Pushbacki dzieci na granicy. Co to jest wiek kostny – i czy można na nim polegać?

Gdy Straż Graniczna zatrzymuje nielegalnych imigrantów na granicy z Białorusią, może trafić na kogoś, kto twierdzi, że ma lat szesnaście i podróżuje sam. Jako nieletniemu cudzoziemcowi bez opiekuna prawnego należy mu się szczególna ochrona, nie można go wyrzucić przez płot na stronę białoruską.

Podawanie się za nieletnich to rzeczywiście jest strategia wielu osób, migrujących do Europy, ale nie oznacza to, że można z góry zakładać, że wszyscy kłamią, gdyż rzeczywiście sporo bardzo młodych osób przekracza granicę.

„W okresie od 1 stycznia 2024 roku do 22 maja 2024 roku takich cudzoziemców, którzy przekroczyli granicę nielegalnie oraz deklarowali wiek poniżej 18. roku życia, ujawniono w sumie 129. W związku z powyższym, wobec ujawnionych cudzoziemców przeprowadzono badania na wiek kostny. Jedynie wobec 26 cudzoziemców badanie potwierdziło, iż są to osoby małoletnie. W stosunku do pozostałych 103 cudzoziemców badanie wykazało, iż są to osoby pełnoletnie” – podaje mjr Katarzyna Zdanowicz, rzeczniczka prasowa SG.

Dlaczego ustalenie wieku jest takie ważne? Jeśli to jest rzeczywiście osoba małoletnia i deklaruję chęć ubiegania się o ochronę międzynarodową w Polsce, to w takim przypadku Straż "musi wystąpić do sądu z wnioskiem o ustanowienie kuratora dla małoletniego oraz umieszczenie go w pieczy zastępczej” – pisze Zespół ds. Równego Traktowania w Biurze RPO w przypadku nieletniego chłopca z Egiptu zatrzymanego przez Straż Graniczną.

Opisaliśmy takie sytuacje w tekście:

Zajmijmy się więc wiarygodnością takich badań kostnych.

Metody ustalania wieku kostnego opracowano w zupełnie innym celu, by badać zaburzenia wzrostu. Pozwalają określić, czy dziecko nie rozwija się za wolno (lub za szybko). I oszacować, jaki wzrost osiągnie w wieku dorosłym.

Jednak konieczność ustalenia wieku nie jest wcale rzadka. Prawie dwie trzecie dzieci poniżej piątego roku życia w Azji Południowej nie ma dokumentów potwierdzających ich wiek.

„W przypadku wątpliwości co do wieku małoletniego, organ może zwrócić się o wykonanie badań w celu oszacowania wieku. Do czasu uzyskania wyniku badania osoba podająca się za małoletnią jest traktowana jako małoletnia” („Małoletni bez opieki”, gov.pl, PDF).

Zdjęcia rentgenowskie

Najpopularniejszą metodą określania wieku kostnego jest zdjęcie rentgenowskie. Potem zdjęcie porównuje się ze specjalnym atlasem, co powinien zrobić radiolog dziecięcy. Dziś może też zrobić to odpowiednie oprogramowanie.

Metoda Greulicha-Pylea (GP) wykorzystuje zdjęcie rentgenowskie dłoni i nadgarstka. Porównuje się je z (opublikowanym w 1959 roku przez Williama Waltera Greulicha i Sarah Idell Pyle atlasem. Zawiera on opisy i serie zdjęć dzieci od momentu urodzenia do 18 lat dla kobiet i 19 dla mężczyzn.

Można też wykonać zdjęcie kolana (to metoda RWT, od nazwisk Roche, Wainer, Thissen). Jest też metoda Tannera i Whitehouse’a, najbardziej złożona, bo oparta na ocenie aż dwudziestu charakterystycznych regionów dłoni, nadgarstka, kości łokciowej oraz promieniowej. Wymaga kilku zdjęć, ale jest najdokładniejsza.

Można wreszcie oceniać stopień dojrzałości kręgów szyjnych (to metoda CVM, od “cervical maturation method”), mineralizacji zębów (najczęściej ósemek) oraz obojczyka.

Dojrzałość kości

Wszystkie te metody opierają się na ocenie stopnia dojrzałości kości. Kości długie rosną na jednym końcu, który zakończony jest tkanką chrzęstną. Gdy pojawiają się hormony płciowe, które dają sygnał do zakończenia wzrostu organizmu, tkanka chrzęstna na końcach kości długich kostnieje. Kości przestają się wydłużać.

Nie oznacza to jeszcze końca wzrostu: kostnieć będą jeszcze kręgi (co może dodać kilka centymetrów) i obojczyk (co wykorzystuje się przy badaniach mężczyzn w wieku 18-22 lat).

Metody badania wieku kostnego nie mierzą długości kości – jest ona przecież różna u dorosłych w zależności od rozmiarów ciała. Mierzą ilość tkanki chrzęstnej na końcach kości długich (w przypadku zdjęcia kolana) lub pomiędzy nimi (na zdjęciu dłoni lub kręgów szyjnych).

Atlasy i programy

Atlasy zawierają zwykle zdjęcia w odstępie kilku miesięcy w przypadku dzieci i w odstępach rocznych w przypadku nastolatków. Pozwalają więc określić, że ktoś ma 17 lat z pewnym prawdopodobieństwem. Przyjąć więc należy, że może mieć między 16 a 18.

Metody „punktowe” (jak metoda Tannera i Whitehouse’a) przypisują punkty za każde z ocenianych w kośćcu miejsc, a suma punktów odpowiada wiekowi odczytanemu w tabeli – dziś często robi to automatycznie oprogramowanie. Są zwykle dokładniejsze i mylą się zwykle nie więcej niż o kilka miesięcy. To już pozwala ustalić, że ktoś ma między 17 a 18 lat.

Najnowsze zautomatyzowane metody mylą się średnio zaledwie o trzy-cztery miesiące. Mogą stwierdzić, na przykład, że ktoś ma 17,25 lat, plus minus 0,25 roku.

Mniej niż jeden procent

Wszystko to jednak przy założeniu, że nastolatek rozwija się prawidłowo. I atlasy, i komputerowe programy zawierają obraz pewnej normy, w której mieści się przeważająca większość dzieci. Ale nie wszystkie.

Oznacza to, że wiek kostny można ustalić z pewnym określonym prawdopodobieństwem. Nie wiemy, czy badany pacjent rozwija się prawidłowo, czy nie. Możemy tylko stwierdzić, że z prawdopodobieństwem na przykład 99 procent ma 17,25 lat (plus minus 0,25). Zawsze pozostaje możliwość, że badany nie zmieścił się w normie i należy do tego jednego procenta rosnącego wolniej lub szybciej.

Najlepsze skomputeryzowane metody pomiaru kości mylą się więcej niż o rok w mniej niż jednym procencie przypadków. Oznacza to, że wśród dwustu osób, które chcą wprowadzić w błąd co do swojej (nie)pełnoletności, udać się to może co najwyżej jednej.

Nawiasem mówiąc, na granicy trzeba też sprawdzać… stan cywilny. W Polsce małoletnią jest osoba przed ukończeniem 18. roku życia. Jeśli jest stanu wolnego, bo małoletni uzyskuje pełnoletność przez zawarcie związku małżeńskiego i nie traci jej po jego unieważnieniu.

W Stanach Zjednoczonych zaś do celów imigracyjnych przyjęto, że małoletnim jest się aż do 21. roku życia.

Cykl „SOBOTA PRAWDĘ CI POWIE” to propozycja OKO.press na pierwszy dzień weekendu. Znajdziecie tu fact-checkingi (z OKO-wym fałszometrem) zarówno z polityki polskiej, jak i ze świata, bo nie tylko u nas politycy i polityczki kłamią, kręcą, konfabulują. Cofniemy się też w przeszłość, bo kłamstwo towarzyszyło całym dziejom. Rozbrajamy mity i popularne złudzenia krążące po sieci i ludzkich umysłach. I piszemy o błędach poznawczych, które sprawiają, że jesteśmy bezbronni wobec kłamstw. Tylko czy naprawdę jesteśmy? Nad tym też się zastanowimy.