie zapisano, że na trzy lata, a stawka obowiązuje już dziewiąty rok. Takie rozwiązania mają to do siebie, że wszyscy się przyzwyczajamy do nowego stanu rzeczy, a głosy, żeby się wycofać, milkną. Nie potrafię sobie przypomnieć, żeby wprowadzono kiedyś zmiany w kodeksie pracy faktycznie na krótki czas np. spadku koniunktury, a potem je wycofano. Nie było takiego precedensu. Dlatego takie zagrożenie trzeba traktować poważnie i należy bić na alarm.

Trzeba też pamiętać, że »tarcza antykryzysowa« jest teraz w konsultacjach w Radzie Dialogu Społecznego. Po wszystkich stronach jest wola dogadania się. A kluczowy jest czas, bo jeżeli dyskusja w tym ciele będzie trwać miesiąc lub dwa, to do wielu to wsparcie nie dotrze, bo będzie za późno – firmy upadną. Ludzie, którzy mają do opłacenia rachunki, muszą je opłacić teraz, a nie za miesiąc. Trzeba więc śledzić, czy strona związkowa przypilnuje, żeby niekorzystne dla pracowników zapisy złagodzić lub usunąć”.

Jednostronne porozumienie

Punkty 2. i 3. omawianego artykułu mówią o wprowadzaniu zmian w porozumieniu z pracodawcą. Czy pracownicy mogą w takim razie zatrzymać niekorzystne ustalenia? Niekoniecznie.

Dr Bohdan Widła, radca prawny prowadzący profil Ceiling Sejm, na którym analizuje projekty ustaw, zauważył, że wcześniejszy przepis w „tarczy” umożliwia obejście tych przepisów.

W swojej analizie pisze:

„Art. 15g projektowanej ustawy dotyczy warunków i trybu wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy. Pracodawca ma ustalać je w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu ze związkami zawodowymi. W braku związków zawodowych: z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego pracodawcy.

Widła wskazuje, że przepis „nie grzeszy jasnością” i nie wiemy, czy podobne „negocjacje” mają dotyczyć innych elementów stosunków pracodawca-pracownik. Nie można tego jednak wykluczyć. Kto będzie decydował o prawidłowej interpretacji takich przepisów?

Zostaje nadzieja, że zanim ustawa trafi na biurko prezydenta, zostanie najpierw gruntownie poprawiona.