Polska weźmie udział w Eurowizji. Obok Izraela

„Jesteśmy świadomi skali napięć, które towarzyszą najbliższej edycji. Rozumiemy emocje i niepokoje. Wierzymy jednak, że Eurowizja ma jeszcze szansę na to, by ponownie stać się przestrzenią, którą wypełnia muzyka. I tylko muzyka. My tę szansę dajemy, tak jak przeważająca większość członków EBU” – tak brzmi krótkie oświadczenie Telewizji Polskiej.

Na początku grudnia o wycofaniu się z Konkursu Piosenki Eurowizji poinformowała Hiszpania, Holandia, Irlandia i Słowenia. To gest protestu wobec utrzymania Izraela na liście państw biorących udział w Eurowizji. Telewizja Polska na pytania w tej sprawie odpowiadała krótko, prosząc o cierpliwość i oczekiwanie na oficjalny komunikat.

10 grudnia TVP, pięcioma zdaniami przesłanymi m.in. do OKO.press, potwierdziła udział. Również dziś (10 grudnia) mijał termin dla wszystkich krajów, które rozważały udział lub rezygnację z Eurowizji.

Decyzja spodziewana i rozczarowująca

Fani Eurowizji, działacze na rzecz praw człowieka i obserwatorzy konkursu apelowali do TVP o wycofanie się z uczestnictwa i wsparcie protestów wobec udziału Izraela. Inicjatorzy akcji „Wspieram Bojkot Eurowizji 2026” piszą w mailu do OKO.press: „Naszym zdaniem niedopuszczalne jest, aby kraj oskarżany o zbrodnie wojenne wciąż otrzymywał międzynarodową scenę promocyjną”. Jeszcze przed ogłoszeniem decyzji TVP domagali się „jasnego i publicznego stanowiska, że nasz kraj nie będzie uczestniczył w wydarzeniach, które normalizują łamanie praw człowieka”.

"Przypomnijmy, że jednemu z uczestników zarzuca się:

• śmiertelne ataki na cywilów, zniszczenia infrastruktury, masowe ofiary
• możliwe naruszenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka: prawo do życia, bezpieczeństwa, zakaz tortur i okrutnego traktowania, prawo do poszanowania godności człowieka
• blokadę humanitarną, ograniczenia dostępu do pomocy, warunki życia prowadzące do głodu i cierpienia"

– wyliczał na swoim profilu facebookowym Let's Talk about ESC dziennikarz eurowizyjny Szymon Stellmaszyk, przewidując, że TVP jednak nie wycofa się z konkursu, mimo kontrowersji.

Dlatego po oficjalnym komunikacie TVP nie jest zaskoczony. „Decyzja o udziale w Eurowizji była spodziewana i jest rozczarowująca. TVP miała mocne argumenty, aby zrezygnować – nie tylko ze względu na sytuację w Strefie Gazy, ale przede wszystkim ze względu na ingerencję Izraela w uczciwość konkursu. Oczekuję, że nadawca publiczny ujawni koszty udziału w tej smutnej zabawie, która już zupełnie nie spełnia swojej pierwotnej roli” – mówi w rozmowie z OKO.press.

TVP do tej pory nie ujawniało kosztów udziału w konkursie. Nie jest jawne, jaką składkę płacimy za uczestnictwo, ile trzeba wydać co roku na wyjazd, zakwaterowanie i całą oprawę występu. Dodatkowym kosztem jest organizacja preselekcji. Szymon Stellmaszyk uważa, że skoro TVP, finansowana z budżetu państwa, podejmuje kontrowersyjną decyzję, powinna ujawnić te kwoty.

Nie zgadza się również z twierdzeniem TVP, że w Eurowizji chodzi „tylko o muzykę”.

„Wiadomo, że stoi za tym duża polityka i relacje wielkich korporacji” – kwituje.

Apolityczna Eurowizja? To mrzonki

Jak wyjaśnialiśmy wcześniej w OKO.press, Izrael, mimo że nie leży w Europie, ma prawo do udziału w Eurowizji. Jego publiczny nadawca, telewizja KAN, jest członkiem Europejskiej Unii Nadawców (EBU).

Kraje, które są aktywnymi członkami EBU, mogą brać udział w konkursie. Izrael wystąpił po raz pierwszy w 1973 roku i wygrał go czterokrotnie, ostatnio w 2018 roku. W ostatnich latach zdarzało się, że uczestnicy czy goście konkursu sprzeciwiali się zapraszaniu Izraela na Eurowizję – na przykład islandzki zespół Hatari w 2019, podczas finału w Tel Awiwie wystąpił z palestyńską flagą. Został ukarany przez EBU za naruszenie zasady apolityczności konkursu.

Choć Eurowizja – jak wskazują eksperci – nigdy nie była apolityczna. "Kontekst polityczny istnieje zawsze, bo wykonawcy reprezentują przecież kraje. Głosujemy więc na to, co nam się podoba, ale i na konkretny kraj.

Nie wyłączymy z konkursu aspektu »brandingu narodowego«, do tego sytuacja polityczna wpływa na odbiór piosenki" – mówił w OKO.press dr Marcin Bogucki z Instytutu Kultury Polskiej UW.

Izrael wybuczany

Kontekst polityczny stał się bardzo wyraźny w ostatnich latach. Najpierw – po rozpoczęciu pełnoskalowej wojny w Ukrainie. EBU początkowo wzbraniała się przed wykluczeniem Rosji z konkursu, ale pod naciskiem krajowych nadawców zdecydował się na taki krok. Po rozpoczęciu konfliktu w Strefie Gazy w październiku 2023 roku głosy przeciwko udziałowi Izraela w święcie muzyki i łączenia kultur przybrały na sile. Finał w Malmö w maju 2024 roku przebiegał w cieniu ogromnych propalestyńskich manifestacji.

A zanim Izrael w ogóle pojawił się w Malmö, musiał kilkukrotnie zmieniać tekst piosenki. EBU odrzucała kolejne propozycje, widząc w nich bezpośrednie nawiązania do ataku Hamasu na izraelski festiwal muzyczny. Izraelska reprezentantka, Eden Golan, zajęła wtedy wysokie piąte miejsce. Już po finale w 2024 roku fani i obserwatorzy konkursu zauważyli, że izraelska piosenka poradziła sobie zaskakująco dobrze – mimo że nie była faworytką w wyścigu o zwycięstwo, a widownia na sali buczała za każdym razem, gdy Golan wchodziła na scenę (EBU to buczenie wygłuszało). Rok później podejrzenia przybrały na sile.

Eurowizja w Tel Awiwie? Było blisko

Na finał w Bazylei przyjechała Yuval Rafael z piosenką „New day will rise”. Izraelska delegacja była przygotowana na powtórkę z Malmö, antyizraelskie protesty i groźby wobec wokalistki. Rafael udzielała wywiadów jedynie w poniedziałek i wtorek przed Eurowizją – a nie, jak pozostali artyści, przez cały eurowizyjny tydzień. Telewizji BBC powiedziała, że ćwiczyła, jak śpiewać, nie rozpraszając się buczeniem. Media podawały, że w Bazylei przebywała „znaczna liczba” tajnych funkcjonariuszy służby bezpieczeństwa Shin Bet.

Izrael postawił też na szeroką promocję swojej piosenki. Pieniądze na kampanię (w tym filmiki we wszystkich językach krajów uczestniczących w Eurowizji, pojawiające się na YouTube) dało izraelskie ministerstwo spraw zagranicznych – łamiąc zasadę apolityczności. EBU jednak nie dopatrzyła się tu przekroczenia granicy.

„New day will rise” również nie było faworytem do zwycięstwa. W rankingach bukmacherów piosenka lądowała daleko poza pierwszą trójką. Dlatego widzowie show byli w szoku, kiedy Izrael otarł się o wygraną, zajmując finalnie drugie miejsce. Wielu komentatorów doszukiwało się w tej sytuacji drugiego dna: na przykład wielokrotnego głosowania pojedynczych osób z różnych numerów telefonu, co jest możliwe w krajach, gdzie nie trzeba rejestrować usług pre-paid. Niczego nie udowodniono – przynajmniej oficjalnie.

Fani apelują

Media eurowizyjne i Stowarzyszenie Miłośników Konkursu Piosenki Eurowizji OGAE we wrześniu 2025 wysłały do TVP swoje stanowisko, wyliczając argumenty za wykluczeniem Izraela: "Holenderski nadawca publiczny zarzuca Izraelowi manipulowanie głosowaniem widzów i użycie środków rządowych do promocji, co podważa zasady fair play. Wielu nadawców domaga się niezależnego audytu w związku z brakiem przejrzystości, kwestionując tym samym uczciwość wyników głosowania.

Tegoroczny proces przyznawania akredytacji pokazał, że osoby krytykujące telewizję KAN nie uzyskały akredytacji prasowej, pomimo dużych zasięgów i wieloletniego doświadczenia pracy w Centrum Prasowym. EBU nie zadbała o przejrzyste zasady. Zamiast tego stworzyła atmosferę zagrożenia i strachu, która utrudniła swobodną wymianę opinii".

Przeprowadzone w mediach eurowizyjnych ankiety wskazują jednoznacznie, że widzowie chcą wykreślenia Izraela z listy uczestników.

„Rozumiemy, w jak trudnej sytuacji znajduje się aktualnie Telewizja Polska i pozostali nadawcy publiczni. Jako przedstawiciele mediów eurowizyjnych i reprezentanci szerokiego grona fanów konkursu wesprzemy Telewizję Polską w przypadku decyzji o wycofaniu się z konkursu, jeśli Izrael (telewizja KAN) weźmie w nim udział. Jednocześnie liczymy na jednoznaczne stanowisko TVP” – napisano.

Eurowizja na zakręcie

Po finale w Bazylei nie tylko media eurowizyjne, ale również publiczni nadawcy (m.in. z Hiszpanii i Słowenii) zaczęli naciskać na wykluczenie Izraela, powołując się już nie tylko na sytuację geopolityczną, ale również na łamanie zasad samego konkursu. Co więcej, uczestnicy i dziennikarze skarżyli się, że izraelska delegacja jest agresywna, robi nagrania telefonem z zaskoczenia, zaczepia.

EBU początkowo uległo i podało, że odbędzie się głosowanie w tej sprawie. Jednak po zawieszeniu broni i ogłoszeniu paktu pokojowego w Strefie Gazy, Unia wycofała się z tych zapewnień. Wymyśliła za to dodatkowe zabezpieczenia w głosowaniu sms-owym, zakaz promowania piosenek przez rządy i korporacje czy inwestycje w systemy zapobiegające oszustwom. Więcej pisaliśmy o tym w OKO.press na początku grudnia:

Na Zgromadzeniu Ogólnym EBU przeprowadzono głosowanie w sprawie nowych zasad, które uznano za równoznaczne ze zgodą na udział Izraela. Ten sprytny ruch nie spodobał się krajom, które od miesięcy protestowały w tej sprawie. Dlatego Hiszpania, Holandia, Irlandia i Słowenia wycofały się z Eurowizji.

„Kultura łączy, ale nie za wszelką cenę” – oświadczył holenderski nadawca AVROTROS.

Z tą opinią zgadza się polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ministra Marta Cienkowska już we wrześniu komentowała, że Polska powinna się wycofać, jeśli Izrael zostanie w konkursie. W mailu do OKO.press resort podkreśla, że zdania w tej sprawie nie zmienił, ale nie ma wpływu na autonomiczne decyzje TVP.