Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie aborcji w Polsce

Wyrok zakazujący aborcji w przypadku choroby płodu, wydany przez Trybunał Konstytucyjny Julii Przyłębskiej zapadł 22 października 2020 roku. Jednak opublikowano go dopiero w styczniu 2021 roku. Przez dwa miesiące pacjentki w ciąży, które przed 22 października kwalifikowały się do jej przerwania, nie miały pojęcia, co je czeka. Niektórzy lekarze od razu odwołali zabiegi, inni czekali na publikację wyroku.

W związku z tą skandaliczną sytuacją i niepewnością co do własnego życia i zdrowia wiele kobiet w Polsce złożyło skargi do Europejskiego trybunału Praw Człowieka. Skarżąca A.R. skorzystała z wzoru skargi, który opublikowała FEDERA. O skargach napływających do ETPCz pisaliśmy tutaj:

Skarżące powołały się na art. 3 [o torturach i nieludzkim traktowaniu] i art. 8 [o poszanowaniu życia prywatnego].

Co się wydarzyło w 2020 roku?

A.R. w dniu wydania wyroku TK Przyłębskiej była w 15. tygodniu ciąży. Badanie wykonane 5 listopada potwierdziło, że płód był obarczony wadą – Trisomią 18 (Zespół Edwardsa – o tym, jak wygląda ta choroba, pisaliśmy tutaj). Kobieta, nie wiedząc, czy może liczyć na przerwanie ciąży w związku z wyrokiem i jednoczesnym jego nieopublikowaniem wyjechała na zabieg do Holandii.

A.R. powołała się na art. 3 w związku z tym, że wyrok TK wywołał u niej cierpienie. Powołała się też na art. 8, zaznaczając, że zmiana ustawy zmusiła ją do zmiany postępowania (wyjazdu za granicę). W skardze podniesiono także wadliwy skład TK w momencie wydania wyroku.

Art. 8 tak, art. 3 – nie

Decyzję wydał sąd w składzie: przewodnicząca Ivana Jelić (Czarnogóra), Erik Wennerström (Szwecja), Georgios A. Serghides (Cypr), Raffaele Sabato (Włochy),Frédéric Krenc (Belgia), Alain Chablais (Liechtenstein) Anna Adamska-Gallant (Polska). Sędzia z Cypru złożył opinię odrębną, ale sam wyrok zapadł jednogłośnie.

ETPCz uznał, że Polska nie naruszyła art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, ale naruszyła art. 8 m.in. dlatego, że wyrok miał na skarżącą bezpośredni wpływ. „Po wydaniu wyroku w październiku 2020 roku orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego mogło zostać opublikowane w dowolnym momencie i wydawało się, że panowała ogromna niepewność, pogłębiona zarówno brakiem jakichkolwiek środków przejściowych, jak i trwającą pandemią COVID-19. W konkretnych okolicznościach sprawy przedłużająca się niepewność stanowiła »ingerencję« w prawa skarżącej wynikające z art. 8” – uznał sąd. Szczególnie akcentował brak przewidywalności działań państwa polskiego – pacjentki nie wiedziały, czy w ciągu dwóch miesięcy (od 22 października 2020 do 27 stycznia 2021) wyrok działa, czy nie. Czy prawo już się zmieniło, czy też nie.

ETPCz wziął także pod uwagę, że TK w 2020 roku nie był sądem ustanowionym na mocy ustawy.

Cały wyrok można znaleźć tutaj.

Sprawa M.L. przeciwko Polsce

W swojej decyzji ETPCz powołał się także na inny wyrok w sprawie aborcji – M.L. przeciwko Polsce, wydany w grudniu 2023 roku. W przypadku tej skarżącej sąd także uznał, że naruszono art. 8, a w sprawie art. 3 skarga jest niedopuszczalna. W sprawie M.L. sytuacja wyglądała nieco inaczej. Kobieta miała zaplanowany zabieg przerwania ciąży na 28 stycznia 2021 roku, czyli dzień po publikacji wyroku. I dzień przed zabiegiem pacjentka otrzymała informację, że wizyta w szpitalu została odwołana w związku z publikacją wyroku TK Przyłębskiej.

Opisywaliśmy sprawę tutaj:

Warto zaznaczyć, że część skarg Polek zostało odrzuconych przez ETPCz w czerwcu 2023, jednak miały one nieco inny charakter niż sprawy A.R. i M.L. Pisaliśmy o tym tutaj: