Europejski Trybunał Praw Człowieka oceni neo-KRS i nowe izby w Sądzie Najwyższym

Europejski Trybunał Praw Człowieka oceni pod kątem niezależności dwie nowe izby w Sądzie Najwyższym - Izbę Dyscyplinarną oraz Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, a także neo-Krajową Radę Sądownictwa.

Trybunał zakomunikował 15 czerwca, że rozpatrzy skargę Reczkowicz i inni przeciwko Polsce. Czeka teraz na stanowisko polskiego rządu.

ETPCz zdecydował, że łącznie rozpatrzy sprawy adwokat Joanny Reczkiewicz oraz sędzi Moniki Dolińskiej-Ficek z sądu w Mysłowicach i sędziego Artura Ozimka z sądu w Lublinie.

Skarżących z ramienia Komitetu Obrony Sprawiedliwości reprezentuje Maria Ejchart-Dubois i Sylwia Gregorczyk-Abram.

To już szósta skarga bezpośrednio dotycząca zmian w sądownictwie forsowanych od 2015 roku przez Zjednoczoną Prawicę, którą rozpatrzy ETPCz.

KRS pod sąd w Strasburgu

W 2017 roku adwokat Joanna Reczkiewicz została ukarana dyscyplinarnie przez Sąd Dyscyplinarny Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku, który zawiesił ją na trzy w wykonywaniu zawodu adwokata w związku z jej działaniami w ramach reprezentowania klientów. W 2018 roku orzeczenie utrzymał Wyższy Sąd Dyscyplinarny Adwokatury.

Reczkiewicz złożyła skargę kasacyjną do Izby Dyscyplinarnej w Sądzie Najwyższym. W grudniu 2019 roku trzyosobowy skład sędziów Izby Dyscyplinarnej odrzucił jej skargę bez podania uzasadnienia.

Sędziowie Dolińska-Ficek i Ozimek starali się o awans do sądów wyższej instancji. W 2018 roku nie uzyskali jednak pozytywnej opinii nowej KRS, co było warunkiem awansu. Odwołali się od decyzji neo KRS do nowo powołanej Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w SN, podnosząc, że neo KRS nie jest niezależna. IKNiSP w 2019 roku wydała w ich sprawach orzeczenia, od których sędziowie odwołali się do Strasburga.

ETPCz rozstrzygnie, czy izby w SN, które rozpatrywały sprawy skarżących, są niezależnymi i bezstronnymi sądami w rozumieniu Artykułu 6.1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, skoro zostały powołane na postawie ustawy o Sądzie Najwyższym z 8 grudnia 2017 roku i obsadzone sędziami nominowanymi w procedurze, w której brała udział neo KRS powołana na podstawie ustawy o KRS również uchwalonej 8 grudnia 2017 roku.

Seria skarg przyjęta przez Trybunał

Europejski Trybunał Praw Człowieka do tej pory zakomunikował, że oprócz sprawy Reczkowicz rozstrzygnie jeszcze pięć innych skarg dotyczących różnych kluczowych elementów zmian w sądownictwie w Polsce po 2015 roku.

W sprawie Grzęda przeciwko Polsce (skarga nr 43572/18) ETPCz rozpatrzy skargę sędziego NSA wybranego do KRS w 2016 roku, którego kadencja została przerwana w 2018 roku wraz z powołaniem nowej KRS - i nie mógł się od tego odwołać.

Skarżący twierdzi, że

W podobnej sprawie Żurek przeciwko Polsce (skarga nr 39650/18) skarżącym jest sędzia Waldemar Żurek, zasiadający w „dawnej” legalnej KRS i będący jej rzecznikiem prasowym, również usunięty z rady przez końcem kadencji na mocy nowych przepisów.

W sprawie Xero Flor przeciwko Polsce (skarga nr 4907/18) prywatna spółka skarży za niekorzystne dla siebie orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, wydane z udziałem nieprawidłowo powołanego Mariusza Muszyńskiego, wskazując m.in. na naruszenie prawa do sądu (art. 6.1 EKPC).

Naruszenie tego artykułu Konwencji podnoszą też skarżący w sprawie Broda i Bojara przeciwko Polsce (skargi nr 26691/18 i 27367/18). Wnieśli ją wiceprezesi Sądu Okręgowego w Kielcach, którzy zostali odwołani ze stanowisk przez ministra sprawiedliwości na podstawie wyjątkowych uprawnień przyznanych mu w ustawie o sądach powszechnych.

W sprawach Sobczyńska i inni przeciwko Polsce (skargi nr 62765/14, 62769/14, 62772/14 i 11708/18) sześć osób - trzy przygotowujące się do wykonywania zawodu sędziego, dwóch sędziów i prokurator - skarżą, że naruszono ich prawa poprzez niepowołanie ich na stanowiska sędziowskie przez Prezydenta RP mimo pozytywnych opinii KRS.

Dialog trybunałów

Skarżący w sprawie Reczkowicz i inni przeciwko Polsce powołują się na wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 19 listopada 2019 roku, w którym TSUE wyłożył kryteria oceny niezależności sądu i organów takich jak KRS w rozumieniu prawa unijnego.

A także na wyrok Sądu Najwyższego z 5 grudnia i uchwałę trzech połączonych izb SN z 23 stycznia 2020 roku, które mówią, że KRS nie jest niezawisła a Izba Dyscyplinarna w SN nie jest sądem w rozumieniu prawa unijnego.

Skarżący wskazali też strasburskiemu Trybunałowi na skargę Komisji Europejskiej do Trybunału Sprawiedliwości UE (z siedzibą w Luksemburgu) przeciwko polskiemu rządowi w związku z modelem odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Zwrócili też uwagę na wydanie przez TSUE 8 kwietnia 2020 roku postanowieniu o zabezpieczeniu w postaci wstrzymania się przez Izbę Dyscyplinarną od prowadzenia spraw dyscyplinarnych sędziów, do czasu wydania przez TSUE wyroku w sprawie tej skargi.

Przed najważniejszymi europejskimi Trybunałami zawisło łącznie kilkanaście spraw dotyczących „reform sądowniczych" Zjednoczonej Prawicy.

Sukcesywnie dokonują ich oceny pod względem zgodności ze standardami Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i prawa unijnego.