Głosy zagranicy mogą zaważyć na wyniku. Polonia mówi o wypaczeniach i zapowiada protesty wyborcze
Wyborcy zagraniczni donosili mediom o wielu nieprawidłowościach, co może przełożyć się na rekordową liczbę protestów wyborczych. Czy może to oznaczać, że Sąd Najwyższy zakwestionuje wynik wyborów?
Jaka może być liczba wyborców za granicą, którzy z powodu zamieszania i niewydolności systemu, nie dostały na czas pakietów wyborczych? Ile takich osób złoży skargę? Czy skala nieprawidłowości mogłaby odwrócić wynik wyborów, jakikolwiek on będzie? Odpowiedzi na te pytania moga zdecydować o losie wyborów w Polsce.
Za granicą Trzaskowski triumfuje
519 431 - tyle osób zarejestrowało się do II tury wyborów za granicą. To dokładnie 1,73 proc. wszystkich uprawnionych. Jaki odsetek tych głosów może pójść w II turze na Andrzeja Dudę, a jaki na Rafała Trzaskowskiego?
Wśród Polonii w I turze zdecydowanie wygrał Rafał Trzaskowski, który zdobył aż 48,13 proc. głosów. Andrzej Duda - zaledwie 20,86 proc., 2,3 raza mniej. Urzędujący prezydent zwyciężył tylko w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, na Białorusi i w Kazachstanie.
W I turze ważne głosy Polonii stanowiły 83,14 proc. w stosunku do uprawnionych do głosowania. Jeśli założymy, że będzie tak również teraz, to ważne głosy zza granicy oddałoby 431 855 wyborców, czyli aż 2,1 proc. głosujących.
Jak wyliczyło OKO.press, biorąc pod uwagę przepływy elektoratu, Trzaskowski może zyskać 1,4 proc. głosów oddanych za granicą, a Duda tylko 0,6 proc. Różnica wyniesie więc 0,8 pkt proc. – dokładnie tyle, ile przewaga Dudy według exit poll.
Przeczytaj także:
Czy protesty wyborcze mogą zaważyć na wyniku?
Kodeks wyborczy stanowi, że protest wyborczy może wnieść wyborca, którego nazwisko w dniu wyborów było w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania, a także przewodniczący właściwej komisji wyborczej lub pełnomocnik wyborczy.
Protest można wnieść z powodu:
1) dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom, określonego w rozdziale XXXI kodeksu karnego, tj. mającego wpływ na przebieg głosowania, ustalenie wyników głosowania lub wyników wyborów;
2) naruszenia przepisów kodeksu dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów, mającego wpływ na wynik wyborów.
Kluczowe jest sformułowanie "o wpływie na wynik wyborów". Można to interpretować w ten sposób, że naruszenie przepisów musiałoby być na taką skalę, że wynik wyborów byłby inny.
Przestępstwem przeciwko wyborom jest m.in. "sporządzenie listy kandydujących lub głosujących z pominięciem uprawnionych lub wpisaniem nieuprawnionych" a także "nadużycia przy przyjmowaniu lub obliczaniu głosów".
W I turze największe zaniepokojenie budził przebieg wyborów za granicą. Bo z powodu krótkich terminów przewidzianych w ustawie wielu wyborców nie dostało na czas swoich pakietów. Panowało też zamieszanie przy elektronicznej rejestracji w spisie wyborców.
Ekspertka: Naruszenie konstytucyjnej zasady powszechności
Dr hab. Anna Rakowska-Trela, prof. Uniwersytetu Łódzkiego tłumaczyła OKO.press, że podstawą do wniesienia protestu wyborczego może być również to, że pakiety wyborcze nie dotarły na czas do wyborców:
"Jeśli państwo organizuje głosowanie, to powinno napisać przepisy w taki sposób, żeby zapewnić wyborcom możliwość głosowania, a nie, żeby ono było pozorne. Nie ma tu wprost naruszenia przepisów z ustawy, ale jest moim zdaniem naruszenie konstytucyjnej zasady powszechności i kwestia obowiązków państwa.
To na państwie ciąży obowiązek zapewnienia, żeby wyborca mógł zagłosować, a nie na wyborcy obowiązek starania się o to, żeby dostać i odesłać na czas kartę wyborczą” - mówiła prof. Rakowska-Trela.
Zdaniem prawniczki podobnie naruszeniem praw wyborcy jest sytuacja, kiedy mimo udanej rejestracji nie znalazł się on czy ona na liście wyborców.
"Przepis został właściwie zastosowany, a nigdzie nie jest napisane, że wyborca musi potem telefonicznie sprawdzać, czy z jego rejestracją wszystko w porządku" - wskazuje Rakowska-Trela.
Mało czasu na protesty wyborcze
Uwaga! W tych wyborach na wniesienie protestu wyborczego są tylko trzy dni od podania wyniku wyborów przez PKW zamiast 14 przewidzianych przez kodeks wyborczy. Tak stanowi ustawa z 2 czerwca "o szczególnych zasadach przeprowadzonych w tym roku w stanie epidemii wyborów prezydenckich z możliwością głosowania korespondencyjnego".
Protest musi być podpisany i złożony do Sądu Najwyższego lub na ręce konsula, jeśli głosowało się za granicą. Powinien zawierać zarzuty oraz dowody, na których są oparte. Może zostać złożony przeciwko ważności wyborów, ważności wyborów w okręgu lub wyborowi określonej osoby.
I najważniejsze - powinien wykazać, że to naruszenie, przeciwko któremu się protestuje, wpłynęło na wynik.
Do tej pory w przypadku wyborów prezydenckich nigdy się to nie zdarzyło. Bo różnica głosów między kandydatami w II turze była znacząco większa od jakichkolwiek naruszeń. Tym razem różnica może być minimalna.
Po wyborach prezydenta w 2015 roku wpłynęło 58 protestów wyborczych. Sześć z nich Sąd Najwyższy uznał w całości lub części za zasadne. W 2010 roku złożono 378 protestów, z których za zasadne uznano 16, a w 2005 złożono 51 protestów - zasadne okazały się trzy. Żaden z tych protestów nie wpłynął jednak na wynik wyborów, a co za tym idzie, Sąd Najwyższy potwierdził ważność wyboru głowy państwa.
Do najsłynniejszych i najtrudniejszych od ocenienia protestów wyborczych po 1989 roku należał ten z 1995 roku związany z nieprawdziwą informacją o wyższym wykształceniu Aleksandra Kwaśniewskiego w jego zgłoszeniu wyborczym.
Sąd Najwyższy uznał wtedy, że nie sposób oszacować, w jaki sposób zatajenie informacji o tym, że Kwaśniewski nie ukończył studiów wyższych, mogło wpłynąć na wynik wyborów. Orzekł więc o ważności wyborów.
Liczne nieprawidłowości podczas wyborów samorządowych w 2014 roku (źle działający system informatyczny, błędy w liczeniu głosów) były powodem rekordowej liczby 1 985 protestów wyborczych, a w konsekwencji powtórzono wybory w kilku okręgach, zdymisjonowano sześciu z ośmiu członków Państwowej Komisji Wyborczej oraz zmieniono kodeks wyborczy. To wtedy wprowadzono m.in. przezroczyste urny i bardziej transparentne metody liczenia głosów.
Dziennikarka, publicystka. Przez prawie 20 lat związana z „Gazetą Wyborczą". Była korespondentką podczas konfliktu na Bałkanach (Bośnia, Serbia i Kosowo) i w Iraku. Publikowała też m.in. w „Tygodniku Powszechnym", kwartalniku „Książki. Magazyn do Czytania". Była szefową bazy wiedzy w serwisie Culture.pl. Od listopada 2018 roku do marca 2020 roku pełniła funkcję redaktorki naczelnej kwartalnika „Przekrój". W OKO.press pisała o pandemii COVID-19, teraz zajmuje się wydaniami weekendowymi i prowadzi rozmowy w podcastowym cyklu Drugi Rzut OKA.
Dziennikarka, publicystka. Przez prawie 20 lat związana z „Gazetą Wyborczą". Była korespondentką podczas konfliktu na Bałkanach (Bośnia, Serbia i Kosowo) i w Iraku. Publikowała też m.in. w „Tygodniku Powszechnym", kwartalniku „Książki. Magazyn do Czytania". Była szefową bazy wiedzy w serwisie Culture.pl. Od listopada 2018 roku do marca 2020 roku pełniła funkcję redaktorki naczelnej kwartalnika „Przekrój". W OKO.press pisała o pandemii COVID-19, teraz zajmuje się wydaniami weekendowymi i prowadzi rozmowy w podcastowym cyklu Drugi Rzut OKA.