"Cztery razy ocena niedostateczna". Resort Ziobry nieudolnie kpi z opinii Komisji Weneckiej

"Z tego, co Komisja Wenecka przedstawiła po swojej nieformalnej wizycie w Polsce, przebija segregacja państw europejskich na lepsze i gorsze, a co za tym idzie - segregacja obywateli na tych, którym wolno więcej w procesie demokratycznym, i na tych, którym ogranicza się prawa obywatelskie" - tak minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro komentował opinię Komisji Weneckiej na konferencji prasowej 16 stycznia 2020 wieczorem.

Tego samego dnia, tuż po godzinie 11.00 rano Komisja Wenecka Rady Europy opublikowała na swojej stronie internetowej pilną opinię o tzw. ustawie kagańcowej. Jak relacjonowaliśmy w OKO.press eksperci KW nie zostawili suchej nitki na projekcie przegłosowanym w Sejmie 20 grudnia 2019.

Napisali m.in., że ustawa ograniczy polskim sądom „możliwość sprawdzania, zgodnie z przepisami europejskiego prawa, czy inne sądy w kraju są niezależne i bezstronne”. Zauważyli też, że projekt wprowadza „nowe kategorie przewinień dyscyplinarnych, a wpływ Ministra Sprawiedliwości na postępowania dyscyplinarne zostanie zwiększony".

Resort Ziobry na tę okazję wydał specjalne oświadczenie, w którym z pozycji urażonej narodowej dumy grozi palcem Komisji Weneckiej i zarzuca niewiedzę jej sprawozdawcom. Wiceminister Marcin Warchoł ostatecznie wystawia światowej klasy prawnikom własną miażdżącą ocenę - niedostateczny. I to cztery razy.

W OKO.press analizujemy kuriozalne stanowisko zdanie po zdaniu.

„Rój podstawowych błędów”

Już we wstępie przedstawiciele ministerstwa stwierdzają, że Komisja Wenecka nie przygotowała się do wizyty w Polsce.

Trudno zgodzić się z tezą, że ekspertom Komisji brakuje wiedzy o sytuacji w polskim wymiarze sprawiedliwości. W OKO.press pisaliśmy, że od przejęcia władzy przez PiS przedstawiciele Komisji odwiedzali Warszawę już sześciokrotnie. Badali reformę TK, ustawę o policji, zmiany w prokuraturze i pakiet reform sądów powszechnych, SN i KRS.

Do szerszego kontekstu odniosła się także w opinii z 16 stycznia 2020.

„Komisja Wenecka rozumie, że wymiar sprawiedliwości, w efekcie reform z 2017 roku znalazł się w trudnym położeniu – »stare« instytucje de facto odmówiły uznania »nowych«. Powstała sytuacja »prawnej schizmy«, która powinna zostać szybko rozwiązana za pomocą dalszych zmian w prawie. Niestety, nowelizacja z grudnia 2019 nie spełnia tego zadania” – ubolewali eksperci KW.

Po trzecie członkami Komisji Weneckiej są niemal wyłącznie osoby o niekwestionowanym autorytecie prawniczym. Na ustalenia KW często powołuje się Trybunał Sprawiedliwości UE.

Opinię na temat polskiej ustawy przygotowali m.in. wiceprzewodniczący Komisji Weneckiej Filip Dimitrow, sędzia bułgarskiego TK i pierwszy premier Bułgarii po upadku komunizmu i Richard Barrett z Irlandii - adwokat i ekspert, który doradzał m.in. przy negocjacjach układu pokojowego z Dayton po wojnie w Jugosławii.

Zarzucanie im, że nie rozumieją sytuacji w polskim sądownictwie - także w kontekście przemian ustrojowych, o których bez przerwy mówi strona rządowa - to wręcz kpina z tego organu Rady Europy.

„Próba stawiania Polaków do kąta”

„Minister Zbigniew Ziobro zaznaczył, że pouczanie Polaków - z poczuciem wyższości - oraz twierdzenia, że »dojrzałe« demokracje w Unii mogą pozwolić, by to władza wykonawcza miała wpływ na wybór sędziów, czego Polsce nie wolno robić, to próba stawiania Polaków do kąta” - czytamy w oświadczeniu.

„Taki pouczający pomruk źle się kojarzy w polskiej historii, jest niegodny ludzi, którzy mają się za Europejczyków. Nie pozwolę, by w ten sposób traktowano nas, Polaków” – zapewniał na konferencji Ziobro. „Są kraje, w których sędziów powołują przedstawiciele parlamentu, a nawet wprost władzy wykonawczej” - mówił.

Wtórował mu wiceminister Marcin Warchoł. Zaznaczył, że w opinii KW „widać hipokryzję i stosowanie odmiennych standardów wobec różnych członków UE". Stwierdził, że „istnieją kraje demokratyczne, gdzie sądownictwo jest niezależne, pomimo że władza wykonawcza powołuje sędziów. Ale nowym demokracjom jak Republika Mołdowy, Albania czy Polska tego czynić nie wolno".

– ocenił Warchoł, który postanowił potraktować kolegów z KW jak swoich studentów i wystawić im stopnie.

To manipulacja. Komisja Wenecka przypomina jedynie, że podobne uwagi do gwarancji niezależności sądownictwa zgłosiła do reform w Mołdawii w 2018 roku i Albanii w 1998. Obydwu, a także Polsce, zaleciła utrzymanie lub utworzenie niezależnej Rady Sądownictwa, która gwarantowałaby udział sędziów w zarządzaniu wymiarem sprawiedliwości.

W opinii z 16 stycznia sprawozdawcy stwierdzili jednoznacznie, że ustawa kagańcowa nie rozwiązuje problemów z polskim sądownictwem, a raczej je zaognia. I zaproponowali szereg pomysłów, jak można by przełamać impas, który powstał w wyniku „reform” PiS. Te rady oczywiście nie mogły spodobać się ministerstwu, bo zakładają np. cofnięcie zmian w KRS i SN.

Wiceminister Warchoł poucza

Zastępca Ziobry stwierdził, że za „nieznajomość stanu faktycznego polskiego wymiaru sprawiedliwości i jego pracy, którą od lat negatywnie ocenia polska opinia publiczna” również postawiłby członkom Komisji Weneckiej ocenę niedostateczną.

Na konferencji prasowej tłumaczył, że nie tylko obecny rząd krytycznie oceniał działalność KRS i polskich sędziów sprzed „reformą” PiS. Powoływał się m.in. na wypowiedzi prof. Andrzeja Rzeplińskiego z 2004 roku i Jerzego Stępnia z 2014, którzy krytykowali poprzednią Radę.

„Diagnoza ta pokrywa się z opinią wyrażaną przez polskie społeczeństwo, które od wielu lat w sondażach daje wyraz niezadowoleniu ze stanu sądownictwa. Mimo takich druzgocących ocen ówczesnej pracy KRS rządząca przez dwie kadencje Platforma Obywatelska nie próbowała Rady zreformować” - ubolewał Warchoł.

Powtórzmy: Komisja Wenecka przyjrzała się sytuacji, w której znalazło się polskie sądownictwo i ma dokładny obraz sytuacji. Uznała jedynie, że projekt ustawy represyjnej nijak nie rozwiązuje polskich problemów. Sam fakt, że rząd PiS reformuje wymiar sprawiedliwości nie oznacza jeszcze, że robi to dobrze.

Minister Ziobro i wiceministrowie podkreślali, że wizyta delegacji KW ma charakter „wręcz prywatny”, czemu zaprzeczali sami zainteresowani. Próbom upokorzenia sprawozdawców nie było końca.

„Wcale, że nie”

Marcin Warchoł odniósł się też w końcu do samej treści opinii Komisji z 16 stycznia.

„Tymczasem to dopiero obecnie zmniejszono znacznie uprawnienia władcze prezesów wobec sędziów, zabraniając im przenoszenia sędziów między wydziałami. Tu również, niestety, ocena niedostateczna dla członków Komisji” - stwierdził wiceminister.

Ale ustawa „kagańcowa” zagwarantuje m.in., że prezesi sądów będą składali coroczne raporty z działalności sądów właśnie ministrowi sprawiedliwości, a nie zgromadzeniu sędziów. Nowe uprawnienia zyskają mianowani przez ministra rzecznicy dyscyplinarni. Przykładów na wzmocnienie Ziobry jest więcej.

Wiceminister Warchoł stwierdził również, że Komisja Wenecka zaprzecza sama sobie.

„Wskazuje bowiem, że w wielu krajach sądy konstytucyjne zastrzegają sobie prawo do rozstrzygania sporu między prawem UE a prawem krajowym (np. Niemcy), ale Polsce tego czynić nie wolno” - mówił.

KW w opinii pisze, że ma świadomość istniejącego napięcia kompetencyjnego między sądami konstytucyjnymi i najwyższymi państw członkowskich (np. w Niemczech) a Trybunałem Sprawiedliwości UE.

Wskazuje zarazem, że przyjęcie ustawy „kagańcowej” oraz unieważnienie orzeczenia SN z 5 grudnia 2019 przez Trybunał Konstytucyjny skutkowałoby już nie abstrakcyjnym, a konkretnym „podważeniem prymatu prawa Unii i statusu TSUE zagwarantowanego w art. 19 Traktatu o UE".

„Podobne stanowisko Komisja wyraziła w odniesieniu do roli naszego Prezydenta. Z jednej strony przyznała, że nominacje prezydenckie nie podlegają kontroli sądowej, ale polskie sądy mają nawet obowiązek dokonywania takiej kontroli, jeśli uznają, że decyzja Prezydenta jest niezasadna” - żalił się Warchoł.

To nie tak. Sprawozdawcy Komisji napisali, że w normalnych warunkach kwestionowanie decyzji Prezydenta byłoby niewskazane. Ale polscy sędziowie - zgodnie z przepisami Europejskiej Konwencji Praw człowieka i przy stosowaniu unijnego prawa - mają obowiązek zapewnić, że jedynie ich koledzy spełniający kryteria niezależności będą dopuszczeni do orzekania.

To dlatego, zdaniem Komisji Weneckiej, zamiast w ustawie dyscyplinującej zabraniać sędziom tego, do czego zobowiązuje ich europejskie prawo, należy powrócić do wyboru sędziowskich członków KRS przez środowisko sędziowskie. To najpewniej z tą konkluzją rząd PiS ma dziś największy problem.