„Czy leci z nami klimatolog?”. Władza nie przygotowuje Polski na największe zagrożenie najbliższych lat

Pod koniec zeszłego tygodnia Polskę obiegła informacja, że w blisko 50-tysięcznych Skierniewicach zabrakło wody. Władze miasta powołały sztab kryzysowy, uruchomiono awaryjne dostawy w plastikowych baniakach, a mieszkańców dawnej stolicy województwa poproszono o nieużywanie wody do innych celów niż „socjalno-bytowe”.

W tym samym czasie Krzysztof Herman z Katedry Sztuki Krajobrazu warszawskiej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (i działacz partii Zieloni) zestawił zdjęcia skierniewickiego rynku sprzed lat i dziś. Niegdyś – trawa i drzewa. Teraz – betonowa pustynia.

„Niby niewiele ma to do braku wody, ale jednak - zieleń to mała retencja, mniejsze upały w centrum, cień. Może nie trzeba by było stawiać kurtyn wodnych, które kilka dni temu postawiono w Skierniewicach?” – napisał Herman.

Niestety, fatalne planowanie, rabunkowa gospodarka i ignorowanie rad ekspertów, co do roli, jaką spełnia miejska zieleń w łagodzeniu skutków upałów i susz, to codzienność setek tysięcy Polek i Polaków.

Bo susza, z powodu której cierpią Skierniewice i inne polskie miasta, to jeden z już odczuwalnych skutków problemu, który dosłownie za chwilę dotknie nas wszystkich.

To już kryzys

Utarło się, by rosnącą temperaturę Ziemi nazywać neutralnie „zmianą klimatu”, choć określenie „kryzys klimatyczny” lepiej opisuje problem, z którym właśnie zaczynamy zmagania w Skierniewicach i reszcie kraju.

Jeszcze do niedawna można było się łudzić, że rosnące temperatury – oznaczające wysychanie źródeł wody, nikłe zbiory i pogarszające się zdrowie obywateli – to wciąż sprawy właściwe biednym krajom Azji czy Afryki. Tam fale upałów rzędu 50 st. Celsjusza już stają się nową normą, w której życie staje się po prostu niemożliwe.

W Polsce możemy – w teorii – zdziałać jeszcze dość dużo. Wstrzymanie szkodliwych „rewitalizacji” to tylko część działań na rzecz ochrony przed skutkami kryzysów klimatycznego i ekologicznego, które sami sobie zgotowaliśmy jako ludzkość. Najistotniejszym elementem tych działań powinna być progresywna polityka klimatyczna.

Niestety mamy z nią jeden problem.

"Chciałem przygotować prezentację o polskiej polityce klimatycznej, ale trudno jest przedstawiać coś, co nie istnieje" – w ten sposób nestor polskiej klimatologii prof. Maciej Sadowski rozpoczął zeszłotygodniową konferencję „Współczesne problemy klimatu Polski”, zorganizowaną przez IMiGW.

Upał zaskoczy Polskę

Z blisko 40 szczegółowych referatów, jakie przygotowali polscy naukowcy na konferencję, wyłania się dość ponury obraz Polski w nowym, gorętszym świecie.

Grożą nam:

• Długotrwałe susze, ale i zwiększone ryzyko powodzi. “Pierwsza dekada czerwca w skali całego kraju okazała się rekordowo ciepła w powojennej historii pomiarów na ziemiach polskich” - napisał blog “Pogoda i klimat”. W kwietniu miała miejsce - wciąż nietypowa jak na tę porę roku - susza, a kilka tygodni później południe kraju ucierpiało od powodzi. Już niedługo tak regularnie mogą wyglądać polskie wiosna i lato.
• Tzw. “tropikalne noce”, czyli noce z temperaturą minimalną powyżej 20 st. C. Wbrew budzącej pozytywne skojarzenia nazwie, tropikalne noce są bardzo uciążliwe dla dzieci, osób starszych i chorych.
• Ciepłe i bezśnieżne zimy - dobre dla mieszczuchów, lecz niestety fatalne dla rolników, ze względu na zagrożenie dla zbóż ozimych. Ostatecznie za kłopoty w rolnictwie zapłacimy wszyscy - wyższymi cenami żywności.
• Wzrost ryzyka zachorowania na czerniaka na skutek większej ekspozycji na promieniowanie UV w coraz częstsze słoneczne i ciepłe dni. A to tylko jedno z zagrożeń naszego zdrowia, jakie spowoduje kryzys klimatyczny. Inne to: zwiększone ryzyko depresji, inwazje nowych pasożytów czy poszerzenie zasięgu występowania chorób takich, jak gorączka krwotoczna, do tej pory kojarzonych z Afryką.
• Problemy z wodą dla chłodzenia elektrowni – niestety wciąż w przeważającej liczbie węglowych i często chłodzonych wodą w obiegu otwartym - czyli pobieraną z rzek czy zbiorników wodnych. Przedsmak kryzysu energetycznego spowodowanego upałami mieliśmy cztery lata temu, gdy fala upałów w pierwszej połowie sierpnia doprowadziła do ograniczeń w dostawie prądu dla odbiorców przemysłowych.

Widoki na poprawę sytuacji są niestety marne. Polska wciąż planuje 50-procentowy udział produkcji energii elektrycznej z węgla w miksie energetycznym w roku 2050! Sektor energetyki odnawialnej jest w kryzysie. Budowa pierwszej polskiej elektrowni atomowej – bez energetyki atomowej nie mamy co marzyć o skutecznej i szybkiej redukcji emisji CO2 - zakończy się według najnowszych planów we wczesnych latach 30. O ile w ogóle się zacznie.

Politycy nie widzą, dokąd zmierzamy

Prawo i Sprawiedliwość, pewnie zmierzające po kolejną kadencję, jest niewolniczo przywiązane do energetyki węglowej, czego smutnym przykładem jest „pomnik ministra Tchórzewskiego”, czyli elektrownia Ostrołęka C – 1000 MW energii ze spalania węgla kamiennego. Koszt – ponad 6 mld złotych.

Partie opozycyjne w większości nie mają odwagi wystąpić z odważnym programem proklimatycznym, zadowalając się skrajnie leniwym intelektualnie hasłem „najpierw pokonajmy PiS” (w domyśle: a potem się zobaczy). Ewentualnie źle rozkładają akcenty, jak niesławne antygórnicze zapowiedzi Wiosny Roberta Biedronia.

Dla kontrastu – fińska koalicja rządząca właśnie przyjęła program dekarbonizacji gospodarki do roku 2035. Finowie chcą opodatkować sektor energetyczny, zwiększyć inwestycje w ochronę przyrody i w niskoemisyjny transport, a także wprowadzić lepsze regulacje spalania biomasy. Wszystko to w 15 lat, co jest jednym z najszybszych planów transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej na świecie.

A w Polsce? Emisje wzrosły o prawie 4 proc. w 2018 roku.

Tupolew zwany Polską

"Czy leci z nami klimatolog?" – retorycznie pytał w kuluarach konferencji fizyk atmosfery prof. Szymon Malinowski, cytując tytuł własnego artykułu sprzed kilku lat.

Jacyś klimatolodzy z pewnością zabrali się na pokład. Niestety, tupolewem o nazwie „Polska” nie leci żaden polityk na tyle odważny, by ogłosić ambitny program zmian gospodarczych i społecznych na miarę wyzwań kryzysu klimatycznego. Ignorując wskazania, zmierzamy ku katastrofie.

Najbliższa okazja, by przyjrzeć się polskiej polityce klimatycznej, już w czerwcu. Wtedy Komisja Europejska wyda opinię na temat przygotowanego przez polski rząd tzw. Krajowego Planu na Rzecz Energii i Klimatu.

"Spodziewam się, że opinia Komisji Europejskiej będzie podobna do opinii przygotowanych przez organizacje pozarządowe, czyli totalnie krytyczna" – mówi prof. Sadowski.

Uzupełnienia 15.06.2019: Dodano informację, że Krzysztof Herman jest działaczem partii Zieloni. W akapicie o programach klimatycznych opozycyjnych partii politycznych dodano wzmiankę o partii Zieloni.