Czytamy rezolucję Parlamentu Europejskiego o Polsce. Przeszła poprawka o zagrożeniu sankcjami

W przyjętej w czwartek 16 stycznia 2020 rezolucji Parlament Europejski wzywa Chorwacką Prezydencję Rady UE oraz wszystkie kolejne do regularnego i usystematyzowanego organizowania wysłuchań Polski i Węgier w sprawie naruszeń traktatowych. "Wysłuchania muszą być obiektywne, oparte na faktach i przejrzyste, a zainteresowane państwa członkowskie muszą współpracować w dobrej wierze na wszystkich etapach tego procesu, zgodnie z zasadą lojalnej współpracy zapisaną w art. 4 ust. 3 Traktatu UE" - czytamy w dokumencie.

Po wysłuchaniach Rada ma dawać konkretne wytyczne krajom członkowskim, a także wyznaczać termin na wdrożenie zaleceń. Rezolucja podkreśla, że wzajemne zaufanie krajów członkowskich odbudowane może być jedynie, gdy zaczną przestrzegać wartości z art. 2 TUE i będą stosować się do zasady pierwszeństwa prawa UE przed prawem krajowym.

W rezolucji został podkreślony głęboki żal, że wysłuchania Polski i Węgier nie przyniosły żadnych postępów w usuwaniu niebezpieczeństwa poważnych naruszeń wartości wymienionych w art. 2 TUE. Zaznaczono, że zgodnie z ocenami KE i międzynarodowych ciał jak ONZ, OBWE i Rada Europy, sytuacja w obu krajach od czasu uruchomienia procedury z art. 7 jeszcze się pogorszyła.

Ta nieefektywność użycia przez Radę artykułu 7 "podważa integralność europejskich wartości, wzajemnego zaufania i wiarygodności UE jako całości".

PE wzywa Komisję do użycia wszystkich możliwych środków, które mogą powstrzymać Polskę i Węgry przed poważnymi naruszeniami unijnych wartości - parlamentarzyści wymieniają nie tylko procedurę naruszeniową, ale również wnioskowanie o środki tymczasowe w postępowaniach przed TSUE. Wśród naruszanych wartości wymieniono przede wszystkim: niezależność sądownictwa, wolność słowa, w tym wolność prasy, wolność nauki i sztuki, wolność zrzeszania i prawo do równego traktowania.

Według Parlamentu Europejskiego "przebieg ostatnich wysłuchań prowadzonych na mocy art. 7 ust. 1 TUE ponownie uwypukla pilną potrzebę wprowadzenia unijnego mechanizmu dotyczącego demokracji, praworządności i praw podstawowych (DRF), zaproponowanego przez Parlament". Rezolucję z tą propozycją PE przyjął jeszcze w 2016 roku.

Mechanizm ma polegać na corocznych przeglądach przestrzegania wartości z art. 2 TUE przez wszystkie państwa członkowskie. Rozwiązanie to miałoby być oczywiście uzupełniające wobec procedury z art. 7.

Parlament apeluje także do Rady, "aby w związku z obecnymi wysłuchaniami zbadała, w jaki sposób zająć się zarzutami dotyczącymi naruszeń praw podstawowych w Polsce".

Za rezolucją zagłosowało 446 europosłów, przeciwko 178, 41 wstrzymało się od głosu. W środę wieczorem Europejska Partia Ludowa, do której należy Fidesz, w głosowaniu wewnętrznym zdecydowała o tym, że w głosowaniu nad rezolucją obowiązywać będzie dyscyplina i cała frakcja zagłosuje "za".

PE ponownie za ochroną budżetu

Co istotne, Parlament przegłosował również poprawkę, w której "przypomina swoje stanowisko w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony budżetu Unii w przypadku uogólnionych braków w zakresie praworządności w państwach członkowskich oraz wzywa Radę do jak najszybszego rozpoczęcia negocjacji międzyinstytucjonalnych".

Poprawkę zgłaszały stronnictwa S&D (w tym Sylwia Spurek z Wiosny), Odnówmy Europę, Zieloni i Zjednoczona Lewica Europejska – Nordycka Zielona Lewica.

Chodzi o nowy mechanizm, do którego pierwsze przymiarki KE robiła jeszcze w 2018 roku. W uzasadnieniu projektu Komisja argumentowała, że rządy prawa to warunek konieczny do prawidłowego zarządzania unijnymi funduszami.

Sankcje mogłyby polegać na zawieszeniu wypłacania części funduszy, wycofanie się z danej umowy o finansowaniu lub wstrzymanie podpisywania nowych zobowiązań. Kwoty przekazane danemu państwu mogłyby też zostać zmniejszone, a wolne środki przeniesione gdzie indziej.

Projekt Komisji trafił do Parlamentu Europejskiego, który w styczniu 2019 roku przegłosował do niego poprawki. Europosłowie poszerzyli projekt Komisji – doprecyzowali definicje praworządności oraz to, jak należy badać jej naruszenia. Wśród uchybień, które rodziłyby odpowiedzialność państwa członkowskiego wymiano m.in.:

• "zagrożenie niezależności wymiaru sprawiedliwości (...) przez wywieranie wpływu na pracowników wymiaru sprawiedliwości w jakikolwiek sposób, który negatywnie wpływa na ich bezstronność";
• "niezapobiegnięcie arbitralnym lub bezprawnym decyzjom organów publicznych, w tym organów ścigania", "brak wykonywania wyroków lub ograniczanie skutecznego badania, ścigania i nakładania sankcji w przypadku naruszenia prawa";
• "zagrożenie zdolności administracyjnych państwa członkowskiego do przestrzegania zobowiązań wynikających z członkostwa w Unii, w tym zdolności do skutecznego wdrażania przepisów, norm i polityk stanowiących zasób prawa Unii".

Zwolenniczką wprowadzenia takiego mechanizmu jest sama Ursula von der Leyen, która wspominała o nim w swoim przemówieniu w PE w lipcu 2019 roku.

Debata w PE w środę

Głosowanie nad rezolucją poprzedzone było debatą w środę (15 stycznia) wieczorem. Jej głównym tematem była praworządność w Polsce i ostatnie represje wobec sędziów z ustawą dyscyplinującą na czele. W dyskusji udzielali się m.in. Patryk Jaki, Jadwiga Wiśniewska, Joachim Brudziński z PiS, Andrzej Halicki, Bartosz Arłukowicz z PO oraz Sylwia Spurek. która do PE kandydowała z list Wiosny. Do wyjątkowo burzliwej wymiany zdań doszło między Beatą Szydło i Radosławem Sikorskim.

Ale aktywni w dyskusji byli także europosłowie innych krajów członkowskich.

"Tego rodzaju represje są bezprecedensowe w historii UE, jeżeli nowe ustawodawstwo zostanie przyjęte, może okazać się, że sędziowie będą zwalniani za to, że stosują się do wyroków TSUE. To wyzwanie dla UE jako wspólnoty praworządności. (…)

– mówił europarlamentarzysta ze Słowacji Michal Šimečka.

„Uderza mnie to, że działają państwo wbrew interesom Polaków. Polacy są proeuropejscy, ale jeżeli nie uznają państwo Komisji Europejskiej, ani wyroków TSUE, to tak naprawdę chyba będzie Polexit. Czy okłamali państwo elektorat przed wyborami?” - pytała polskich europarlamentarzystów Sophie in’t Veld z Holandii.