GOWORIT MOSKWA (5). Atakujemy, ale to Ukraińcy zaczęli. Wróć. To oni sami się atakują

W poniedziałek, w dniu, w którym w gospodarkę Rosji uderzyły sankcje zachodnie, propaganda rosyjska z trybu “objaśniania rzeczywistości” przeszła w tryb odpowiadania na obawy ludzi.

Z wiadomości w oficjalnych kanałach można było się domyślić, że przez Rosję przetacza się fala informacji, nad którymi władze nie panują. Coś takiego starsi z nas pamiętają z lat 80., kiedy propaganda komunistyczna stale wchodziła w polemikę z przekazami Radia Wolna Europa, nie cytując ich. Publiczność przecież też je znała, a jeśli nie znała - to mogła sobie sama ustalić, o co chodzi.

Teraz też - czytając oficjalne rosyjskie komunikaty można zgadywać, do czego się odnoszą. Co ludzie wiedzą?

• Kiedy rzecznik rosyjskiego MON Konaszenkow ogłasza, że "w operacji na Ukrainie biorą udział tylko żołnierze kontraktowi”, to zapewne chodzi o lęk, że na Ukrainę zaraz wyślą poborowych (rano zresztą agencje podawały, a potem odwoływały, informacje o powszechnym poborze w “republikach” donieckich).
• Kiedy rzecznik Kremla Pieskow mówi, że krewni i przyjaciele Rosjan w Ukrainie “którzy teraz ukrywają się w piwnicach itp.(...) nie znają faktycznej sytuacji i stają się ofiarami ukraińskich spin doktorów”, to oznacza, że do Rosjan docierają informacje z tych piwnic. I zupełnie nie pokrywają się z tym, co próbuje przekazać rosyjska propaganda.
• Kiedy Rosja ogłasza śledztwo w sprawie „przypadków tortur” - jakim rosyjscy jeńcy mają być poddawani w Ukrainie - oraz odgraża się Ukraińcom, którzy filmują rozmowy z jeńcami („rejestrujemy wasze twarze, telefony, numery IP”), to wygląda na to, że filmiki z tymi rozmowami i wiadomości przekazywane przez jeńców do domu przez ukraińskie telefony, krążą po Rosji.

Wojna o prawdę i правду Rosji z Rosjanami

Skąd wiemy, że do Rosjan dociera to, co dzieje się w Ukrainie i propaganda musi brać to pod uwagę? Od soboty rosyjski cenzor zakazał podawania informacji o sytuacji na Ukrainie innych niż oficjalne. Wojny nie wolno nazywać wojną, nie wolno pisać o ofiarach czy o ostrzale ukraińskich miast. Oficjalne kanały podają inną wersję wydarzeń (o tym niżej).

RosKomNadzor wystąpił więc w poniedziałek do amerykańskiego Google’a i chińskiego TikToka, by coś z tym zrobić. Google’owe reklamy kontekstowe mają - zdaniem cenzora - podsuwać użytkownikom antyrosyjskie treści. Antyrosyjskie są też “w większości” informacje z kategorii polityka i wojskowość na TikToku (co oznacza, że sztuczna inteligencja TikToka już rozpoznała, że to właśnie ludzi kręci i podsuwa im kolejne porcje).

Nie wystarczy szczerze odpowiedzieć na pytania służby bezpieczeństwa. Trzeba “proaktywnie” przyjść i podać nazwiska “osób, które mogą być wykorzystywane przez ukraińskie służby bezpieczeństwa do celów szpiegowskich i sabotażowych” (...) „Dobrowolnie zgłaszane raporty i współpraca z organami Federalnej Służby Bezpieczeństwa to jedyny sposób na uniknięcie kary” - ostrzega FSB - „Przekazywanie lub zbieranie informacji, które mogłyby zostać wykorzystane przeciwko bezpieczeństwu Federacji Rosyjskiej na polecenie obcego wywiadu lub osoby działającej w jego imieniu, to przestępstwa z art. 276 rosyjskiego kodeksu karnego (szpiegostwo) zagrożone karą do 20 lat pozbawienia wolności”.

Zaatakujemy algorytmy i uchwalimy ustawę

Po południu TASS podała, że Duma planuje ustawę o odpowiedzialności karnej za “za fałszywe informacje o działaniach Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej”. „Odnotowujemy ogromną ilość, falę fałszywych wiadomości o przebiegu specjalnej operacji wojskowej, o liczbie strat itd. Widać, że większość z nich jest generowana w Ukrainie. Mimo to są chętnie dystrybuowane przez szereg rosyjskich mediów, a także użytkowników na portalach społecznościowych".

Rosyjski aparat propagandowy był też w poniedziałek atakowany przez hakerów z całego świata. I zanim padła strona TASS, agencja nadała rozpaczliwy komunikat, w którym interesująca jest nie tyle informacja, że strona padła (bo to widać), ale zapewnienia redaktorów, że nie mają nic wspólnego z informacjami, które się w przejętym serwisie pojawiają. Najwyraźniej te informacje krążą:

Poza tym “wraz z witryną TASS zaatakowano i zhakowano zasoby internetowe wielu innych głównych rosyjskich mediów”.

Nowa wojna ojczyźniana albo nowa wojna domowa

W takich niesprzyjających warunkach propaganda rosyjska próbowała dalej snuć opowieść o świecie alternatywnym, w którym Rosja się broni i zabiega o pokój. Przekaz był nieco dostosowywany do wydarzeń. Przyznawszy, że w Ukrainie toczy się wojna, a nie “precyzyjna operacja specjalna”, kremlowska propaganda próbowała tę wojnę opowiedzieć po swojemu.

Agresorem są... Ukraińcy. To oni zaczęli (albo mieli zacząć - w zależności od tego, kto mówi). Do tego Ukraińców popierają ci, co mieli dziadków w Wermachcie, czyli znów jesteśmy na filmie z II wojny światowej (wygląda na to, że dziadek z Wermachtu ma zastosowanie nie tylko w Polsce).

• Rosja nie rozpoczęła działań wojennych w Ukrainie, Rosja je kończy (rzecznik rosyjskiego MON generał Igor Konaszenkow).
• “Specjalna operacja wojskowa Rosji w Ukrainie korzysta z prawa do samoobrony przed reżimem, który dążył do przywrócenia dostępu do broni jądrowej i przystąpienia do NATO, mając jednocześnie roszczenia terytorialne wobec Federacji Rosyjskiej. Działania Moskwy mają więc na celu zapobieżenie wojnie światowej” (przedstawiciel Federacji Rosyjskiej przy ONZ Wasilij Nebenzja).
• Ukraińcy mieli zamiar zaatakować Rosję. Nie wiedział tego co prawda rosyjski wywiad (tak było rano, bo wieczorem Rosja ogłosiła, że miała dane wywiadowcze przed atakiem na Ukrainę), ale w poniedziałek rano było to już pewne: “Operacja specjalna [Federacji Rosyjskiej] okazała się bardzo na czasie. Pojmani żołnierze Sił Zbrojnych Ukrainy potwierdzają, że w Donbasie szykowano szeroką ofensywę - powiedział w telewizji Rossija-24 zastępca szefa Departamentu Milicji Ludowej Donieckiej Republiki Ludowej Eduard Basurin”.
• Od rana oficjalna propaganda powątpiewa też w skłonność delegacji ukraińskiej do podjęcia rozmów pokojowych pod patronatem Łukaszenki. Agencje nadawały na przemian informacje o tym, że delegacja rosyjska czeka na Ukraińców i że nie wiadomo, czy Ukraińcy przyjadą (przyjechali - a potem Łuaszenka nadał mrożący krew w żyłach - przynajmniej wschodnim Europejczykom - komunikat, że negocjatorzy ukraińscy są absolutnie bezpieczni).

Wtedy propaganda rosyjska zaczęła szydzić, że Ukraińcy są niewychowani, bo nie ubrali się elegancko: rzeczywiście, naprzeciwko wygarniturowanych Rosjan siedli ludzie, którzy przyjechali z frontu.

(Wpis pochodzi z konta dziennikarza BBC Francisa Scarra, który na Twitterze sprawozdaje rosyjską propagandę w telewizji rosyjskiej)

Ukraińscy naziści i dziadkowie z Wermachtu

Propaganda rosyjska wróciła z całą mocą do porównywania Ukraińców do nazistów.

• Konaszenkow: „ukraińscy naziści traktują jeńców tak jak niemieccy naziści”.
• Ukraińscy naziści tak się boją naszych żołnierzy, że strzelają do każdego podejrzanego cywilnego samochodu (to komentatorka rosyjskiej telewizji Olga Skabiejewa, objęta w poniedziałek zachodnimi sankcjami).
• Ukraińscy dywersanci grozą Kurskowi, 100 km od granicy z Ukrainą (TASS).
• Ukraińców popierają ci, co mieli dziadków w Wermachcie - a przecież ci niemieccy dziadkowie zostali pokonani przez naszą wspaniałą Armię Czerwoną (za Scarrem).
• Ukraińcy sami na siebie napadają. Informacja o ubranych po cywilnemu rosyjskich sabotażystach w Kijowie jest nieprawdziwa. To muszą być ukraińskie bandy. Poza tym rosyjskie wojsko nie atakuje obiektów cywilnych w Kijowie (Konaszenkow).

Propaganda niechcący ujawnia horrory rosyjskiej wojny

Niestety, generał Konaszenkow nie stawia w swoim komunikacie kropki, więc relacja o pokojowych zamiarach Rosji w Ukrainie się sypie.

Konaszenkow straszy: choć Rosja nie atakuje celów cywilnych, to "mieszkańcy Kijowa, którzy pozostali w swoich domach, dają się wykorzystywać jako »żywe tarcze«”. Powinni opuścić miasto - Konaszenkow podaje trasę: uciekajcie autostradą Kijów-Wasilkow (nagranie publikuje na Twitterze Francis Scarr).

Skala katastrofy musi być jednak ogromna: z obu “republik” ewakuowano ponad 100 tysięcy ludzi (z całej Ukrainy wedle oficjalnych rosyjskich danych - pół miliona). Pomoc dla ewakuowanych z Donbasu oferuje Murmańsk. Ludzi wywozi się 3 tys. km na północ!

Jesteśmy otoczeni: propaganda o sankcjach

W tym miejscu propaganda zaczyna mieć styczność z rzeczywistością. Ale my musimy - po lekturze tych wszystkich komunikatów - przypomnieć, że ewakuowani z Doniecka mają jednak szczęście, bo mogą korzystać z samolotów. Nie jest to dane 150 tysiącom rosyjskich turystów, którzy utknęli w zagranicznych kurortach. Poczta zapowiada, że zrobi wszystko, by dostarczać przesyłki, ale cześć będzie musiała przewozić koleją (chodzi zapewne o przesyłki zagraniczne, czyli normalne zakupy, które Rosjanie - tak jak wszyscy - robili sobie przez internet). Rosyjscy studenci są wydalani z uniwersytetów we Francji, Czechach, Belgii i innych krajach europejskich w związku z sytuacją w Ukrainie.

Niedogodności w Donbasie należy też więc widzieć we właściwej perspektywie: dziś sam szef rosyjskiego MSZ Sergiej Ławrow nie dojechał na spotkanie do Genewy. Samolot nie dostał zgody na przelot nad Europą. Interwencje na wysokim szczeblu nie pomogły. To wszystko jest w depeszach TASS i Interfax.

Rosja miała przywracać "swoją historyczną pełnię"

Po sieci w poniedziałek krążyła wiadomość o strasznej wpadce Kremla. Otóż w sobotę rano agencja RIA Nowosti (a za nią inne oficjalne media) opublikowała tekst przygotowany na okoliczność rosyjskiego zwycięstwa. Żaden rozumny redaktor nie mógł czegoś takiego opublikować w sobotę sam z siebie. Tekst nie ma związku z rzeczywistością (to znaczy ma jeszcze mniejszy związek z rzeczywistością niż codzienna propaganda)

Poza tym, po pewnym czasie tekst "zniknął" - jakby ktoś wydal rozkaz, żeby skasować, bo nie wiedział, że się nie da. W internecie przecież “rękopisy nie płoną”. "Skasowany" tekst można sobie przeczytać tutaj: https://web.archive.org/web/20220226051154/https://ria.ru/20220226/rossiya-1775162336.html

“Na naszych oczach rodzi się nowy świat. Operacja wojskowa Rosji na Ukrainie zapoczątkowała nową erę" - tak autor Piotr Akopow opisuje świat, który miał nastać, ale nie nastał.

“Rosja przywraca swoją historyczną pełnię, jednocząc świat rosyjski - Wielkorusów, Białorusinów i Małorusów. Gdybyśmy z tego zrezygnowali, gdybyśmy pozwolili, by tymczasowy podział trwał wieki, to nie tylko zdradzilibyśmy pamięć o naszych przodkach, ale zostalibyśmy przeklęci przez naszych potomków za dopuszczenie do rozpadu ziemi rosyjskiej”.

I tak dalej na czterech stronach. Propaganda miała stworzyć ten "nowy świat". Ale rzeczywistość odjechała jej za bardzo.